Nowości płytowe
Julia Doszna, Antoni Pilch, Kapela Kosylaków, Krzikopa, Muzyka Źródeł, Maria Pomianowska, Roberto Delira
Co w numerze 151
Najlepsze wydarzenia 2020 roku Najciekawsze folkowe płyty, wydarzenia, debiuty
Rok braku muzyki na żywo nie oznaczał braku muzyki w ogóle. Liczba wydawnictw płytowych, a także symptomatycznych i adekwatnych do sytuacji nagrań pandemicznych – na przykład z własnej kuchni – była ogromna. Moje trzy typy roku 2020 dotyczą takich właśnie wzmożonych działań, o niezaprzeczalnych walorach artystycznych.
(Martyna Markowska)
Muzyka, którą żyjemy Romengo
Romengo prezentuje nowe brzmienie muzyki wschodnioeuropejskich Romów. Członkowie zespołu pochodzą z północno-wschodnich Węgier. Wykonują tradycyjne utwory społeczności Oláh, a także własne kompozycje. Grupę tworzą Mónika Lakatos, Mihály „Mazsi” Rostás, Mihály „Misi” Rosonczy-Kovács, János „Guszti” Lakatos i Tibor „Tibi” Balogh. Obdarzona talentem, ogromną charyzmą, ujmująca i niezwykle skromna wokalistka zespołu w 2020 roku otrzymała nagrodę dla wyróżniającej się osobowości artystycznej – WOMEX Award, która była ukoronowaniem jej dotychczasowej twórczości. Z członkami grupy rozmawiała Hanga Laurinyecz.
fot. F. Goszczyński: Koncert Romengo na Mikołajkach Folkowych 2019
Formy dźwiękowe w ruchu wirtualnym Muzyka tradycyjna i folkowa a pandemia (1)
Pandemia koronawirusa SARS-Cov-2 zmieniła codzienne przyzwyczajenia, oddziaływając niemal na wszystkie aspekty życia społeczeństw na całym świecie. Sytuacja ta nie pozostała bez wpływu także na muzykę tradycyjną i folkową. Folklor muzyczno-taneczny był dawniej immanentną częścią życia mieszkańców terenów wiejskich. Mimo że nie każdy potrafił i miał możliwość muzykować, a sama nauka i zakup instrumentu okupione były wyrzeczeniami, to każdy, na swój sposób, mógł i potrafił współuczestniczyć w tańcu i śpiewie. Czasy się jednak zmieniły, muzyką tradycyjną zajmują się dziś „ostatni wiejscy muzykanci”, częściej na tzw. folklorach, niż grając w swojej wsi do tańca, jak również ich miejscy uczniowie – pasjonaci, przetwarzający tradycyjne melodie na swój własny sposób (od purystycznego kontynuowania tradycji, poprzez tworzenie w nurcie folkowym aż po łączenie folkloru z jazzem, rockiem czy nawet popem).
fot. E. Grygier: Zakończenie karnawału – Cymper w Dąbrówce Wielkopolskiej, 23.02.2020
Ku pamięci… Na marginesie 28. Konkursu „Scena Otwarta”
Nie każdy pamięta, a ty drogi młody czytelniku, możesz po prostu nie wiedzieć, że pierwsza edycja festiwalu w roku 1991 nosiła nazwę Mikołajki u Mikołajów. W kolejnym roku pojawił się pomysł na konkurs, jednakże dopiero edycja z roku 1993 doczekała się jego właściwego przebiegu, który z czasem przybierał coraz bardziej skonkretyzowaną formułę pod nazwą „Scena Otwarta”. W tym roku konkurs odbył się po raz 28. w wersji pandemicznej, tj. online.
fot. B. Bracha: Wirtualne obrady jury
W Drohobyczu festiwal schulzowski w realu Festiwal Brunona Schulza
Koncert zespołu Linia Mannerheima z Charkowa otworzył IX Międzynarodowy Festiwal Brunona Schulza w Drohobyczu na Ukrainie. Mimo pandemii, w zgodzie z ograniczeniami, festiwal odbył się w listopadzie 2020 roku nie wirtualnie, a realnie.
fot. I. Feciak / SchulzFest 2020 Drohobycz: Od lewej: Ewgen Turczynow, Serhij Żadan, Oleg Kadanow, koncert projektu Linia Mannerheima, 15.11.2020, Drohobycz
Post adwent ma oczyścić nasze oczy Post Festiwal
Trzecia edycja festiwalu, o którym już głośno mówi się w Polsce, odbyła się w Lublinie w dniach od 12 do 23 grudnia 2020 roku. W tradycji prawosławnej czas adwentu nazywany jest Małym Wielkim Postem. Organizatorzy udowodnili, że festiwalowa szkoła uważności i refleksji jest w czasie pandemii jeszcze bardziej potrzebna Lublinowi. Bogaty program online sprawił, że na stronie postfestiwal.eu gościli mieszkańcy całej Polski.
fot. M. Sulisz
Przeplatane – piosenki wielojęzyczne ze Śląska
Pierwszy raz natknęłam się na pieśń wielojęzyczną, przesłuchując nagrania archiwalne z woj. opolskiego, powstałe w latach 50. XX wieku. Pieśń weselną, w której obecne były niemieckie oraz śląskie czy polskie słowa, zaśpiewała Ludwika Sobota z Popielowa. Ogólnie rzecz biorąc, piosenka jest żartobliwym zaproszeniem na wesele oraz składaniem życzeń młodej parze. Całego tekstu nie udało mi się zrozumieć, ale zanotowałam kilka słów: „libujcie się vie zwei Tauben”, „jou tez nie mą nic na gegen”, „bądźcie zawsze zufrieden”. Po piosence zarejestrowany został jeszcze komentarz osoby obecnej przy nagrywaniu: „taka mieszana”. Dla mnie, mieszkanki Śląska mieszanie języków nie było niczym zdumiewającym ani nowym.
fot. z arch. autorki: Józef Raudzis podczas nagrań
Nagroda dla opracowań słownikowych poświęconych językowi i kulturze ludowej Nagroda KJ PAN 2020
U schyłku 2020 roku Komitet Językoznawstwa PAN przyznał nagrody za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie językoznawstwa. W tej edycji szczególnie docenione zostały opracowania słownikowe o charakterze językowo-kulturowym, służące rekonstrukcji ludowej i regionalnej wizji świata.
Płonący krzew białoruskich Kresów Twarze Tradycji
W 2011 roku podczas etnomuzykologicznych badań terenowych, prowadzonych w miejscowości Sergi na Białorusi, zarejestrowano zwyczaj, który uwidacznia niezwykłą postawę ludzi wobec miejsca celebracji świętych tajemnic.
Jesteśmy kobiecością… Sutari
Sutari to wyjątkowe trio, które tworzą Basia Songin, Kasia Kapela i Asia Kurzyńska. Zespół zadebiutował w 2012 roku (w składzie z Zosią Zembrzuską) i od razu zdobył II nagrodę oraz nagrodę publiczności na Festiwalu Polskiego Radia „Nowa Tradycja”. Trzy lata później został wybrany, by zaprezentować swoją muzykę podczas największych międzynarodowych targów muzyki świata WOMEX 2015. Sutari aranżuje tradycyjne pieśni ludowe oraz tworzy własne kompozycje, eksperymentując z różnymi technikami wokalnymi i kobiecymi tradycjami muzycznymi. O kobiecości, muzyce i inspiracjach kulturą litewską z zespołem rozmawiali Magdalena Wołoszyn i Filip Koperski. Rozmowa odbyła się 11 grudnia 2020 roku podczas XXX Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe”.
fot. A. Wójcik: Koncert Sutari na Mikołajkach Folkowych 2020
Rok zdalnego folkloru i folku Felieton. Maria Baliszewska
Warto spojrzeć na ten przedziwny rok 2020. Tyle przeżyć, tyle wydarzeń, które nie zdarzyły się, tyle starań, by było normalnie, nawet w kwestii kultury ludowej. Dziedziny, która ucierpiała mocno tak jak wiele innych dziedzin kultury, bo absolutna większość zaplanowanych festiwali, warsztatów, koncertów, spotkań została odwołana, ale jednak nie wszystko zostało stracone. A życie torowało sobie drogę mimo przeszkód.
Co za nami, co w nas… [folk a sprawa polska]
A gdyby ów wszechpanujący nam okres pandemii stał się czasem przypomnienia tego, czegośmy w muzyce zapomnieli, albo odgrzebania chociaż niektórych wzruszeń? Albo doczytania, dosłuchania tego, co gdzieś w szafach, na regałach, w piwnicach tkwi od lat, a może jest – w dobie galopującej cyfryzacji – do niekłopotliwego odnalezienia w czeluściach internetu? Może na wyciągnięcie ręki. Nawet w umiłowaniu tradycji można popaść mimowolnie w schematy, pamiętać tylko o tym, co najważniejsze, co nowe albo niedawno odkryte. Tymczasem…
(Anty)wirusowe granie w sieci Koncerty online
Pandemia „koronkowego” spowodowała zawieszenie wielu koncertów i zaowocowała odwołaniem większości tras koncertowych. Granie muzyki, w tym folku, przeniosło się do internetu. Część tego streamingu to były gigi zarejestrowane wcześniej lub wyciągane z lamusa nagrania sprzed kilku czy nawet kilkunastu lat – i te odpuściłem. Niemniej spora część koncertów w sieci była graniem w czasie rzeczywistym bez udziału publiczności, transmitowanym sieciowo z klubów, domów kultury, sal, prób, a nawet z mieszkań i ogródków – a takich występów warto było poszukać.
fot. z arch. autora: Koncert Kapeli ze Wsi Warszawa
Ossobliwości Wojciech Ossowski
Na prowadzonym przez Wojtka Ossowskiego „Folku w pigułce” wychowało się pierwsze pokolenie polskich muzyków folkowych. Dziennikarz radiowej Trójki wspierał raczkujących twórców i festiwale, przez wiele lat oceniał młodych artystów debiutujących na „Scenie Otwartej” Mikołajek Folkowych. Był też inicjatorem publikowanego w „Piśmie Folkowym” Ossowera – Encyklopedii Polskiego Folku. Wojciech Ossowski to kultowa postać, znana z niekonwencjonalnych i bezkompromisowych poglądów, gawędziarz, znakomity obserwator i trafny krytyk zjawisk zachodzących na polskiej scenie folkowej. Ekspert zarówno w dziedzinie polskiego, jak i światowego folku, dysponuje ogromną kolekcją nagrań. Bez prezentowanej przez niego muzyki i wsparcia dziennikarskiego scena folkowa z pewnością nie miałaby szans na rozwój.
fot. M. Sałatowski
Na wakacje nad Adriatyk, mam suszarki, srebro, szmaty… Chorwacja
Tak w latach 80. XX wieku opisywano w satyrycznej piosence wyjazd na wakacje do Jugosławii. Urlopom często towarzyszył wtedy handel. Sprzedawano, co się dało, a przywożono inne – niedostępne lub trudno dostępne – produkty.
fot. E. Jasińska: Dubrownik, widok z murów
Miłość piękna, ale krótka, gdy na sercu Twoim kłódka Antykoncepcja
W mniemaniu mieszkańców wsi duża liczba dzieci była pojmowana jako błogosławieństwo Boże, zaś nieprzychylnością nieba miały być dotknięte rodziny o mniej licznym potomstwie. Najważniejszym zadaniem każdego rodzica było zapewnienie potomkom odpowiedniego majątku. A to nie było łatwe, bo im większe boskie błogosławieństwo, tym większe wydatki. W rezultacie jedni chcieli, by dzieci pojawiły się w ich życiu, inni stronili od takich decyzji. Na potrzeby tej drugiej grupy wynaleziona została antykoncepcja, czyli zapobieganie zajściu w ciążę, a także środki i metody temu służące.
fot. pixnio.com
Królewscy święci Grzegorz Król
Nie pojmie specyfiki polskiej kultury ludowej ani fenomenu katolickiej duchowości ten, kto daleki będzie od zrozumienia kultu świętych. Świętych, którzy zamieszkiwali wiejskie chałupy, zasiedlali podwórka, a nawet wędrowali polnymi drogami, zapisując tym bytowaniem wśród mieszkańców wsi karty ludowej „złotej legendy”. Mają kanoniczne opowieści biblijne swój odpowiednik w „biblii ludowej”, mają i święci własne oblicze w ludowych narracjach. Ale własne oblicze mają przede wszystkim w sztuce ludowej!
fot. Ł. Ciemiński
Dziedzictwo fonograficzne w Bibliotece Wilanowskiej
Dnia 22 września 2020 roku w Bibliotece Wilanowskiej odbyła się konferencja „Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny, zachowanie, udostępnianie” zorganizowana przez Zbiory Fonograficzne IS PAN.
fot. M. Królikowski
Folk – folklor – folkloryzm
W dniach 10–11 grudnia 2020 roku w Lublinie odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Folk – folklor – folkloryzm”, która otworzyła XXX edycję Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe” (10–13 grudnia 2020 roku). Choć początkowo założono, że miejscem obrad, tak jak w ubiegłym roku podczas Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Ludowość w sztuce, muzyce, literaturze i teatrze” (Lublin, 29 listopada 2019 roku), będzie Akademickie Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka”, to ze względu na trwającą sytuację pandemiczną tegoroczna konferencja nie mogła odbyć się zgodnie z przewidywaniami osób odpowiedzialnych za jej organizację. W tym roku przebiegała zatem w trybie zdalnym, przy wykorzystaniu internetowej platformy Zoom, a z Sali Obrad Rady Wydziału Humanistycznego UMCS moderował ją powołany i przygotowany do tego zespół.
fot. A. Grzesiuk
Wystarczy zamknąć oczy... Bakcynalia 2020
W dniach 6–7 listopada 2020 roku w ACK UMCS „Chatka Żaka” po raz 34. odbyły się Bakcynalia, czyli Ogólnopolski Festiwal Piosenki Studenckiej i Turystycznej, organizowany przez UMCS, ACK UMCS „Chatka Żaka” i Stowarzyszenie Rozwoju Kultury Akademickiej.
fot. A. Wójcik
W rytmie tańca Tany
Jak w przypadku każdego albumu Karoliny Cichej oczekiwania są dość spore. Jej poprzednie produkcje solowe i realizowane przy udziale innych artystów budziły zainteresowanie i pozytywne reakcje krytyków. Wydana we wrześniu 2020 roku płyta „Tany” dystrybuowana przez Kayax przyciągnęła miłośników folku i gatunków pokrewnych, zwłaszcza że Cichej towarzyszą gwiazdy kultury popularnej kojarzonej nie tylko z nurtem muzyki ludowej, ale też popu i piosenki aktorskiej.
Zabawa językiem Przeznaczona/Namienionô
W szkole podstawowej uczono mnie, że w języku polskim występują różne dialekty i gwary i na przykład – ha, ha, ha – Góral z Kaszubem to się nigdy nie dogadają. Nie wiem, jak to jest obecnie. Zresztą Kaszubi zdążyli już uznać, że ich etnolekt jest językiem zupełnie oddzielnym od polszczyzny, a w tym roku swój debiutancki zbiór wierszy wydała Małgorzata Wątor, z pochodzenia Kaszubka z góralskimi korzeniami, rocznik 1986.
Prezentacje
Finntroll „Vredesvävd”, Bendida „First of The Heroes”, Sutari „Siostry Rzeki”
Nowości książkowe
Kinga Strycharz-Bogacz, Polskie kolędy i pastorałki w źródłach pisanych i ludowej tradycji muzycznej; Michał Rauszer, Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich; Laura Bziukiewicz, Biesiada kurpiowska
Folk rusza w kosmos
W dniach 10–13 grudnia 2020 roku odbyła się jubileuszowa XXX edycja Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe”. Impreza organizowana jest corocznie od 1991 roku. Jest jednym z najbardziej znanych spotkań folkowych. Festiwal zazwyczaj odbywa się w drugim tygodniu grudnia w Akademickim Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka”. Organizatorami spotkania są Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Stowarzyszenie Animatorów Ruchu Folkowego. W roku 2020 z powodu pandemii koncerty odbyły się online. Gwiazdy polskiego folku zagrały w kosmicznej scenografii, a w czasie transmisji występy mogli oglądać ludzie z całego świata.
fot. A. Wójcik: Koncert Orkiestry św. Mikołaja, Mikołajki Folkowe 2020