Wystawa instrumentów koreańskich

fot. K. Dzierzbicka

Coraz częściej w Warszawie gościmy ekspozycje czasowe prezentujące kulturę i sztukę krajów azjatyckich. 3 września zakończyła się wystawa „Stworzone dźwiękiem. Muzyka i taniec w sztukach plastycznych Azji i Oceanii” w Muzeum Azji i Pacyfiku, a już 22 sierpnia w Muzeum Fryderyka Chopina została otwarta skromna ekspozycja tradycyjnych instrumentów koreańskich.

Wystawa „Eumak” (음악 – kor. ‘muzyka’) została przygotowana w ramach Dnia Koreańskiego, zorganizowanego z okazji uruchomienia w muzeum wybitnego kompozytora prezentacji multimedialnej w języku koreańskim. W Pałacu Ostrogskich, gdzie mieści się muzeum, odbyły się koncerty artystów z Korei i Polski łączące muzykę Chopina z tradycyjną muzyką koreańską. Wydrukowana została również broszura w języku koreańskim prezentująca życie i twórczość polskiego kompozytora.

Tradycyjną muzykę koreańską można podzielić na dwa gatunki. Pierwszy z nich to jeongak 정악 (muzyka właściwa), czyli muzyka kojarzona z klasą wyższą, szczególnie z dynastią Joseon panującą w latach 1392–1897. Wykonywana była podczas ceremonii królewskich, cechuje się spokojnym tempem i ma charakter medytacyjny. Jeongak dzieli się na: muzykę dworską – gungiung eumak 궁중음악 – i muzykę kameralną – pungryu eumak 풍 류음악. Drugim z gatunków jest minsokak 민 속악 – szeroko pojmowana muzyka ludowa, którą charakteryzuje szybkie tempo, żywiołowość, spontaniczność i emocjonalność, np. pansori 판소리 (koreańska opera) czy sanjo 산조 (instrumentalny utwór z towarzyszeniem bębna). Trzeba również pamiętać o muzyce i tańcach związanych z szamanizmem: salpuri 살풀이 – czyli tańcu szamańskim, egzorcysty, a również tych mających związek z buddyzmem: seungmu 승무 – tańcu mnichów oraz beompae 범패 – buddyjskich pieśniach.

W Korei i innych krajach azjatyckich istnieje system klasyfikacji instrumentów zwany paleum (팔음 ‘osiem dźwięków’). Wyodrębniono go na podstawie materiałów, z których są wykonywane: geum 금 (instrument metalowy), seok 석 (z kamienia), sa 사 (instrument strunowy), juk 죽 (z bambusa), po 포 (z tykwy), to 흙 (z gliny), hyeok 혁 (ze skóry) i mok 목 (instrument drewniany).

Na drugim piętrze Muzeum Fryderyka Chopina zaprezentowanych zostało sześć instrumentów ze zbiorów warszawskiego Centrum Kultury Korei przy Ambasadzie Republiki Korei w Polsce. Są to: instrument
strunowy gayageum, wykonane ze skóry haegeum, janggu i buk oraz instrumenty metalowe jing i kkwaenggwari.

Nazwa pierwszego z nich, gayageum 가 야금, pochodzi najprawdopodobniej od nazwy królestwa Gaya. Instrument ten miał powstać w VI wieku na życzenie panującego króla Gasila, choć niektórzy twierdzą, że przybył on z Chin już w I wieku. Gayageum wykonane jest z drewna paulowni, na którym znajdują się ruchome mostki i 12 jedwabnych strun. Muzyk lewą ręką naciska struny, a prawą uderza w nie lub szarpie. Haegeum 해금 to instrument strunowy, czasem nazywany „pionowymi skrzypcami”, którego powstanie datuje się na czasy dynastii Goryeo (918-1392). Jest jednym z najczęściej używanych instrumentów w muzyce koreańskiej. Składa się z drewnianego pudła rezonansowego, na które nałożone są dwie jedwabne struny. Muzyk trzyma instrument na kolanie i gra na nim smyczkiem z końskiego włosia. Jang-gu 장구 – to bęben w kształcie klepsydry. Z obu stron ma membrany ze skóry, które wydają dźwięki o różnej barwie i wysokości. Aby uzyskać wysokie tony, muzyk uderza w prawą membranę prostą bambusową pałką yeolchae 열 채, niskie tony wydobywa natomiast, uderzając w lewą membranę ręką lub drewnianą pałką z okrągłym zakończeniem zwaną gungchae 궁채. Buk 북 to drewniany bęben w kształcie beczki, po którego obu stronach
umieszczone są skórzane membrany. Gra się na nim przy pomocy drewnianej pałki. W muzyce wykorzystywany jest od czasów Trzech Królestw Korei (I wiek p.n.e. – VII wiek). Jing 징 to instrument perkusyjny wykonany z mosiądzu, występujący w różnych rozmiarach. Jing zawiesza się na drewnianej ramie, a muzyk uderza w niego pałeczką owiniętą w materiał. Instrument ten używany jest przez szamanów, mnichów buddyjskich, a także podczas wojskowych ceremonii. Kkwaenggwari 꽹과리 to mały, metalowy instrument perkusyjny, charakteryzujący się wysokim dźwiękiem wydobywanym przez uderzenie drewnianym młotkiem. Odgrywa szczególną rolę w samul nori 사물놀이 – gatunku koreańskiej muzyki perkusyjnej oraz pungmul 풍 물 – koreańskiej tradycji ludowej, na którą składa się bębnienie, śpiew i taniec wykonywane w dużej grupie artystów. Dziękuję Pani Jeong In Choi z Instytutu Króla Sejonga w Warszawie za konsultację językową tekstu.

Katarzyna Dzierzbicka

Sugerowane cytowanie: K. Dzierzbicka, Wystawa instrumentów koreańskich, "Pismo Folkowe" 2023, nr 168 (5), s. 37.