książka

Pamięć/niepamięć [folk a sprawa polska]

173 (4 2024) Autor: Tomasz Janas Dział: Felieton To jest pełna wersja artykułu!

Piszę ten tekst, gdy rok 2024 chyli się ku końcowi. A koniec roku zawsze skłania ku spojrzeniu wstecz. I tutaj pojawia się myśl: jak różne bywają formy pamięci. Przecież to ona jest jednym z fundamentów, a może wehikułów myślenia o muzyce tradycyjnej. Jest podstawowym elementem w rozważaniach (a tym bardziej artystycznych propozycjach) pozwalających na współczesne odczytania tradycji, interpretacje, reinterpretacje, rozumienie po swojemu i po swojemu opowiadanie. Dobrze byłoby, gdyby nam czułej pamięci nie brakowało.

Szlak Transcaucasian ARMENIA

173 (4 2024) Autor: Dorota Szparaga, Autor: Agnieszka Góra-Stępień Dział: Podróże

Jak pisze wydawca: „Dorota Szparaga, pionierka i inspiracja dla podróżników i podróżniczek, dzieli się swoją niezwykłą historią przemierzania Transcaucasian Trail – wyjątkowego szlaku ciągnącego się przez serce Kaukazu. Jej książka to nie tylko relacja z podróży z południa Armenii do północno-zachodniej Gruzji, ale przede wszystkim skarbnica wiedzy dla każdego, kto marzy o wyprawie w nieznane”. O książce Szlak Transcaucasian ARMENIA z jej autorką, podróżniczką Dorotą Szparagą, rozmawiała Agnieszka Góra-Stępień.

Dopóki serce nie zwolni bicia… słów kilka o skrzypaczce z Lubziny Albina Kuraś

173 (4 2024) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura

Rzeszowszczyzna to kraina dużych zespołów instrumentalnych, w których poza cymbałami prym wiodą – a jakże – skrzypce. Wybitnych skrzypków, zarówno Lasowiaków, jak i Rzeszowiaków, jest/było wielu, to m.in. takie nazwiska jak: Henryk Kretowicz, Jan Cebula, Władysław Pogoda czy żyjący i grający nadal Henryk Marszał i Kazimierz Marcinek. O artystach tej ziemi barwnie wspominał także Franciszek Kotula w Muzykantach. To muzykanci, a co z muzykantkami? No właśnie…

Rękopis znaleziony w Gdańsku Kaszubska Madonna

173 (4 2024) Autor: Monika Mellerowska Dział: Recenzja

Jeden z bohaterów książki Jerzego Limona Kaszubska Madonna na pytanie „Dlaczego o Matce Boskiej?” odpowiada dość niepokojąco „Chyba nie zdołam tego wyjaśnić, trzeba by od początku”. A początek opowieści o rzeźbie Matki Boskiej cudami słynącej znajduje się w historii o Henryku IV, ale do tego długa jeszcze droga, bowiem książka napisana przez Jerzego Limona nie trzyma się chronologii. Początkiem nie tyle mglistej historii o kaszubskiej Madonnie, ile samej książki Jerzego Limona jest ta opowieść, z której później wynika tajemniczy rękopis, jaki miał posłużyć autorowi za kanwę książki pierwszy raz opublikowanej ponad ćwierć wieku temu.

Opętany? Spętany? Ślebodny! [folk a sprawa polska]

172 (3 2024) Autor: Tomasz Janas Dział: Felieton To jest pełna wersja artykułu!

„Kiedy góry wołają” – to nowy, świetny utwór Trebuniów-Tutków, który został opublikowany, wraz z bardzo udanym teledyskiem, w połowie lipca. Kto – podobnie jak ja – z entuzjazmem pomyślał, że to zapowiedź, jakże oczekiwanej, nowej płyty, ten musi uzbroić się w cierpliwość. Ale wolno nam mieć nadzieję, że premierowy krążek nadejdzie. Tak, wiem, że te absurdalne czasy nie są dobre do wydawania nagrań na tak zwanych tradycyjnych nośnikach. Ale wiem też, że nadal jest wielu słuchaczy, którzy ten sposób słuchania muzyki uważają za właściwy i pożądany.

Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie Peter Burke

172 (3 2024) Autor: Ewelia Grygier Dział: EtnoLektura

Peter Burke to brytyjski historyk kultury nowożytnej. Na studiach często myliłam go z jego krajanem, skrzypkiem Kevinem, z racji tego, że obaj noszą to samo nazwisko. To jednak tyle, jeśli chodzi o podobieństwa, bowiem Kevin Burke specjalizuje się w tworzeniu tzw. kultury ludowej, tj. w wykonawstwie muzyki irlandzkiej, z kolei Peter Burke zajmuje się szeroko rozumianą kulturą europejską od strony teoretycznej. Czyni to z pozycji profesora uczelnianego.

Smutne opowieści z Państwa Środka Liao Yiwu

171 (2 2024) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura

Szukając czegoś do poczytania, natknęłam się na zbiór wywiadów z obywatelami Chin, przeprowadzonych przez Liao Yiwu. Od niechcenia przejrzałam spis treści, w którym znajdowały się między innymi Wywiad z grajkiem na erhu oraz Wywiad z ulicznym śpiewakiem. Te dwa rozdziały przesądziły o wyborze lektury.

Raz, dwa, trzy, Matka Boża patrzy Co widziała Matka B.

170 (1 2024) Autor: Monika Mellerowska Dział: Recenzja

Bardo i Matka Boża są jak synonimy. Nie wiadomo już dziś, czy pierwsza była miejscowość, czy też ta zbudowała się wokół kultu figury Matki Bożej. Dość powiedzieć, że historia Barda, przynajmniej przez tysiąc lat rozgrywała się na oczach Maryi z początkowo wartańskiego, a później bardzkiego kościoła.

Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady

166 (3 2023) Autor: Łukasz Ciemiński Dział: Galeria EtnoArtu

W dniach 1 grudnia 2018 – 31 marca 2019 w krakowskim Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli prezentowana była wystawa „Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady”. Była ekspozycyjnym owocem szerszego projektu badawczego Awkward Objects of Genocide: The Holocaust and Vernacular Arts in and beyond Polish Ethnographic Museums. Zespół składał się z doświadczonych badaczy, jak: Erica Lehrer (Concordia University, Montreal) – znana z wcześniejszej wystawy w krakowskim Muzeum „Na szczęście to Żyd”, Roma Sendyka (kierująca projektem, Uniwersytet Jagielloński), Wojciech Wilczyk (fotograf),
Magdalena Zych (Muzeum Etnograficzne w Krakowie).

Efemerofity Migracje instrumentów

166 (3 2023) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura

Efemerofity to „gatunek roślin obcego pochodzenia, który przypadkowo został zawleczony i – zwykle przejściowo – występuje we florze danego kraju lub obszaru”. Co mają one wspólnego z instrumentami muzycznymi? Najprostsza odpowiedź jest taka, że rośliny często służą za materiał do budowy instrumentów. Tym razem chodzi jednak o coś innego. W grudniu 2020 roku Muzeum Instrumentów Ludowych
w Szydłowcu zorganizowało konferencję pod nazwą „Efemerofity na ziemiach polskich – śladem migracji instrumentów muzycznych”. Jej pokłosiem jest polsko-angielska, bogato ilustrowana publikacja naukowa.

Pół wieku folk-rockowych wspomnień Fairport Convention

163 (6 2022) Autor: Krzysztof Opalski Dział: Recenzja

Gonna See All My Friends – A People’s History of Fairport Convention jest najnowszą pozycją brytyjskiego autora i wydawcy Richarda Houghtona, która ukazała się w listopadzie 2022 roku nakładem Spenwood Books. Jej tytuł został zaczerpnięty z refrenu kompozycji „Meet On The Ledge” byłego gitarzysty Fairport Convention Richarda Thompsona. Książka jest w pełni autoryzowanym zbiorem anegdot i wspomnień przesłanych przez ponad dwustu pięćdziesięciu fanów z różnych stron świata (Anglia, Australia, Belgia, Dania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Nowa Zelandia, Polska, Szwecja, Włochy, USA) oraz przyjaciół i współpracowników, którzy opowiadają historię grupy w sposób zupełnie inny od oficjalnego. Taka koncepcja wydawnicza sprawia, że czytelnik otrzymuje bardziej osobisty i żywy obraz zespołu, przedstawiony z innej perspektywy, co pozwala na lepsze zrozumienie fenomenu jego twórczości czy nawet wpływu na życie rzeszy ludzi.

fot. z arch. aut.: Simon Nicol i Martin Allcock, Wrocław 1996

O historii z perspektywy jednostki Żółty książę

163 (6 2022) Autor: Monika Mellerowska Dział: Recenzja

Żółty książę to pierwsza tak dogłębna beletrystyczna analiza Hołodomoru. Narracja z perspektywy rodziny czyni książkę bardzo osobistą i dojmującą. W powieści, osnutej wokół historii rodziny ukraińskiego chłopa Myrona Jasenciowa, Wasyl Barka ukazuje trud życia, a raczej próbę przetrwania w czasie Hołodomoru. Sześcioosobowa rodzina z małej ukraińskiej wioski Klenotoczy na kartach książki zmaga się z coraz większym głodem, niemożnością zdobycia jedzenia, nieustannym narażeniem życia i wreszcie bólem z powodu odchodzenia najbliższych. Tylko Myron i jego krewni wiedzą, jak wielkie wysiłki wkładane są w to, by przeżyć. Często konieczne są działania wbrew sumieniu i chęciom, a także stawianie czoła nie tylko głodowi, ale i kolejnym śmierciom.

Emblemat portugalskiej tożsamości Historia Fado

158-159 (1-2 2022) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Fado postrzegane jest dziś jako emblemat tożsamości portugalskiej; jest też – obok porto – swoistym produktem eksportowym kraju. Muzyki fado, kojarzonej z nieco lamentacyjnym charakterem śpiewu i towarzyszeniem gitary portugalskiej, słucha się na całym świecie. Jednak mimo ogromnej popularności i międzynarodowej rozpoznawalności, badania nad tym muzycznym fenomenem nie są zaawansowane, co wyraźnie podkreśla Rui Vieira Nery – kompozytor, muzykolog, muzyk (syn gitarzysty Raula Nery) i – wreszcie – autor, wydanej także po polsku, Historii fado

Nasze wyspy Wyspy odzyskane

155 (4 2021) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Słysząc „wyspy”, myślimy głównie o Wielkiej Brytanii i o współczesnej polskiej emigracji zarobkowej. Jednak wyspiarzy mamy także tu, u siebie, na wyspach – Wolin , Uznam , Karsibór  czy Chrząszczewskiej . To tereny Pomorza Zachodniego, część tzw. Ziem Odzyskanych, na których jeszcze osiemdziesiąt lat temu Polaków było niewielu, a zamieszkiwali je przede wszystkim Niemcy. Sytuacja diametralnie zmieniła się po II wojnie światowej, kiedy to w części Europy dokonano przymusowej relokacji ludności, która dotyczyła wielu grup narodowych (Niemcy, Polacy), jak i etnicznych oraz etnograficznych (Łemkowie, Bojkowie). Mówiąc o przesiedleniach, widzimy w myślach tysiące ludzi, którzy – często w pośpiechu, a prawie zawsze pod przymusem – opuszczać musieli swoje domy. Na ich miejsce przychodzili nowi – obcy, którzy później mieli stać się „tutejszymi”. 

Promocja książki "Kultura ludowa Górali Żywieckich"

139 (6 2018) Autor: Justyna Michniuk Dział: Relacje To jest pełna wersja artykułu!

Dział Etnografii Żywieckiego Muzeum Miejskiego był w sobotę 15 grudnia 2018 roku miejscem promocji książki pt. Kultura ludowa Górali Żywieckich. Jest to już ósma pozycja w serii wydawniczej Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej w Krakowie, utrwalającej i dokumentującej różne aspekty życia i kultury ludowej Góralszczyzny.

Fot. Muzeum Miejskie w Żywcu

Zmory na koniach jeździły Dlaczego wąż nie ma nóg?

131 (4 2017) Autor: Agnieszka Kościuk-Jarosz Dział: Recenzja To jest pełna wersja artykułu!

Nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ukazała się w Lublinie w 2015 roku interesująca pozycja Dlaczego wąż nie ma nóg? Zwierzęta w ludowych przekazach ustnych. Publikację opracowało troje badaczy z lubelskiego zespołu etnolingwistycznego – Jerzy Bartmiński, Olga Kielak i Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska. Książka stanowi drugą część serii Materiały etnolingwistyczne. Pierwszym tomem cyklu było wydawnictwo Przestrach od przestrachu. Rośliny w ludowych przekazach ustnych, przygotowane przez Stanisławę Niebrzegowską w 2000 roku – tę pozycję omawialiśmy na łamach 30. numeru „Gadek z Chatki”. Oba tomiki powstały w związku z przygotowywanym w Lublinie pod kierunkiem Jerzego Bartmińskiego i Stanisławy Niebrzegowskiej-Bartmińskiej wieloczęściowym Słownikiem stereotypów i symboli ludowych.

Opoczyńskie wesele Zdzisław Kupisiński SVD, Jan Łuczkowski, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia weselne w Opoczyńskiem. Tradycja a współczesność, Muzeum Regionalne w Opocznie, Opoczno 2016

128-129 (1-2 2017) Autor: Krystyna Turek Dział: Recenzja To jest pełna wersja artykułu!

We współczesnym świecie sięganie do przeszłości historycznej, a zwłaszcza tradycyjnej kultury ludowej, jakże ważnej części naszego dziedzictwa kulturowego, jest powinnością nauki, ale również nakazem chwili. Poznawanie własnej tożsamości staje się w otaczającej nas rzeczywistości czymś ważnym i znaczącym, pozwala każdemu człowiekowi na odkrywanie własnych, rodzimych korzeni, na utrwalanie świadomości swego pochodzenia.

Wit Szostak ,,Oberki do końca świata"

Dział: Patronat To jest pełna wersja artykułu!

Rodzimy realizm magiczny, nostalgiczna podróż do świata, który umarł, a któremu Wit Szostak w ,,Oberkach do końca świata" podarował nieśmiertelność.

Maciej Rychły „Sztuka wymaga czułości”

Dział: Patronat To jest pełna wersja artykułu!

Opowieści, które zamieszczamy w tej książce swój impuls czerpią z próby chronologicznego uporządkowania faktów, ale narracyjny żywioł, pełen dygresji oraz skojarzeń, anegdot i przygód sprawia, że kolejność zdarzeń, o których mowa, bywa niekiedy zakłócana.