Tożsamość nas określa, pozwala przynależeć do określonej grupy społecznej czy zawodowej. Kształtuje poczucie ciągłości własnej osoby, zakotwicza zarówno w przeszłości, jak i ukierunkowuje na przyszłość. Tożsamość pozwala nam odróżniać się od innych, jednocześnie budując z nimi więzi.
fot. Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu
Jak co roku pod koniec sierpnia na południowym krańcu Warszawy odbył się Festiwal Etnograficzny – Powsińskie Dożynki 2024. I jak zwykle to ludowe, słowiańskie Święto Plonów przyciągnęło licznych mieszkańców stolicy, głównie Wilanowa i okolic.
fot. K. Dzierzbicka
Teatr jako jeden z podstawowych fundamentów kultury występuje w wielu odsłonach, dopasowując się do kontekstu i określonej grupy odbiorców. Jedna z jego form wykorzystuje cień do prowadzenia narracji, czym charakteryzuje się m.in. jawajski wayang, kambodżański Nang Sbek Thom, chiński piyingxi czy turecki karagöz. Repertuaru tego ostatniego można od ponad 10 lat doświadczać także na polskim gruncie dzięki Teatrowi Ka założonemu w Warszawie z inicjatywy Umuta Nebioğlu (dawnego ucznia stambulskiego mistrza Tacettina Dikera) i Alberta Kwiatkowskiego (iranisty związanego niegdyś z Grupą Studnia O specjalizującą
się w sztuce opowiadania).
fot. A. Pasińska: Göstermelik przedstawiający Şahmaran zrobiony własnoręcznie przez Umuta Nebioğlu
Wystawa „Bogowie i ludzie. Rok obrzędowy w litewskiej sztuce ludowej. Ze zbiorów Narodowego Muzeum Sztuki im. M.K. Čiurlionisa w Kownie”, którą można oglądać do 20 października 2024 roku w Muzeum Dialogu Kultur, oddziale Muzeum Narodowego w Kielcach, prezentuje blisko 60 świątków, które w większości stanowiły elementy litewskich przydrożnych kapliczek i krzyży.
fot. M. Stępnik / MNKi: Rzeźba ze zbiorów Narodowego Muzeum Sztuki im. M.K. Čiurlionisa w Kownie
To zawsze duża ulga, kiedy po miesiącach wytężonej pracy zapraszamy artystów na wystawę, która skomponowana jest tylko z ich dzieł. Po wręczeniu nagród i wyróżnień, zawsze trochę niepewni, dzielimy się swoim konceptem na zestawienie tak wielu różnych charakterów, technik, ekspresji twórczych. To spora odpowiedzialność w dzisiejszych czasach, by brać na tapet sztukę, która nosi znamiona zindywidualizowanego spojrzenia na świat podszytego nostalgią, a często także jest obarczona „wytycznymi” przodków, których jest spuścizną. I na dodatek nie legitymuje się dyplomem, certyfikatem, świadectwem. Jest naturalna, wypływa prosto z serca.
fot. P. Januszko
W dniach 27–28 kwietnia 2024 roku odbył się konwent kultury rodzimej SLAVNI. Kulisami dla tego wydarzenia było Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie“. SLAVNI to największe w kraju spotkanie skupione na literaturze bogatej w historię i mitologię słowiańską, nordycką, celtycką, germańską oraz polską kulturę ludową. Wydarzenie oferowało między innymi: jarmark z ponad 50 wystawcami, przegląd muzyczny zespołów, pokazy walk wojowników słowiańskich, turniej łuczniczy dla dorosłych, turniej łuczniczy dla dzieci, spotkania autorskie, wykłady i prelekcje, warsztaty rękodzielnicze, panele dyskusyjne oraz grę terenową. Według danych organizatora w konwencie udział wzięło 3500 osób! Wszystkim uczestnikom wydarzenia dopisała piękna, niemalże letnia pogoda.
fot. z arch. aut.
Polscy etnomuzykolodzy oraz badacze i pasjonaci tradycji muzycznych po raz kolejny spotkali się na Krajowym Seminarium Etnomuzykologicznym. Jubileuszowa edycja odbyła się w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, a swój wyjątkowy charakter zawdzięcza także dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. Patronatu medialnego udzieliło spotkaniu „Pismo Folkowe”.
fot. A. Kusto
Nie będę ukrywał, że muzyka obracająca się wokół gatunków inspirowanych folkiem celtyckim to nie moja bajka. Nie jestem w stanie powiedzieć, czy nie do końca rozumiem fascynację tym kręgiem kulturowym, czy brzmienia, jakie możemy z nim wiązać, po prostu nie zgrywają się z moim subiektywnym poczuciem estetyki w muzyce. Pewnego czwartkowego wieczoru, w ramach poszerzania horyzontów, postanowiłem się przemóc i wybrać na występ dwóch zespołów, których dźwiękami wcześniej bym się nie zainteresował. Ostatniego dnia lutego 2024 w Studiu im. Budki Suflera w Radiu Lublin zagrali The Rumpled oraz The O’Reillys and the Paddyhats.
fot. E. Czerniecka
4 lutego 2024 roku w GOK w Starym Dzikowie (woj. podkarpackie, pow. lubaczowski) odbył się Międzywojewódzki Przegląd Grup Obrzędowych „Wątki Folkloru Ludowego”. Gości powitali dyrektor GOK mgr Edyta Panek, wójt mgr inż. Tomasz Jabłoński oraz w imieniu Starosty Powiatowego mgr Anna Kordys.
Projekt Karpackie Osobliwości jest niezwykle efektywny i cieszy się dużym powodzeniem wśród szerokiego grona odbiorców, dlatego też Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu przystąpiło do kontynuacji działań w tym zakresie.
fot. M. Zięba / MCK SOKÓŁ
12 listopada 2023 roku grupa The Rumpled zagrała koncert w lubelskim klubie Fabryka Kultury „Zgrzyt”. Był to pierwszy występ zespołu w tym mieście. W tej samej trasie zagrał wcześniej w Rzeszowie i w Dukli (10 i 11 listopada). Jest to druga wizyta tych wykonawców w naszym kraju – w lipcu zagrali w Nowym Sączu i Polańczyku.
Coraz częściej w Warszawie gościmy ekspozycje czasowe prezentujące kulturę i sztukę krajów azjatyckich. 3 września zakończyła się wystawa „Stworzone dźwiękiem. Muzyka i taniec w sztukach plastycznych Azji i Oceanii” w Muzeum Azji i Pacyfiku, a już 22 sierpnia w Muzeum Fryderyka Chopina została otwarta skromna ekspozycja tradycyjnych instrumentów koreańskich.
fot. K. Dzierzbicka
W pierwszej połowie sierpnia ruszyliśmy na południe. Dotarliśmy do Gučy, małej, malowniczej wioski w Serbii, która na kilka dni zamieniła się w miejsce głośne i radosne. Za sprawą odbywającego się tam Festiwalu
Trębaczy – we wsi rozbrzmiała muzyka.
fot. E. Skubis
Dzieciństwo „wynaleziono” dość późno, bo dopiero szesnastowieczna myśl renesansowa zaczęła je ujmować jako osobny okres życia, wymagający innego traktowania jednostki. Zdaniem Jacques’a Le Goffa refleksja taka rozpoczęła się w rezultacie ukształtowania się modelu rodziny nuklearnej w społeczeństwie mieszczańskim. Mary Kehily pisze z kolei, że dzieciństwo jest produktem kultury – jest nieuniwersalne, całkowicie zmienia się w zależności od miejsca i czasu jego doświadczania. Antropologia od schyłku XX wieku stara się uchwycić to doświadczenie, odchodząc od rozumienia dziecka jako elementu społeczeństwa dorosłych. W zamian ujmuje je jako odrębną osobę aktywnie współtworzącą życie społeczne.
Ostatni dzień (28 maja 2023) czwartej edycji Festiwalu Muzyka Świata należał przede wszystkim do nuty ukraińskiej. Na scenie spotkały się dwa żywioły – tradycyjny (Werchowyna) i rockowy (Haydamaky)
fot. W. Wilczyński
W dniach 16–21 maja 2023 roku studenci zrzeszeni w Studenckim Kole Naukowym Etnolingwistów UMCS, Studenckim Kole Naukowym Kultury i Sztuki UMCS oraz studenci etnomuzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego uczestniczyli w badaniach terenowych zorganizowanych przez Muzeum – Zespół Synagogalny we Włodawie. Kolejne już działania prowadzone we włodawskich gminach były elementem realizacji projektu „Poleski Wóz Tradycji” finansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura ludowa i tradycja”. Dzięki połączeniu trzech grup specjalnościowych badania mogły być prowadzone wielopłaszczyznowo, koncentrując się zarówno na języku, muzyce, jak i szeroko rozumianej kulturze. Materiały zebrane podczas wyjazdu zostaną przekazane do archiwum Pracowni Etnolingwistycznej UMCS im. prof. dr. hab. Jerzego Bartmińskiego, a także wykorzystane w badaniach prowadzonych przez Muzeum we Włodawie.
fot. M. Pisarska
Pod nazwą „Jarmark Wielkanocny” odbyło się 2 kwietnia 2023 roku przy lubelskim Krakowskim Przedmieściu wydarzenie zorganizowane przez Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi z siedzibą w Warszawie.
fot. A. Szpura
W dniu 27 kwietnia 2023 roku o godzinie 19:00 w Dużej Sali Widowiskowej lubelskiego Akademickiego Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka zagościła Orkiestra św. Mikołaja wraz z lwowskim zespołem folk-rockowym Joryj Kłoc.
fot. J. Pietras
Muzyka i jej przemiany są przedmiotem zainteresowań badaczy od wieków. Zanim powstała muzykologia – dziedzina nauki współcześnie obejmująca tę materię – kwestie związane z kulturą muzyczną rozstrzygali historycy oraz teoretycy muzyki. Przedmiotem badań stawały się nurty, trendy oraz okresy artystycznej twórczości człowieka. To, w jaki sposób zachodzi ewolucja muzyki, często obrazuje przeszłe oraz aktualne problemy ludzkości, ponieważ kultura nierzadko towarzyszy ideom lub teoriom filozoficznym w sposób uświadomiony lub pozarozumowy. Ewolucja muzyki może nastąpić również w przypadku zmiany środowiska, w którym pełni określoną funkcję. Ciekawym przypadkiem jest odcięcie kultury opierającej się na tradycji od „źródła” przez nagłe zdarzenie, czym z pewnością jest emigracja do innego kraju. Problematykę związaną z taką sytuacją mam zamiar przybliżyć w niniejszym artykule.
fot. H.H. Garza: Festival of Texas Fiddling w La Villita, San Antonio
VI Festiwal Mniejszości Narodowych i Etnicznych Rzeczypospolitej odbył się w dniach 21–23 listopada 2022 roku w Warszawie. To wydarzenie o dumnej nazwie organizowane jest przez Milo Kurtisa, muzyka zespołów Osjan i Voo Voo. Po oderwaniu się od warszawskiego Skrzyżowania Kultur potocznie nazywane jest zresztą „festiwalem Milo Kurtisa”. Problematyką muzyki etnicznej mniejszości narodowych już wcześniej – bo od 31 lat – zajmowały się Muzyczne Dialogi nad Bugiem w Mielniku. Nadbużański festiwal ma w podtytule „ogólnopolskie prezentacje kultur mniejszości narodowych i etnicznych”, jednak trzeba przyznać, że temat multikulturowości nie jest w Polsce mocno eksploatowany.
fot. J. Zarzecka