Artykuły z działu: Sonda

Co dobrego w folkowym roku 2024?

173 (4 2024) Autor: Jan Konador, Autor: Paulina Łaskarzewska, Autor: Marcin Piotrowski, Autor: Weronika Grozdew-Kołacińska, Autor: Maciej Szajkowski Dział: Sonda

Jeszcze w ubiegłym tysiącleciu zaczęliśmy przyjeżdżać na Mikołajki Folkowe, chyba pierwszy raz byliśmy tu w 1997 roku. Folk ma wiele twarzy, a zainteresowanie różnymi jego gatunkami zmienia się, choć zazwyczaj fluktuuje. Można to rozpatrywać z różnych perspektyw: skali, muzyki, jaka jest grana, czy samych gatunków folku. Te zmiany obejmują zarówno muzykę tradycyjną, jak i folkową, tworząc „górki i dołki” na przestrzeni lat. Od dłuższego czasu na scenie folkowej dominuje muzyka tradycyjna, a zainteresowanie folkiem jako całościową koncepcją wydaje się ostatnio maleć. Co roku pojawia się około 100 nowych płyt, czyli średnio dwie tygodniowo. Jak na niszowy gatunek to wynik niesamowity. Przede wszystkim jest to bogata i różnorodna scena, choć trudno nazwać ją rynkiem. Folk obejmuje wiele artystycznych przejawów związanych z muzyką tradycyjną – od źródłowych brzmień, przez etno-jazz aż po muzykę klasyczną.

(Jan Konador i Paulina Łaskarzewska)

Ludowa biżuteria Kim są współcześni twórcy tradycyjnych ozdób?

172 (3 2024) Autor: Zenon Śmigel, Autor: Lyubov Rozputniak, Autor: Teresa Buczyńska, Autor: Orysia Shchur, Autor: Magdalena Martyn-Mróz Dział: Sonda

Biżuterią zajmujemy się już od 40 lat. Po raz pierwszy przyjechaliśmy do Lublina na turniej rycerski. Odbywał się za Zamkiem. Potem w Biskupinie bywaliśmy. Bursztynem zacząłem się zajmować, bo mój przyjaciel
był konserwatorem zabytków i założycielem Stowarzyszenia Bursztynników.

(Zenon Śmigel)

O ptakach w kulturze ludowej

171 (2 2024) Autor: Monika Klimowicz-Kominowska, Autor: Jarosław Nykiel, Autor: Marek Pióro, Autor: Piotr Lasota Dział: Sonda

Jedną z ważniejszych ról, jakie przypisywano i nadal przypisuje się ptakom w kulturze ludowej, jest posłaniec zmian, herold dobrych lub złych wydarzeń, które mogą nadejść. Pojawienie się lub konkretne zachowania niektórych gatunków przepowiadały los poszczególnych osób bądź rodzin, wieszczyły pogodę i urodzaj, zapowiadały nadejście wiadomości mogących odmienić bieg życia.

(Monika Klimowicz-Kominowska)

Jak rozumiemy folk w XXI wieku?

169 (6 2023) Autor: Jerzy Montusiewicz, Autor: Adam Nowak, Autor: Agata Witkowska, Autor: Natalia Kościńska, Autor: Tymoteusz Chłopek, Autor: Nadia Sola-Sałamacha, Autor: Sviatyj, Autor: Diana Galińska Dział: Sonda

Na pytanie, jak rozumiemy dziś folk, nie potrafię jednoznacznie odpowiedzieć. Przychylałbym się jednak do zdania, że tak naprawdę to do końca go nie rozumiemy. Muzyka folkowa dziś jest, uważam, czymś innym niż w czasach, gdy była nazywana po prostu... muzyką – i to ten pryzmat czasu i przemian zniekształca naszą percepcję folku.

(Sviatyj)

Jakie są Twoje muzyczne inspiracje?

168 (5 2023) Autor: Marcin Skrzypek, Autor: Janusz Prusinowski, Autor: Katarzyna Gacek-Duda, Autor: Paweł Iwan, Autor: Michał Żak, Autor: Mariusz Sanok Dział: Sonda

"W przypadku muzyka, który występuje na scenie od 30 lat, myślę, że trzeba mówić o zmieniających się inspiracjach. Na samym początku były to po prostu bodźce telewizyjno-radiowe takie jak Boney M. czy Abba, a potem inspiracje czerpane od mojego Taty, który słuchał muzyki angloamerykańskiej, tzw. dobrego rocka".

(Marcin Skrzypek)

Motywy kwiatowe Ulubione kwiaty we wzornictwie ludowym

167 (4 2023) Autor: Maria Kida, Autor: Anna Staniszewska, Autor: Grażyna Dziekońska, Autor: Marzena Matusiak-Kosicka, Autor: Małgorzata Cielińska Dział: Sonda

"Nazywam się Maria Kida, jestem z Mściszowa pod Lubaniem na Dolnym Śląsku. Robię tradycyjne kwiaty i pająki. Moja babcia też je robiła, a ja po niej przejęłam to wszystko. Obecnie wykonuję różne kwiaty – róże, irysy, chabry, lilie, storczyki, krokusy, tulipany, bez, hiacynt… Jakie tylko są! Tylko czasu mi brakuje. Mimo to każdy kwiat mogę zrobić".

(Maria Kida)

Sobótka Świętowanie przesilenia letniego na pograniczu kultur

166 (3 2023) Autor: Marija Vitas, Autor: Nastassia Chmiel, Autor: Julita Fajks-Mitkowska, Autor: Anton Dział: Sonda

"Kupalle to jedno z najważniejszych pogańskich świąt słowiańskich w czasie przesilenia letniego. W Białorusi rytuały z nim związane mieszają symbolikę przedchrześcijańską z chrześcijańską. Cerkiew i Kościół, walcząc z pogaństwem, dążyły do wyparcia starych tradycji – te jednak wręcz się wzbogaciły o nowe postacie i bohaterów, np. świętych, którzy pomagali ludziom unikać złych czarów, chronili ich przed zaklęciami, urokami i magicznymi istotami (rusałka, leszy)".

(Nastassia Chmiel)

Wiosenne porządki Jak sprzątacie na wiosnę?

164-165 (1-2 2023) Autor: Anna Weronika Brzezińska, Autor: Anna Trebunia-Wyrostek, Autor: Ignacy Wawrzycki, Autor: Mateusz Słomiński, Autor: Zuzanna Obrębska Dział: Sonda

Przed każdymi świętami zawsze robi się generalne porządki. Na wiosnę sprzątanie odbywało się przed Świętami Wielkanocnymi. Na pewno te wiosenne porządki były prowadzone w bardziej przyjaznej atmosferze, gdy już robiło się cieplej. Generalne sprzątanie na wiosnę wiązało się z myciem okien, szorowaniem wnętrza domu, wietrzeniem szaf, pościeli, wynoszeniem ich na zewnątrz. Wiosenna pogoda na to pozwalała. Symbolika takich porządków związana jest z oczyszczeniem, otwarciem na nowe, budzeniem się przyrody do życia, a więc i „odnowieniem” obejścia. U górali podhalańskich porządki wiosenne miały jednak głównie wymiar praktyczny.

(Anna Trebunia-Wyrostek)

Odkrycie roku Co Cię zachwyciło w 2022 roku?

163 (6 2022) Autor: Ewelina Grygier, Autor: Rafał Chojnacki, Autor: Adam Dobrzyński, Autor: Marcin Puszka, Autor: Maria Baliszewska Dział: Sonda

Odkrycie zawsze pozostaje kwestią subiektywną. Odkrywane jest coś, przez kogoś i dla kogoś. Na przykład Jadwiga Sobieska odkryła kozła białego, a Jarosław Lisakowski basy kaliskie i bęben osznurowany. Badacze ci odkryli te instrumenty zarówno dla siebie, jak i dla nauki, etnomuzykologii, ale wszak wielkopolskim muzykom tradycyjnym były one znane od dawna. Zatem odkrycie często bywa osobiste, a przynajmniej nie jest pozbawione relacyjności. Dlatego odpowiadając na pytanie niniejszej sondy, napiszę o moich odkryciach z 2022 roku.

(Ewelina Grygier)

Ludowe artefakty Ulubione ludowe przedmioty

162 (5 2022) Autor: Magda Stefańska, Autor: Łukasz Ciemiński, Autor: Małgorzata Wielgosz, Autor: Katarzyna Kraczoń, Autor: Małgorzata Sulisz Dział: Sonda

W moim domu „ludowe” było synonimem słowa „tatowe”. Dorastałam otoczona przedmiotami z pochodzącymi z badań terenowych i spotkań mojego Taty z twórcami ludowymi. Z meblościanki w salonie patrzyło na mnie pięciu glinianych Frasobliwych, drewniany koń i dzięcioł. Na kredensie biblioteczki stały dwie lampy naftowe. W kuchni wisiały niezliczone ręcznie robione łyżki, a na krzesło w sypialni zarzucony był tkany ręcznik.

(Magda Stefańska)

Smaki dzieciństwa Jakie potrawy wiążą się z twoją młodością?

161 (4 2022) Autor: Bogdan Bracha, Autor: Stanisław Jaskułka, Autor: Marta Białkowska, Autor: Janusz Yano Wawrzała, Autor: Brygida Sordyl, Autor: Anna Szpura Dział: Sonda

Coraz trudniej jest mi przypomnieć sobie wczesne lata, gdyż było to stosunkowo dawno. Jestem dzieckiem schyłkowego PRL-u, okresu, w którym cenna była zaradność. Na sklepowych półkach nie było bogatego wyboru. Kiedy jakiś produkt pojawiał się w sklepie, mówiono: „rzucili”. Czasem udawało się zdobyć jakieś czekoladki i inne atrakcyjne towary.

(Bogdan Bracha)

Moje Kresy Jaki jest współczesny obraz Kresów?

158-159 (1-2 2022) Autor: Zofia Sawaniewska-Mochowa, Autor: Anna Szpura, Autor: Ewa Grochowska, Autor: Anastasiya Niakrasava Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Zacznę od refleksji, którą wywołała skierowana do mnie sonda „Pisma Folkowego”, a mianowicie, czy w moim domu rodzinnym, już po przesiedleniu, używana była w komunikacji międzypokoleniowej nazwa Kresy. Otóż nie i nie był to jakiś akt świadomej amnezji, wyparcia, ucieczki przed pamięcią bolesnej przeszłości. Taki fakt onomastyczny nie był konieczny, bo wystarczyło powiedzieć u nas na Wileńszczyźniew naszym zaściankuw naszej parafii w Mejszagole. Drobiazgowemu wspominaniu ludzi i miejsc nie było zresztą końca, a w mojej dziecięcej wyobraźni rosło przeświadczenie, że ten skrawek ziemi na Litwie, to małe gospodarstwo i jego otoczenie, wspólnota sąsiedzka, słowem ta „mała ojczyzna” zagubiona wśród lasów, to jest ten centralny punkt odniesienia, do którego będę później powracać, ilekroć postawię sobie pytania natury tożsamościowej: skąd jestem i kim jestem.

(Zofia Sawaniewska-Mochowa)

Folkowe podsumowanie roku Najlepsze płyty, wydarzenia, debiuty 2021

157 (6 2021) Autor: Witt Wilczyński, Autor: Paulina Łaskarzewska, Autor: Jan Konador, Autor: Maciej Szajkowski, Autor: Marianna Kril, Autor: Marcin Puszka Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Folkowy rok 2021 w Polsce… Co najmniej kilkanaście etnoperełek udało mi się znaleźć i nimi zachwycić. Duże koncerty na żywo widziałem tylko... dwa, ale były to muzyczne diamenty: rosyjski („z pitera”) Otava Yo w warszawskiej Progresji (gig przesunięty z 2020 roku z powodów COVID-owych) i słowacką Hrdzę na plenerze Dnia Słowackiego na Ursynowie. Resztę folkowego grania na żywo zaliczyłem albo bardzo lokalnie (głównie były to muzyczne spacero-plenery w wykonaniu niezmordowanej Grupy Śpiewu Tradycyjnego Osiedla Przyjaźń i zaproszonych gości) lub po prostu online – w tym m.in. tegoroczny Trifon Zarezan (i niestety już ostatni raz zagrany w stołecznym OKO), reaktywowany Księżyc i akustyczny Merkfolk. Na pewno ci, którzy widzieli na żywo Dirty Shirt na Poland Rock, też nie żałują – gig można obejrzeć udostępniony przez zespół na YT.

(Witt Wilczyński)

Legendy Lubelszczyzny Najciekawsze lubelskie opowieści

155 (4 2021) Autor: Irena Krawiec, Autor: Małgorzata Wielgosz, Autor: Małgorzata Wojcieszuk, Autor: Marcin Piotrowski, Autor: Łukasz Fiuta Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Początek szczególnego kultu Matki Bożej Łaskawej w Janowie Lubelskim sięga pierwszej połowy XVII wieku, kiedy miały miejsce liczne objawienia i uzdrowienia za jej wstawiennictwem. Wszelkie łaski uznane za nadprzyrodzone spisane są w Księdze Cudów i Łask (rękopisy historii o cudach znajdują się w archiwum parafii Św. Jana Chrzciciela w Janowie Lubelskim). W oparciu o zapisaną opowieść o takim wydarzeniu, które miało miejsce we wsi Kocudzy w 1654 roku, powstała pieśń, wykonywana przez zespół Jarzębina na 26. Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni” w Jarosławiu w 2018 roku.

(Irena Krawiec)

 

Niezwykłe opowieści Jak inspirują historie o niesamowitych istotach i wydarzeniach?

154 (3 2021) Autor: Agnieszka, Autor: Hania Fancus, Autor: Łysa Góra, Autor: Mikołaj Rybacki, Autor: Witold Vargas Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

W Beskidach dzieją się czary. Dorastałam w Ustroniu, od najmłodszych lat słuchając lokalnych podań i czytając legendy. Jedną z moich ulubionych była ta o zbójniku Ondraszku w wersji Gustawa Morcinka, a gdy jako dziecko wraz z rodzicami przemierzałam szlaki Równicy, zastanawiałam się, czy przypadkiem nie spotkam gdzieś diabła Rokity. Inspiracją do zgłębiania tajników kultury Beskidów (i nie tylko) były dla mnie lekcje edukacji regionalnej w szkole podstawowej. Muzyka folkowa nie pasjonowała mnie jednak w żaden sposób. Wtedy nie wiedziałam jeszcze – i pewnie zupełnie nie spodziewałam się tego – że kilkanaście lat później góralszczyzna stanie się dla mnie jednym z najważniejszych wyznaczników twórczości.

(Agnieszka „Dziewanna” Suchy)

Tradycje wielkanocne na świecie

152-153 (1-2 2021) Autor: Weronika Grozdew-Kołacińska, Autor: Ilja Sajtanow, Autor: Aleksandra Pyka, Autor: Ewelina Graban, Autor: Agata Szadrejko Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Prababcia Wesełka, zanim zatańczyła radosne wielkanocne horo, przez czterdzieści dni pościła – jadła chleb z czubrycą, gotowaną fasolę, poparę, czyli cebulę i chleb rozmoczone we wrzątku, czyściła naczynia popiołem. Tydzień przed Wielkanocą, w tzw. Łazarską Sedmicę miały swój czas wiosennego kolędowania dziewczęta, przystrojone w kwietne kotyliony na głowach.

(Weronika Grozdew-Kołacińska)

Najlepsze wydarzenia 2020 roku Najciekawsze folkowe płyty, wydarzenia, debiuty

151 (6 2020) Autor: Martyna Markowska, Autor: Magdalena Sobczak-Kotnarowska, Autor: Mateusz Dobrowolski, Autor: Wojciech Ossowski, Autor: Remigiusz Mazur-Hanaj Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Rok braku muzyki na żywo nie oznaczał braku muzyki w ogóle. Liczba wydawnictw płytowych, a także symptomatycznych i adekwatnych do sytuacji nagrań pandemicznych – na przykład z własnej kuchni – była ogromna. Moje trzy typy roku 2020 dotyczą takich właśnie wzmożonych działań, o niezaprzeczalnych walorach artystycznych.

(Martyna Markowska)

Instrumenty symboliczne Twój ulubiony instrument

150 (5 2020) Autor: Katarzyna Gacek-Duda, Autor: Kasia Dudziak, Autor: Bart Pałyga, Autor: Fidel Lucas Achirico Espinoza Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Gdy ukończyłam Akademię Muzyczną w Katowicach w specjalności flet poprzeczny, rozpoczęłam badania, które później rozbudowałam o podróże w kontekście historii etnicznej tego instrumentu. Wcześniej grałam na piszczałkach oraz fletach alikwotowych. Ciekawość fletowej rodziny prowadziła mnie zawsze do danego regionu, co automatycznie kierowało mnie do zrozumienia mentalności osób, które rdzennie wykonywały na nich swoją muzykę.

(Katarzyna Gacek-Duda)

Lubelszczyzna widziana z zewnątrz Co wyróżnia Lubelskie?

149 (4 2020) Autor: Remek Mazur-Hanaj, Autor: Jacek Hałas, Autor: Mariusz Pucia, Autor: Anna Różycka Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Moimi wszystkimi korzeniami i korzonkami (tymi, które znam) jestem przywiązany do Lubelszczyzny, mogę więc ulegać czarowi matczyzny i ojczyzny, ale nigdy na stałe nie mieszkałem ani w Lublinie, ani w regionie, co mi daje pewien dystans. Bez większego ryzyka mogę stwierdzić, że to miasto przez ostatnie pięćdziesiąt lat było de facto czymś w rodzaju stolicy polskiej kultury ludowej czy tradycyjnej – oba terminy dziś funkcjonują, a ten drugi propagował jako pionier Jan Bernad.

(Remek Mazur-Hanaj)