Oddajemy w Wasze ręce, Drodzy Czytelnicy, setny, jubileuszowynumer Pisma Folkowego „Gadki z Chatki”. Towarzyszy ono od1996 roku ruchowi folkowemu. Z sentymentu przypomnę tylko, żena początku „Gadki były miesięcznikiem i liczyły zaledwie 16 stron.
Mimo ogólnego kryzysu gospodarczego folk i inne formy kultywowania tradycji mają się dobrze. Nie mówię tu o jednostkach ale o całości sytuacji. Polacy są jednak narodem skłonnym do narzekania, więc wiele osób mojej opinii z pewnością nie podzieli. Z Lublina wszystkiego nie widać, ale... Spójrzmy choćby tylko na Lublin. Ciągle coś. Od strony bardziej naukowej zaczynając - konferencja "Wielokulturowość w Polsce - muzyka, zwyczaje, perspektywy", czy wydanie książki Tomasz Rokosza "Od folkloru do folku", poprzez ofertę edukacyjną na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu, gdzie warszawski Dom Tańca organizował warsztaty wokalne, zajęcia dla najmłodszych i potańcówki.
Wydarzenia ostatnich tygodni stawiają przed nami pytanie: Czy jesteśmy patriotami? Odpowiedź powinna być oczywista, ale rzadko słyszy się konkretnie: tak lub nie. Zazwyczaj dodajemy jakieś "ale", stawiamy warunki, okopujemy się fasadami wstydu, konieczności, zasłaniamy się okolicznościami, których wobec nas nie dopełniono.
Zima i naturalne zwolnienie obrotów, to świetny czas na przyjazd na „Mikołajki Folkowe” do Lublina. Niektórzy będą tu już 19. raz! Jak zawsze, największe emocje przeżywają zespoły startujące w piątkowej Scenie Otwartej. Dla stałych bywalców i sympatyków konkursu nieodmiennie jest to niespodzianka, w jakim kierunku rozwija się muzyka folkowa.
Pamiętam z dzieciństwa wędrujący po domach obrazek z informacją o pogrzebie, ścieżki do domu zmarłego wystrojone świerkowymi gałązkami i nabożny nastrój różańca szeptanego na ostatnią drogę, pamiętam nawet szturchańce mojej babci, gdy dzieci za bardzo się rozhasały; przecież przed śmiercią trzeba mieć respekt.
Śmierć jest nieuchronnym i naturalnym etapem naszego życia. Przyjaciołom, rodzinie pozostaną wspomnienia - oby były tak piękne, jak te o Ani Kiełbusiewicz, panu Kazimierzu Meto, o wielkich Zmarłych, o których piszą nasi felietoniści
Czy nauczycielom kultury tradycyjnej trafiają się dzieci z ADHD? Nasi respondenci w dzisiejszej Sondzie nie wspominają o tym ani słowa. Może to muzyka łagodzi obyczaje, ścina krawędzie krnąbrnych charakterów? Może melodia jest tak ciekawa, rytm wymagający skupienia, ludowe historie zajmujące i mądry nauczyciel, że dzieci po prostu się nie nudzą? Może to chodzi o zwykłą ludzką życzliwość i umiejętność przekazywania pasji?
Chociaż szukanie związków muzyki folkowej z ekologią na początku wydawało się mało oczywiste, to po pewnym czasie, w miarę nadchodzenia kolejnych materiałów, okazało się, że nasze 44 strony to za mało, aby pokazać odmienne punkty widzenia; Krzysztof Gorczyca zastanawia się czy folk jest bardziej ekologiczny, niż inne gatunki, a Grzegorz Brożek uważa, że nie ma takiego tworu jak "muzyka ekologiczna"; i przedstawić rozległość zagadnień: od gospodarstw agroturystycznych i rolnictwa w technologii EM oraz ukazanie zagrożeń związanych z mikrotoksynami, poprzez redukcję emisji dwutlenku węgla i dbałość o naszą przestrzeń dźwiękową - artykuły Marcina Skrzypka o rowerach i fonosferze, aż do fizycznych zależności człowieka i przyrody - w eseju Magdy i Przemka Kuśmierczyków.
Folki to według Megasłownika "miłośnik lub wykonawca muzyki folk" ( www.megaslownik.pl). A jak nazwać "miłośników lub wykonawców" literatury, którzy coraz chętniej i śmielej czerpią inspirację z kultury ludowej? Czy to kaprys "ludomanii", czy już folk literature?
Kto z Was pamięta swojego pierwszego Mikołaja, a następnie czekanie rok po roku na spełnienie marzeń z listu? A kto pamięta zdrajcę, który zapewnił, że Mikołaja nie ma? W każdym razie święty Mikołaj na pewno istniał i zachował się w pamięci potomnych jako patron życzliwy i cudotwórca. A jak żył, czym się zajmował i gdzie go można spotkać dowiemy się z artykułu Moniki Koziołek (Święty Mikołaj - patron wszechstronny).
A czy pamiętacie swoje pierwsze "Mikołajki Folkowe"? W jaki sposób znaleźliście się na festiwalu? Wybór, przypadek, szukanie wrażeń artystycznych i towarzyskich? Jaki zespół, jaką muzykę zapamiętaliście?
Gdyby nie było "Mikołajków Folkowych" to... należałoby je wymyślić. Z takiego założenia wyszli organizatorzy już 18 lat temu zapraszając kilka znajomych zespołów. Na początku niekoniecznie były to zespoły folkowe, raczej przyjaciele Orkiestry św. Mikołaja ze wspólnych bieszczadzkich wędrówek.
Pierwsze "Mikołajki u Mikołajów" odbyły się w akademiku Akademii Rolniczej na Felinie. Królowała piosenka turystyczna, kilka melodyjnych piosenek w języku łemkowskim, dobry humor uczestników i pomysłowe instrumenty, w tym rurka od namiotu, która zrobiła furorę udając etniczne wycie wiatru. Z czasem festiwal rozwinął skrzydła i stał się wydarzeniem międzynarodowym. Przekrojowy artykuł dotyczący historii "Mikołajków Folkowych" znajdziecie w Ossowerze, który redagują Agnieszka Matecka-Skrzypek i Wojciech Ossowski.
Czego życzyć organizatorom? Oby - pomimo różnych trudności - wytrwali. Nie wyobrażam sobie zimy bez energetycznego kopniaka muzyki z różnych stron świata.
Jak to śpiewał swego czasu jeden z konferansjerów Jarosław Gawlik: Mikołajkiiiii, Mikołajkiii Fooolkoooowe, one są zdrowe, dla człowieka zdrowe są!
Redakcja "Gadek z Chatki" przyłącza się do gratulacji dla Pana Profesora Andrzeja Bieńkowskiego, laureata nagrody im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii "muzyka" za ... wydane w formie płytowej i książkowej: "Czas harmonii. Pierwsi harmoniści" z serii Muzyka odnaleziona 2 oraz "Mety grają! Kapela z Gliny" z serii Muzyka odnaleziona 3, wyd. "Muzyka odnaleziona". Działalność Pana Profesora została doceniona przez kapitułę powołaną przez Przewodniczącego Sejmiku Województwa Mazowieckiego.
O tym, jak ważne jest odnajdowanie swojej tożsamości, utrzymanie harmonii między przeszłością a teraźniejszością, odnalezienie swojego "języka ptasiego" mówi Janusz Prusinowski w wywiadzie "Mazurki". Efekt dźwiękowy "Janusz Prusinowski Trio" prenumeratorzy naszego pisma mogą usłyszeć na płycie "Folkever # 2".
W "Gadkach" po raz pierwszy gościmy małżeństwo państwa Byrcynów z Zakopanego z opowieściami pana Wojciecha o muzykancie Stanisławie Nędzy-Chotarskim i ilustracją pani Bożeny. Joanna Zarzecka wspomina warszawską "Nową Tradycję" a Doroteusz Fionik opowiada o festiwalu "Tam po majowuj rosi" w Studziwodach. Poza tym muzyczne spotkanie z Mari Boine, Jackiem Hałasem i Zbigniewem Wałachem a także zapowiedzi wielu letnich imprez.
Kto się z tym nie zgodzi, że na początku było jajo? Jeszcze w czasach prasłowiańskich wierzono, że świat narodził się z jaja, które wyłoniło się z chaosu. Chrześcijańscy duchowni starali się ośmieszyć tę wiarę, umniejszyć znaczenie symbolu, ale przekonanie o magicznej mocy jajka wśród ludu było tak silne, że po ponad dwustu latach kościół zaakceptował zwyczaj ogłaszając, że poświęcone i pomalowane jajka - pisanki mogą być spożywane, jako symbol Zmartwychwstania. Między innymi o pisankach i o świętach mówią nasi rozmówcy z sondy.
Najtrudniejszym zadaniem w tym numerze okazało się wybranie dziesięciu najlepszych polskich utworów. Taka płyta marzeń podsumowująca niejako wszystko, co mieliśmy możliwość posłuchać do tej pory w Polsce. Pojawiło się dużo pytań o kryteria, była walka o każdy przecinek i ogólnie wielkie - jednak w imię przyjaźni - poskramiane emocje. Zachęcam Czytelników do wypisania własnej top listy. Myślę, że dla wielu z Was okaże się to zadanie tak trudne, jak dla naszych autorów sondy, gdyż folk - prawie jak w teorii Darwina - przechodzi różne gwałtowne fazy rozwoju, czasem przemyślane, czasem niekontrolowane.
Czy Cyganie-Romowie żyją z nami, czy obok nas? W latach 60. zabroniono Cyganom wędrówki, co miało im ułatwić zasymilowanie się ze społeczeństwem, regularną edukację i dostosowanie swoich zwyczajów do prawa polskiego. Ale sami Cyganie dbają o zachowanie swojej tożsamości, ciągle obowiązuje zasada romanipen, która wyznacza sposób postępowania w większości sytuacji życiowych.
...
Majem 1996 roku w studenckiej "Chatce Żaka" w Lublinie pojawiła się kilkunastostronnicowa gazetka. Nowe tematy, świeże i otwarte do nich podejście młodych ludzi zainteresowanych folkiem. Czarno-biała, za to z interesującą grafiką - rysunkami nawiązującymi do traydycyjnych motywów, misternie zdobionymi numerami poszczególnych stron. Wszystko to zdradzało niewątpliwe zaangażowanie emocjonalne tych, którzy rzecz taką stworzyli.
Po ponad dziesięciu latach powraca do naszego pisma dyskusja o definicję folku. Tym razem zwróciliśmy się z prośbą do respondentów o określenie swojego miejsca: jestem bliżej folku, czy może bliżej folkloru, i z podtekstem - czy definicja i opowiedzenie się za którymś pojęciem ogranicza to zjawisko, czy je porządkuje?
Lato to dla muzyków folkowych wytężony czas pracy: koncerty, wyjazdy plenerowe i doskonalenie warsztatu. Festiwale, imprezy, podróże artystyczne, eksploracje wsi i nagrania, poza tym rodzina i praca zawodowa - trudno zastać muzyków w jednym miejscu, jeszcze trudniej skłonić ich do pisania. Ale do naszej sondy pod tytułem Przestrzeń do improwizacji w muzyce folkowej udało się nam zaprosić młodych muzykantów, nagrodzonych za swoją twórczość na X Festiwalu Folkowym Polskiego Radia "Nowa Tradycja".
Łaska pańska na pstrym koniu jeździ. Jeszcze niedawno dziennikarze zachwycali się odkrytym przez siebie, niczym Internet przez Alana Gore'a, zjawiskiem folku. Już za moment doszukują się błędów i wypaczeń. Ot, choćby w przypadku recenzji drugiego folkowego numeru "Czasu kultury", tu podstawowym zarzutem było nadużywanie słowa folk przez dzienniakrzy "Czasu kultury", które to krytyk kojarzył głównie z twórczością Boba Dylana.
Moja znajoma ze Szwajcarii zauważyła, że w Polsce życie kulturalne kwitnie, szczególnie w stolicy, choć nie tylko-masa imprez różnej miary. Począwszy od mega Folk Fiesty, poprzez Folk Fest w Krotoszynie, Eurofolk tym razem na Pograniczach w Sanoku, koncert "Tam, gdzie biją źródła", stłumione przez deszcz "Rozstaje 2000" w Krakowie, po małe kameralne knajpiane granie w Zakopanem czy festiwale z obrzeży gatunku - prawie bliźniacze Festiwal w Krajobrazie i Muzyka w Krajobrazie. Można powiedzieć, że Polska bawi się tego lata na folkowo.