Nowości płytowe
Stanisława Latawiec, Joachim Mencel Quintet, Loopus Duo, Instytut Sztuki PAN, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu
Co w numerze 136
Sobótka Jak dziś świętujemy sobótkę?
Święto „słońca kresu” to jedno z najważniejszych dorocznych świąt Słowian. Obchodzone jest zarówno przez zachodnich, jak i wschodnich braci. Zacznę od początku, a więc od nazwy: Noc Kupały (inaczej zwana też nocą kupalną, kupalnocką, kupałą) wiąże się z pierwiastkiem *kump – oznaczającym „gromadę, grupę, zbiorowość”. Noc przesilenia, przypadająca na 21-22 czerwca, to święto przeciwieństw – ognia i wody, dnia i nocy, słońca i księżyca, ale także płodności, obfitości, radości i miłości (także tej fizycznej). W ten magiczny czas można więcej i bardziej radośnie. Nadchodzi lato, okres dostatku i obfitości, ale też ciężkiej pracy. Ta noc to ostatnie chwile beztroskiej zabawy.
(Grzegorz J. Nowicki)
Jedziemy, jedziemy łot samego rana Wesele żywieckie
„Bo ten stàn małzejski jes bardzo ciynzki/ tysiąc raz ciynzejsy jako kamień młyjski/ bo kamień młyjski woda łobraca/ a stàn małzejski sàm Pàn Bòg òzłonca”.
Fot. J. Michniuk: porwanie pana młodego z kapelą
Nie zamykajmy tradycji w muzeum! Joanna Dziadowiec
W czasie XXVII Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe” Studenckie Koło Naukowe Etnolingwistów UMCS po raz kolejny zorganizowało spotkanie z Żywymi Książkami. W rolę jednej z nich wcieliła się dr Joanna Dziadowiec – etnolog, kulturoznawca, autorka książki FESTUM FOLKLORICUM. Performatywność folkloru w kulturze współczesnej. Rzecz o międzykulturowych festiwalach folklorystycznych (Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2016). Z gościem Mikołajek o tradycji, kulturze ludowej, ochronie dziedzictwa niematerialnego i festiwalach rozmawiał Dawid Kobylański.
Nowoczesna i różnorodna Nowa Tradycja
Tradycja... chciałoby się zaśpiewać za Tewjem Mleczarzem. Ta piosenka z musicalu „Skrzypek na dachu” wydaje się być świetnym komentarzem również do postrzegania folkloru muzycznego – trwać czy iść dalej? Ku tej drugiej opcji skłania się XXI Festiwal Polskiego Radia „Nowa Tradycja”, który odbywał się w drugim tygodniu maja w Warszawie, jak zwykle w Studiu im. Witolda Lutosławskiego.
Fot. W. Kusiński: zespół Do Dna
Ludowość i awangarda KODY
Tegoroczna edycja Festiwalu Tradycji i Awangardy Muzycznej KODY odbyła się jak zwykle na początku maja (9-12) w Centrum Spotkania Kultur w Lublinie. Wydarzenia z pogranicza koncertu, spektaklu, performance’u ułożone zostały według planu. Tym razem kluczem festiwalu stały się „rozdroża”, a więc słowo zawarte w nazwie organizatora – Ośrodka Międzynarodowych Inicjatyw Twórczych Rozdroża.
Fot. T. Kulbowski / materiały OMIT Rozdroża: Radical Polish Ansambl
Laibach/Polonia KODY
Special event odbył się w sali operowej Centrum Spotkania Kultur w Lublinie ostatniego dnia festiwalu KODY. Był nim głośno zapowiadany w mediach koncert „Laibach/Polonia”, będący projektem muzycznym opartym na kompozycji „Sinfonia Sacra” Andrzeja Panufnika. Wydarzenie miało szczególny charakter z uwagi na tegoroczne obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości, a utwór powstał we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza jako część międzynarodowego programu kulturalnego. Nic więc dziwnego, że jako pierwsze popłynęły dźwięki „Bogurodzicy”, o którą Andrzej Panufnik oparł swoje dzieło.
Fot. T. Kulbowski / materiały OMIT Rozdroża: koncert "Laibach/Polonia"
Tam, gdzie jazz spotyka się z muzyką świata Siesta Festival
Od siedmiu lat w jeden kwietniowy weekend audycja „Siesta” Marcina Kydryńskiego przedstawia swoje koncertowe oblicze za sprawą gdańskiego Siesta Festivalu, w tym roku pod oficjalną nazwą Gdańsk Lotos Siesta Festival. Przez te kilka dni w Filharmonii Bałtyckiej rozbrzmiewa przyjemna dla ucha muzyka świata i jazz.
Fot. materiały prasowe organizatora: Tito Paris i Fábia Rebordão
Idzie wujenka, idzie bogata… Wesele w Lubence
Kazimierz Kusznierow urodził się w 1950 r. we wsi Lubenka k. Łomaz. Jest popularyzatorem i animatorem kultury tradycyjnej. W 1980 r. założył Teatr Obrzędowy „Czeladońka”. Jest autorem tekstów do albumu fotograficznego Adama Pańczuka Karczeby (2013). Od lat 80. XX w. piastuje stanowisko kierownika Wiejskiego Domu Kultury w Lubence. O tradycjach weselnych swoich rodzinnych okolic opowiedział dr hab. Joannie Szadurze i Dawidowi Kobylańskiemu.
Fot. z arch. K. Kusznierowa: Ludwika Głowacka, wyjazd do ślubu. Ortel Książęcy, 1950 r.
Między Maliszami a Kompanią Prusinowskiego Maria Baliszewska
Czas płynie, Tatry stoją, góral i ptak śpiewają tam jak przed laty:
Nuty moje nuty, skąd wy się bierecie,
Na moim serdecku same się siejecie.
Ale tak naprawdę z tym śpiewaniem w Tatrach różnie bywa. Jeżdżę tam często, lubię chodzić po nich, ale owiec jak na lekarstwo i śpiewu do nich wcale. Czyli pieśń jest, ale już trochę w innych warunkach śpiewana.
Szacunek i natchnienie [folk a sprawa polska]
Pewnie nie czas tu i miejsce na przypominanie różnych pojawiających się w przeszłości (najczęściej groteskowych, a zazwyczaj absolutnie nietrafionych) zarzutów o to, że folk odciąga słuchaczy od muzyki tradycyjnej, wiejskiej. Zarzuty takie jednak się zdarzały – a może i do teraz zdarzają. Jest wszakże inaczej, młodzi twórcy swymi działaniami wyraźnie wskazują na ludowe czy tradycyjne inspiracje. Przykłady można by mnożyć i gdyby chcieć pochylić się nad każdym, pewnie zabrakłoby miejsca w tym numerze „Pisma Folkowego”.
Nie zawsze musi być hygge Anne Linnet
W odróżnieniu od sąsiedniej Szwecji, która masowo wypuszcza wykonawców i przeboje, Dania nie wyrobiła sobie marki kraju kojarzonego z dobrą muzyką – i to nawet mimo tego, że spośród narodów nordyckich Duńczycy uchodzą ponoć za najweselszych. Nawet na słynnym festiwalu w Roskilde przeważają gwiazdy zagraniczne. Nie znaczy to jednak, że nikt tam nie umie śpiewać. Jeśli się dobrze poszuka, to się znajdzie takiego choćby Larsa Lilholta, śpiewającego o „Café Måneskin”, grupę Gasolin’ ryczącą potężnymi ustami Kima Larsena „Hvad gør vi nu lille du” („Co robimy, mała?”) czy wreszcie Anne Linnet, której chciałbym poświęcić kilka słów.
Fot.: nieartpeoplemusic.dk
Matka Joanna od motanek Lalki magiczne
Joanna Wrońska to świętokrzyska twórczyni rękodzieła artystycznego, głównie lalek magicznych – motanek. O tych wyjątkowych „gałgankowych istotkach” i o historiach ze swojego życia opowiedziała Ninie Orczyk.
Fot. z arch. J. Wrońskiej: warsztaty dla dzieci
Ojczyzna, ale jaka?
Pytanie paląco aktualne. Ojczyzna, wolność, niepodległość – uświęcone polskie słowa-symbole wypisywane na sztandarach – jak są dziś rozumiane? Czy patriotyzm i słuszna duma z tego, co osiągnęliśmy i czym – jak ideą międzyludzkiej solidarności – możemy podzielić się z innymi, może przerodzić się w nacjonalistyczną ksenofobię, podejrzliwość i nienawiść do Innych? W gromkie zawołanie „Śmierć wrogom Ojczyzny”? Czy nie gubimy cennego dziedzictwa I Rzeczypospolitej, które niedawno pod hasłem „Od Unii Lubelskiej do Unii Europejskiej” było naszym wkładem do europejskiej „wspólnoty ducha”, świadectwem politycznej dojrzałości?
themaphouse.com/Wikimedia: Mapa Polski z atlasu Abrahama Orteliusa "Theatrum Orbis Terrarum" (wyd. 1592)
Tu jest moje gniazdo Wspomnienia. Zofia Matysiak
Zofia Matysiak (ur. 1927) wspomina Lublin okresu dwudziestolecia międzywojennego i okupacji.
Centralne Archiwum Wojskowe: Żołnierze Armii Krajowej w czasie Akcji „Burza”, Lublin 1944
Portfel dziedzica. O pogardzie i lęku Chłopska bieda
W Wołowicach, jak w każdej wsi pańszczyźnianej, był dwór. Dworem zarządzał dziedzic. Jak się mówiło na wsi – „we dworze” służyli miejscowi chłopi. Chłopi w zwykłe dni przymierali głodem, a w niedzielę i święta chodzili do kościoła, wierząc szczerze w Boga. Pewnej niedzieli ksiądz mówił o tym, że uczciwość ubogich podoba się Panu Bogu.
Fot. K. Niemkiewicz: Dasze (Podlasie), 1999 r.
Wielogłos Zygmunt Duda
Każdy z nas ma swą małą ojczyznę, w której się wychował, którą ceni, z którą wiążą go dobre wspomnienia, którą być może musiał opuścić lub w której ma szczęście mieszkać przez całe życie. Nie każde miejsce ma jednak szczęście do ludzi bezinteresownie poświęcających mu część swojego życia, dokumentujących jego dzieje, opisujących teraźniejszość, walczących o lepszą przyszłość. Zakochany w swej małej ojczyźnie regionalista to skarb. Taką osobą dla ziemi opalenickiej był niedawno zmarły Zygmunt Duda (1937–2017).
Smaczna tradycja ze wschodniego Mazowsza Kiełbasa z Kornicy
Ziemia kornicka leży na pograniczu wielu kultur. Przez wieki ścierały się tu wpływy polskie, litewskie i rosyjskie. W połowie XV w. ziemia kornicka na sto lat przypadła Wielkiemu Księstwu Litewskiemu. Osiedlali się tu przybysze zarówno z samego Mazowsza, jak i z Litwy czy południowej i północnej Rusi. Przynosili ze sobą własne, odrębne zwyczaje, język i religię. W rezultacie na terenie Kornicy i pobliskich miejscowości powstało wieloetniczne społeczeństwo, które wytworzyło charakterystyczną i niepowtarzalną kulturę. Specyficzna kuchnia ziemi kornickiej przez wieki była ważnym składnikiem tradycji.
Fot.: Mazowiecki Szlak Tradycji
Niedziele z kawą i poleczką
„Widzimy się w ostatnią niedzielę miesiąca” – to zdanie weszło w krew wielu uczestnikom warsztatów muzyczno-tanecznych pn. „Niedzielne spotkania z kawą i poleczką”, organizowanych w ramach cyklu Muzeum Miejskiego w Tychach „Kultowe osiedle A” oraz programu Rewitalizacji dla miasta Tychy. W każdą ostatnią niedzielę miesiąca w Szkole Podstawowej nr 3 im. Jana Kochanowskiego na tyskim osiedlu A można posłuchać i zatańczyć – a wszystko przy dźwiękach instrumentów Kapeli Fedaków, która jest gospodarzem warsztatów, oraz zapraszanych przez nią gości specjalnych.
Fot. M. Janusiński
Koncert zespołu TeChytrze
Dnia 13 kwietnia 2018 r. w Studiu Muzycznym Radia Lublin odbył się koncert zespołu TeChytrze. W skład siedmioosobowej grupy wchodzi kwartet wokalny: Renata Krawczyk, Weronika Nowacka, Lidia Szpulka, Anna Trawicka oraz trio instrumentalne: Roman Chraniuk (kontrabas), Jakub Miarczyński (perkusja), Jacek Steinbrich (gitara). TeChytrze w swoich aranżacjach inspiruje się bluesem, jazzem, punkiem, muzyką współczesną, a nawet klasyczną. Wynika to zapewne ze współpracy samego twórcy zespołu Jacka Steinbricha z różnymi grupami muzycznymi, począwszy od free jazzu, a skończywszy na surf-psychodelii. Sam zespół określa swoją twórczość jako połączenie dwóch odległych tradycji, polskiej i amerykańskiej.
TWM.EE
W pierwszy weekend kwietnia folkowcy spotykają się w od dziesięciu lat w Tallinie. Choć pogoda na północy Europy nie zawsze jest łaskawa, jej kaprysy wynagradza niepowtarzalny, gorący klimat imprezy. W tym roku jubileusz dziesięciolecia Tallin Music Week zbiegł się z 100. rocznicą odzyskania niepodległości przez Estonię, co było ważną częścią spotkania. Muzyka inspirowana tradycją jest tylko jednym z elementów Tygodnia Muzyki, bo oprócz niej są sceny jazzowe, popowe czy nawet muzyka klasyczna. Mimo to trudno zobaczyć wszystkie koncerty folkowe.
Kamienne ludowe figury Żniwa
Czasem i dziś jeszcze mówi się, że sztuka ludowa jest naiwna, amatorska, nieprofesjonalna. Spektakl „Żniwa” w reżyserii Igora Gorzkowskiego cechuje jednak pełen profesjonalizm. W widowisku o ludowej tematyce bierze udział zespół tancerzy Polskiego Teatru Tańca – Baletu Poznańskiego. Spektakl ubogaca wysokich walorów artystycznych śpiew Adama Struga, wybitnego wokalisty wykonującego białym głosem pieśni tradycyjne, oraz całej ekipy tworzącej przedstawienie. W widowisku wykorzystano muzykę Eugeniusza Rudnika, jednego z najważniejszych twórców polskiej muzyki awangardowej, i choreografię Iwony Pasińskiej – konstruowaną wespół z artystami Polskiego Teatru Tańca.
Fot. A. Grabowski
Prezentacje
Rüüt „Kadakad”; Żywiołak „Pieśni Pół/nocy”; „Ethnophonie 28: Cântări Ciobăneşti din Vrancea”; „Ethnophonie 27: Trei generaţii de muzicanţi din Căstău, Hunedoara”
Nowości książkowe
Józef Kąś, Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, cz. IV; Stanisław Kryciński, Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju, Gawędy o kulturach III, Joanna Szadura, Damian Gocół (red.)
Alma Mater Urszula Bydlińska
Etymologię wyrażenia Alma Mater wyprowadzić możemy od łacińskiego przymiotnika almus– co tłumaczy się jako: ‘orzeźwiający, odżywczy, owocny’, a wreszcie ‘błogosławiony’. Taki tytuł wystawy przywoływał etos żywiącej matki, czyli Matki Karmicielki, Matki Żywicielki. Dla starożytnych Rzymian Alma Mater była przydomkiem Ceres – jako bogini zbóż, urodzajów, wegetacji, karmicielki ludów; podobnie jak Kybele – bogini płodności i wiosny.
Maryja karmiąca Jezusa, U. Bydlińska, technika olejna