Muzyka pogranicza na żywo

​fot. J. Pietras

W dniu 27 kwietnia 2023 roku o godzinie 19:00 w Dużej Sali Widowiskowej lubelskiego Akademickiego Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka zagościła Orkiestra św. Mikołaja wraz z lwowskim zespołem folk-rockowym Joryj Kłoc.

Koncert był częścią trasy promującej nową, wspólną płytę obu formacji: „Muza – Muzyka pogranicza”. Na krążku Orkiestra św. Mikołaja zagrała ukraińskie utwory, natomiast Joryj Kłoc – polskie. Album stał się formą wzajemnego wsparcia narodów, gdyż w pieśniach pogranicza stykają się ze sobą te dwie kultury.

Pierwszy z zespołów – Orkiestra św. Mikołaja – został założony w 1988 roku w Lublinie. Dziś jest jedną z najbardziej popularnych i lubianych formacji folkowych w Polsce. „Chatkowy” koncert rozpoczął się od dobrze znanego fanom grupy utworu z Lubelszczyzny „Ptaszek”, który zaśpiewał Marcin Skrzypek. Artysta rozruszał widownię „na dzień dobry”. Potem Bogdan Bracha zaśpiewał „Oj, siadaj, siadaj” – pieśń weselną pochodzącą z płyty „Czas do domu”. Tekst opowiada o opuszczeniu przez pannę młodą domu rodzinnego: dziewczyna żegna się po kolei z każdym członkiem rodziny oraz z samym domem i siada na wóz.

Swoje umiejętności wokalne zaprezentowała też Anna Kołodziej, a następnie mogliśmy usłyszeć ją we wspólnym występie z Brachą. Wykonali dobrze znaną nie tylko w Polsce, ale i w Czechach, na Słowacji czy Morawach „Lipkę”. Zarówno głosy obojga wokalistów, jak też towarzysząca ich śpiewanemu „dialogowi” muzyka przyprawiły o ciarki na plecach niejednego słuchacza. Zespół zagrał także jedną z najbardziej rozpoznawalnych łemkowskich pieśni „Była mene maty”, do której głos podkładał student UMCS i członek Teatru Imperialnego Chatki Żaka – Łukasz Włosek. Pieśń, choć ma skoczny i radosny wydźwięk, opowiada o młodej dziewczynie, którą mama bije brzozowym kijem.

Pochodząca z lubelskiego podwórka, znana i lubiana Orkiestra wprowadziła słuchaczy w folkowy klimat, a po niej „wataha ze Lwowa” – jak sami o sobie mówią członkowie zespołu Joryj Kłoc – weszła na scenę z przytupem i natychmiast rozruszała widownię. Ukraińska formacja przedstawiona została jako „super chłopy”, tak bowiem może być rozumiana oryginalna nazwa tej grupy. Jak szybko się przekonaliśmy, to faktycznie super chłopy i zarazem super artyści. Sami swoją muzykę określają jako „ukraiński obrzędowy hip-hop-daj-Boże-etno-czort”.

Zespół zagrał zarówno ukraińskie, jak i polskie pieśni ludowe, ale nie zabrakło motywów współczesnych, jak w utworze „Pijanycia”, który opowiada o mężczyźnie z problemem alkoholowym, stanowiąc swoistą przestrogę. To ludowa przyśpiewka, której towarzyszy melodia „Thunderstruck” AC/DC. Nie jest to w twórczości lwowskiego zespołu rzadkie zestawienie. Joryj Kłoc ma w repertuarze między innymi utwór „Werbowaja doszczeczka”, w którym ludowa opowieść o dziewczynie czekającej na powrót bliskich z wojny jest skrzyżowana z melodią piosenki „Gotta Go Home” Boney M.

Na lubelskim koncercie usłyszeliśmy też pieśń „Zapaśka, Kowbaśka”, w Ukrainie wykonywaną zgodnie z tradycją kolędniczą w połowie stycznia przy okazji obchodów Małanki. Jej tekst opowiada o Wasylu, który pogania zwierzęta, a gdzie ręką machnie, tam żyto rośnie. Razem z nim podąża koza, która symbolizuje nadzieję, a swoim rogiem wskazuje, gdzie będzie dobrobyt i obfite plony.

Następnie artyści zaśpiewali w języku polskim popularną zarówno w Polsce, jak i w Ukrainie kolędę życzącą. U naszych wschodnich sąsiadów nazywane są one szczedriwkami. Ta nazwa pochodzi od „Szczodrego wieczoru”, czyli elementu obrzędowości noworocznej zakorzenionego jeszcze w tradycji przedchrześcijańskiej. W tym okresie wykonywano kolędy życzące, które nie akcentowały motywów religijnych, lecz życzenia skierowane do gospodarza domu.

Koncert na pewno na długo zapadnie mi w pamięć. Nie mogę się doczekać ponownego usłyszenia obu zespołów na żywo.

Julia Pietras

studentka filologii polskiej UMCS i członkini SKNE UMCS.

Sugerowane cytowanie: J. Pietras, Muzyka pogranicza na żywo, "Pismo Folkowe" 2023, nr 166 (3), s. 38.