Artykuły z działu: Z tradycji

Brodate święte

170 (1 2024) Autor: Łukasz Ciemiński Dział: Z tradycji

„Chciałbym, aby dziewice naszych czasów dowiedziały się z tej historii, jak droga jest Bogu czystość, nauczyły się jej strzec jak bezcennego skarbu i oddały się tej świętej, w której życiu zdarzył się cud zdziałany przez Oblubieńca Dziewic, aby w razie podobnych prób, mogły cieszyć się jej radą i pomocą” – tymi słowami kończy swoją hagiograficzną opowieść o życiu świętej Pauli „Brodatej” anonimowy autor dzieła Raccolta delle vite de’santi distribuita per ciascun giorno dell’anno sul metodo di quella del Massini. Opera d’un Padre dell’Oratorio di Venezia, wydanego w Brescii w 1828 roku. To zaskakująca rekomendacja, zważywszy
na ciężar gatunkowy cudu, który dla autora nie wydaje się zaskakujący, a jedynie objawiający może i zawiłe, ale prowadzące pewnie do uświęconego celu, drogi Boskie. Męczennica, czczona rokrocznie 20 lutego w hiszpańskiej prowincji Ávila, zrealizowała w swoim życiu klasyczny model przewidziany w żywotach świętych młodym i pięknym kobietom. Wyjątkowej urody, pracowita, z pobożnej rodziny – budząca powszechny zachwyt, sprzedająca płody rolne na miejskim targu, nawiedzająca ukochany kościół San Segundo, w którym spędzała długie godziny na modlitwie.

fot. Łukasz Ciemiński: Cud Wilgefortis, malarz działający na Wołyniu, ok. 1743 r., Muzeum Narodowe w Poznaniu

Dekolonizacja polskich muzeów Wystawy etnograficzne

170 (1 2024) Autor: Aniela Bocheńska Dział: Z tradycji

Czy skanseny to muzea etnograficzne? A czy muzea etnograficzne to skanseny dawnej, kolonialnej wizji świata – funkcjonującej w społeczeństwie, a więc również w nauce? Co robią te ogromne, imponujące i przepiękne budynki, w których poustawiane są przedmioty codziennego użytku sprzed 100 lat, tuż obok naczyń wciąż używanych w niektórych miejscach w Polsce? Co robią we współczesnym świecie, który, przynajmniej teoretycznie, stara się zerwać z tradycją intelektualną dzielącą świat na centra i peryferie – w którym to podziale Europa i miasto będą zawsze w centrum i zawsze z mocą sprawczą, pozwalającą na postawienie kogoś Innego na półce?

fot. Ł. Brodowicz: Wystawa „Muzeum, a po co?”, Muzeum Azji i Pacyfiku

CZADECKO Piotr Bączkiewicz

170 (1 2024) Autor: Piotr Bączkiewicz, Autor: Sebastian Kacperski Dział: Z tradycji

Piotr Bączkiewicz to rodowity Dolnoślązak, tancerz, instruktor tańca ludowego. Zawodowo zajmuje się programistyką. Sercem jest tancerzem i folklorystą. To także twórca platformy CZADECKO prezentującej historię i kulturę górali czadeckich. O tradycji i jej upowszechnianiu w środowisku cyfrowym rozmawiał z nim Sebastian Kacperski.

fot. z arch. Dolnośląskiego Towarzystwa na Rzecz Kultury Ludowej: Piotr Bączkiewicz w stroju górali czadeckich

Życie mówiło do mnie, od kiedy pamiętam Robert Rient

169 (6 2023) Autor: Robert Rient, Autor: Ewa Kulpa Dział: Z tradycji

Robert Rient to polski szaman, dziennikarz, pisarz, tancerz, pedagog. Prowadzi Szkołę Szamanizmu, Kurs Podstaw Praktyki Szamanizmu, warsztaty odzyskiwania utraconej części siebie, ceremonie i konsultacje indywidualne. Jest autorem powieści Chodziło o miłość i Duchy Jeremiego (nominowanej do Nagrody Literackiej Nike), reportażu Świadek (wydanego również w USA), książek Przebłysk. Dookoła świata – dookoła siebie i Wizje roślin, czyli pięćdziesiąt roślin leczniczych i jeden grzyb. Właśnie pojawiła się jego najnowsza pozycja Pierwsza Umowa. Podstawy praktyki szamanizmu. Współpracuje z magazynem „Sens”. Z Robertem Rientem rozmawiała Ewa Kulpa.

fot. A. Cytacka: Robert Rient

Drewno i piękno

169 (6 2023) Autor: Aniela Bocheńska Dział: Z tradycji

Gala wręczenia nagród w konkursie „Zachowaj tradycje – (nie)ginące zawody, umiejętności i obyczaje. Teraz drewno” odbyła się 24 listopada 2023 roku. Konkurs ten przeznaczony jest dla twórców ludowych, rzemieślników i rękodzielników, a uroczystość okraszona wręczeniem nagród i występami kapeli Gacoki była uhonorowaniem ich wieloletniej, docenionej przez komisję działalności. Wydarzenie zorganizowane zostało przez Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi. Główne cele inicjatywy to promowanie i upowszechnianie sztuki ludowej, zagrożonych zanikiem rzemiosł, rękodzieła i obyczajów związanych z użyciem i obróbką drewna, prezentacja możliwości wykorzystania różnych gatunków drewna, wspieranie przekazu tradycyjnych umiejętności rękodzielniczo-rzemieślniczych i związanego z nimi dziedzictwa oraz docenienie
twórców ludowych.

fot. z arch. organizatorów

Czasem ktoś podchodzi... i nie wierzy, że robię je sam Koniki żywieckie

169 (6 2023) Autor: Robert Wrzeszcz, Autor: Beata Wrzeszcz, Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji

Na przełomie XIX i XX wieku działało kilka ośrodków zabawkarstwa drewnianego. Były one tworzone przede wszystkim w Polsce Południowej, na terenach biednych i lesistych. Najstarszym takim ośrodkiem jest ośrodek żywiecki. Tam zabawki wyrabiano już w połowie XIX wieku. Jednym z podstawowych materiałów stosowanych do produkcji było drewno. Także słynne koniki żywieckie, tradycyjnie utrzymane w barwach czerwonej i ciemnozielonej, wykonane były z tego tworzywa.

fot. J. Michniuk

Strój ludowy wyraża tożsamość Sabina Jurasz

168 (5 2023) Autor: Sabina Jurasz, Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji

Sabina Jurasz to pochodząca z Przybędzy współwłaścicielka Pracowni Mody Regionalnej – Stroje Górali Żywieckich. Od dziecka zaangażowana w promowanie kultury ludowej, członkini regionalnego zespołu muzycznego górali żywieckich z Beskidu Żywieckiego Grojcowianie. Jest absolwentką Liceum Plastycznego im. Antoniego Kenara w Zakopanem oraz Krakowskich Szkół Artystycznych. O początkach swojej przygody z krawiectwem, o szacunku do stroju ludowego oraz o gwarze opowiedziała Justynie Michniuk.

fot. Justyna Michniuk: Sabina Jurasz w pracowni

Gdy przeszłość spotyka teraźniejszość Linos Tzelos

167 (4 2023) Autor: Bartosz Palocha Dział: Z tradycji

Ponad dwa i pół tysiąca lat temu Aleksander Wielki ruszył na podbój Indii. Udało mu się na jakiś czas podporządkować zaledwie niewielką część tego kraju. Pamiątką po tym jest niezwykła kultura państwa zwanego Gandharą, gdzie wykutego w kamieniu indyjskiego Buddę można spotkać w towarzystwie greckiego Heraklesa. Macedoński król został zmuszony do rezygnacji z podboju reszty kraju. W naszych czasach marsz dalej na wschód kontynuował inny Macedończyk. Z tą różnicą, że zamiast stalowej broni udał się tam z muzyką.

fot. z arch. aut.

Noc Kupały jako widowisko kulturowe Zwyczaje świętojańskie

166 (3 2023) Autor: Anna Wdowczyk Dział: Z tradycji

Widowiska kulturowe od zawsze odgrywały ważną rolę w życiu społeczeństwa. Wielokrotnie pośredniczyły między człowiekiem a tradycją, historią i sztuką. Często pomagały także w zacieśnianiu więzi między członkami wspólnoty oraz dostarczały rozrywki dzięki ludycznemu charakterowi. Zapewne każdy z nas – niekoniecznie będąc tego świadomym – wielokrotnie uczestniczył w takich wydarzeniach. Są one bardzo zróżnicowane, przybierają różne postacie i pełnią odmienne funkcje w zależności od potrzeb określonych odbiorców. Są nimi między innymi koncerty naszych ulubionych wykonawców, festiwale, mecze czy obrzędy
związane ze świętami o charakterze religijnym i państwowym.

fot. Święto Kupały: Zbójnicy Tatrzańscy przy ognisku Sobótek, pocztówka, 1937–1939. Źródło: Biblioteka Narodowa / Polona

Ukraińskie tradycje świętojańskie Iwana Kupała

166 (3 2023) Autor: Alona Derkach Dział: Z tradycji

W większości krajów europejskich istnieją zakorzenione w przedchrześcijańskich tradycjach obrzędy związane z przesileniem letnim. W tym dniu ludzie odprawiali rytuały dla zdobycia zdrowia, szczęścia i dobrych zbiorów. Obrzędy takie w poszczególnych krajach mają różne nazwy, sposoby obchodzenia, ale zawsze pełnią funkcję związaną z oczyszczeniem duszy i ciała człowieka.

fot. Obchody święta Iwana Kupała w Chmielniku nad Bohem (Ukraina). Źródło: Miasto Chmielnik

Dar bogów Lira w Grecji

166 (3 2023) Autor: Bartosz Palocha Dział: Z tradycji

Pewnego dnia nowo narodzony, choć – jak przystało na boga – już całkiem ukształtowany Hermes zrobił psotę swojemu opiekunowi Apollonowi. Żeby ułagodzić jego gniew, upolował żółwia i wykorzystał jego skorupę jako pudło rezonansowe. Do tego dołożył ramę, na której zainstalował struny. W ten sposób powstała lira.

fot. z arch. aut.

Graby – mitologiczne stwory czy ludzie z krwi i kości? Łużyckie legendy

164-165 (1-2 2023) Autor: Werner Mĕškank-Meschkank, Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji

Wiara w legendarnego stwora o nazwie „grab” nie istnieje wśród innych ludów słowiańskich niż Serbołużyczanie. Co dziwne, ta istota nie jest również znana ani na Dolnych Łużycach, ani w południowo-zachodniej części Górnych Łużyc, lecz jedynie w miejscowościach położonych na tzw. Muskauer Heide (niem. Muskau to polski Mużaków), czyli na wschodzie Środkowych Łużyc.

Fot. tyt.z arch. aut.: Uroczyste ukonstytuowanie się Serbskiego Sejmu

Jak uderzenie piorunem Jan Malisz

164-165 (1-2 2023) Autor: Jan Malisz, Autor: Magdalena Mazur, Autor: Agata Kusto, Autor: Damian Gocół Dział: Z tradycji

Jan Malisz pochodzi z Męciny Małej w Beskidzie Niskim. Jest multiinstrumentalistą i budowniczym instrumentów. Zamiłowanie do muzyki tradycyjnej wyniósł z domu rodzinnego, choć zarówno gry, jak i budowy instrumentów uczył się sam, zaczynając od rekonstrukcji starych skrzypiec ojca. Tajniki liry korbowej poznał od znanego budowniczego Stanisława Wyżykowskiego. Wraz z córką Zuzanną i synem Kacprem tworzą dobrze rozpoznawalny na scenie muzyki tradycyjnej i folkowej zespół Kapela Maliszów. O zainteresowaniach muzycznych i budowie instrumentów z Janem Maliszem rozmawiała Magdalena Mazur.

fot. P. Mazur: Jan Malisz i Magdalena Mazur

Teatr Dalekiego Wschodu Chiny i Japonia

163 (6 2022) Autor: Eliza Bogdańska Dział: Z tradycji

Szekspir miał kiedyś powiedzieć, że cały świat jest teatrem. Nie da się ukryć, że jest to jeden z ważniejszych elementów kultury widowiskowej, cieszący się dużą popularnością wśród ludzi z różnych środowisk. Ale czy naprawdę znamy teatr? Ten europejski – być może, jednak nadal niewielu słyszało o teatrze chińskim czy japońskim, mimo ich bogatej historii i struktury.

fot. lensonjapan / Flickr: Występ teatru kabuki w Nagahamie, postać wojownika Kumagai Jiro Naozane ze sztuki „Ichi-no-Tani Futaba Gunki”

O odchodzącym świecie Helmut Kurjo

162 (5 2022) Autor: Helmut Kurjo, Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji

Wybieram się do Helmuta Kurjo, człowieka legendy w swojej okolicy, wczesnym, sobotnim rankiem. Jesteśmy umówieni na rozmowę oraz zwiedzanie jego prywatnego muzeum, zawierającego unikalne zbiory serbołużyckich strojów narodowych, malowanych jajek, krosien i kołowrotków do przędzenia lnu, narzędzi oraz innych przedmiotów codziennego użytku. Niektóre z nich mają ponad 120 lat. Wita mnie uśmiechnięty 87-latek, który porusza się o kuli, ale jest wciąż bardzo sprawny fizycznie i umysłowo.

Lira Leonarda da Vinci Stanisław Nogaj

162 (5 2022) Autor: Stanisław Nogaj, Autor: Magdalena Mazur, Autor: Julia Małyska, Autor: Agata Kusto, Autor: Damian Gocół Dział: Z tradycji

Stanisław Nogaj buduje liry korbowe. Uczył się u Stanisława Wyżykowskiego, który przekazał mu sztukę wyrobu różnych instrumentów strunowych. Dzisiaj Nogaj tworzy zarówno najprostsze liry dziadowskie, jak i eksperymentuje z elektroniką, wzbogacając modele o nowe możliwości akustyczne. O pracy budowniczego lir i wyzwaniach dzisiejszego rynku z artystą rozmawiała Magdalena Mazur.

Już wiem, jak to zrobić! Stanisław Wyżykowski

161 (4 2022) Autor: Stanisław Wyżykowski, Autor: Magdalena Mazur, Autor: Małgorzata Adamczyk, Autor: Agata Kusto, Autor: Damian Gocół Dział: Z tradycji

Stanisław Wyżykowski urodził się 3 maja 1927 roku w Haczowie. Jest artystą, który wskrzesił budowanie liry korbowej na Podkarpaciu. Ma na swym koncie wiele instrumentów strunowych, w tym organistrum i lirę basową. Otwarty i życzliwy, o swoich pasjach związanych z muzykowaniem i budowaniem instrumentów opowiedział Magdalenie Mazur.

Zakazany język Bernd Kamenz

160 (3 2022) Autor: Justyna Michniuk, Autor: Bernd Kamenz Dział: Z tradycji

Bernd Kamenz jest jednym z nielicznych mieszkańców dzielnicy Chociebuża o nazwie Zaspy (niem. Saspow), którzy jeszcze mówią płynnie w języku dolnołużyckim.

 

(fot. Zdjęcie przed starą szkołą. Chłopcy klęczą z powodu braku butów, z arch. B. Kamenza)