Co w numerze 155

„Śliczniuchno dzwonią wojciechowskie dzwony” – o muzyce i tradycjach w Wojciechowie Muzyka Wojciechowa

Ta niewielka miejscowość położona w dolinie rzeki Bystrej wielu może kojarzyć się z istniejącym tu muzeum kowalstwa, co istotne ‒ jedynym w Polsce, a także z corocznymi letnimi warsztatami sztuki kowalskiej. Głównym symbolem Wojciechowa, obok ponad stuletniej kuźni, jest również zabytkowa, XVI-wieczna wieża, zwyczajowo określana „wieżą ariańską”, oraz drewniany, wybudowany w 1725 roku kościół pod wezwaniem św. Teodora.

Kobiety z bukietami na święto Matki Boskiej Zielnej (15 sierpnia), Wojciechów, lata 50. XX wwieku - fot. z archiwum rodzinnego A. Habzy

Z przymrużeniem oka o pewnym folkowym hiciorze Odkrywcy "Lipki zielonej"

Na początku cofnę się w czasie do początków XXI wieku. Był to ten moment na naszej scenie folkowej, gdy wiele zespołów folkowego boomu tamtych lat było zafascynowanych bałkańskim brzmieniem do tego stopnia, że na przeglądach i festiwalach królowały „Ajde Jano” i „Jovano, Jovanke” w przeróżnych wersjach – od tych tradycyjnych i quasi-tradycyjnych, przez ogólnofolkowo-ogniskowe aż po wirtuozersko-klezmerskie. Minęło około dwadzieścia lat i sytuacja zmieniła się diametralnie.

fot. freepik.com

Od Zawieruchy do Leśmierza Felieton. Maria Baliszewska

Lato roku 2021 – o dziwo – podczas wyciszonej pandemii obfitowało w wiele wydarzeń związanych z szeroko pojętą kulturą ludową, folklorem, folkiem. Były festiwale – mimo obostrzeń – a tam: warsztaty, koncerty i oczywiście refleksje – nad jakością naszej kultury ludowej, jej żywotnością, spontanicznością, kontekstami istnienia tejże.

Zespół Zawierucha podczas Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem 2021, koncert Na Folkową Nutę, fot. A. Kusto

Głos z końca świata Norma Sanger

„Jeśliś poznał Wschód, niczego już nie zechcesz w życiu znać” – pisał Rudyard Kipling i się nie mylił. Mnie udało się kiedyś odwiedzić południowe Indie, w tym magiczny portugalsko-holenderski Koczin z kościołem świętego Franciszka, jedną z najstarszych europejskich świątyń w Indiach, ale na pewno, choćby dla samych ich cudownie brzmiących nazw, chciałbym jeszcze poznać Kalikat, pierwsze miasto na subkontynencie, do którego dotarł Vasco da Gama, Czittagong, Mulmejn z tego samego wiersza angielskiego poety, Penang, Malakkę, nie do zdobycia, a jednak zdobyty przez Japończyków Singapur, Makasar, wreszcie Kupang na Timorze, do którego dopłynął na szalupie z wierną sobie częścią załogi wysadzony z Bounty kapitan William Bligh. W ten sposób otworzyłyby się przede mną Malaje i Indonezja, dawne Holenderskie Indie Wschodnie, Insulindia, Nusantara…

Folk u cesarza Wilhelma II Bożena Szota

Wyrosła w rodzinie, w której na domowych spotkaniach królował akordeon, a tata intonował wspólne śpiewanie. Na wielkopolskich zabawach i weselach grywał jej dziadek ze strony mamy, Marcin z Witkowa koło Gniezna. Muzykował też brat babci, niewidomy wujek Jan i brat mamy. Ona jednak nie pokochała tego instrumentu, odnalazła się jako organizator – Bożena Szota odpowiedzialna za poznański Ethno Port.

Ethno Port 2014, fot. M. Kaczyński / CK Zamek

Siła testu Ciąża

Dwie kreski na teście ciążowym – radość, ekscytacja, bomba pozytywnych emocji, ale i lęków, obaw o przyszłość, poczucie odpowiedzialności za siebie i maleństwo. Co teraz? Jakie będzie? Kim będzie? Burza pytań i trosk chyba nie ma końca.

Trzy ciężarne kobiety (drzeworyt), źródło: Artzneybuch köstlich für mancherley Kranckheit..., Erfurt 1546, nlb. / Wikimedia / Wellcome Collection

Zaraźliwa tradycja Gabriela Gorączko

Gabriela Gorączko jest ilustratorką i graficzką, tworzącą projekty inspirowane folklorem. Ukończyła Akademię Sztuk Pięknych we Wrocławiu na podstawie pracy stworzonej pod kierunkiem dr. hab. Artura Skowrońskiego oraz dr hab. Aleksandry Janik Neofolk inspirowany naturą (wyróżnienie honorowe Najlepszych Dyplomów ASP we Wrocławiu w roku 2018). Zilustrowała książki Leśna sprawa Tomasza Kędry i Bylejaczek Jerzego Ficowskiego. Zajmuje się designem, brandingiem i grafiką artystyczną, w której sięga do ludowych wzorów. O swojej pracy i inspiracjach rozmawiała z Małgorzatą Wielgosz.

Niezapominajki, aut. Gabriela Gorączko

Z wiejskich chat na pańskie stoły Kwas chlebowy

Od dawien dawna słynie napój zdrowy:

kwas chlebowy.

Pajda chleba za pazuchę,

bukłak kwasu i chłop gotów w pole w gorącą posuchę.

Tak mówi ludowa przyśpiewka. Od jak dawna słynie? Znany był już w X wieku. Prawie dziewięćset lat temu pojawiły się o nim pierwsze wzmianki w kronikach Rusi Kijowskiej. W Polsce stał się popularny za czasów Władysława Jagiełły. Dlaczego w gorącą posuchę? Gdyż uważano go za najlepiej gaszący pragnienie i orzeźwiający napój dla żniwiarzy. Mowa oczywiście o kwasie chlebowym.

Fot. M. Wielgosz

Wild Hunt Live

Postaci Geralta z Rivii nie trzeba nikomu przedstawiać. Od czasu światowego sukcesu pierwszej części gry komputerowej ze słynnym białowłosym rzeźnikiem z Blaviken postać z sagi Andrzeja Sapkowskiego weszła do świata popkultury na dobre. Do współpracy przy muzyce do trzeciej części gry o wiedźminie twórcy z CD Project Red zaprosili m.in. zespół Percival Schuttenbach, który ze swoim projektem muzycznym „Wild Hunt Live” miałam okazję zobaczyć w Hype Parku, nowo otwartej industrialnej przestrzeni na rozrywkowej mapie Krakowa.

Fot. J. Fronczak

Jam session z ptakami Tam i sam

W polskim jazzie istnieje, a wręcz wciąż się rozwija, tendencja do sięgania po polskie ludowe melodie i aranżowania ich na język jazzowy. Nie jest to nic nowego, bo chociażby Zbigniew Namysłowski ze swoim kwintetem już w 1975 roku wydał „Kujaviak Goes Funky”. A dziś? Powstają takie płyty, jak „Kurpian Songs & Meditations” Łukasza Ojdany czy „Folk Five” Irka Wojtczaka, których materiałem kompozytorskim są tematy pieśni lub tańców ludowych.

Nowości książkowe

Bolesław Bawolak Łemkowskie przysłowia i powiedzenia ze Świątkowej Wielkiej i okolic; Katarzyna Smyk Obrzęd jako tekst kultury. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu; Kristina Rutkowska, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska (red.) Wartości w językowym obrazie świata Litwinów i Polaków, t. 2