Zapewne wiele osób czytających tytuł zastanawia się, o którym Izydorze mowa. W Kościele katolickim czczonych jest dwóch świętych o tym imieniu – Izydor z Sewilli, biskup i doktor Kościoła, którego wspomnienie liturgiczne przypada 4 kwietnia, oraz Izydor Oracz, którego postać postaram się przybliżyć czytelnikom w moim tekście.
Ilustracja z Święty Izydor Oracz: podarek dla szkółek ludu naszego Karola Antoniewicza, źródło: polona.pl
Święty Łukasz po wniebowzięciu Matki Boskiej wziął blat stołu, przy którym zasiadała Święta Rodzina, i wielce natchniony Duchem Świętym wymalował obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Wizerunek ten czynił wiele cudów i miał moc uzdrawiania.
fot. z arch. Działu Etnografii Muzeum Częstochowskiego
Święty Jan Nepomucen, obok Jezusa Frasobliwego, Matki Boskiej Częstochowskiej i świętego Floriana, jest jednym z najpopularniejszych bohaterów polskiej pobożności ludowej. Przywoływany bywa w różnych okolicznościach, wykraczających poza tradycyjny zakres jego „kompetencji”, czyli zagrożeń związanych z wodą. Występuje zarówno w oficjalnej sztuce kościelnej, jak i w setkach przydrożnych kapliczek, dziełach wiejskich twórców, najczęściej anonimowych.
fot. J. Billert: Figura świętego Jana Nepomucena, Poznań
Formuła życzeniowa Niechże cię deszcz rozklepie! stała się elementem tytułu spotkania naukowego na temat kultu świętych patronów w polskiej tradycji ludowej, które 19 maja 2022 roku w Sali Obrad Rady Wydziału Filologicznego UMCS poprowadził dla studentów filologii polskiej, kulturoznawstwa oraz architektury informacji Łukasz Ciemiński – etnograf, historyk sztuki, antropolog kultury, pracownik Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu.
fot. W. Bodak
Moim ulubionym świętym jest Antoni – patron osób i rzeczy zaginionych. Wzywam go na pomoc zawsze, jak coś mi zginie. Odmawiam wtedy taką modlitewkę ,,Święty Antoni Padewski, patronie niebieski, niech się stanie wola Twoja, niech się znajdzie zguba moja”. Kiedyś ktoś powiedział mi, że św. Antoni jest ,,przekupny”, dlatego zawsze, kiedy proszę go o coś, obiecuję w zamian dać jakąś ofiarę na cele charytatywne. Nigdy jeszcze mnie nie zawiódł. Dzięki niemu odnalazłam zgubioną biżuterię, klucze i wiele innych rzeczy.
(Zofia Dąbrowska)
Dusze zmarłych trzeba było nakarmić. Jeśli poszedłeś w Zaduszki do kościoła, mogłeś stracić głowę… O dawnej ludowej wierze w życie pozagrobowe opowiadała Ninie Orczyk Ewa Tomaszewska, etnolog, obecnie kustosz w Pracowni Etnograficznej Muzeum Okręgowego w Lesznie.
fot. tyt. M. Skrzypek
Fot. W. Batóg; z archiwum Radia Kielce: Bziuki w Koprzywnicy. Wielkanoc 2014
Pogrzeb śledzia i żuru, leczące jajka, słupy ognia, walenie w tarabany… Jak wyglądały Wielki Post i Wielkanoc w regionie świętokrzyskim? Z Ewą Tomaszewską – etnografem i antropologiem kultury, pracowniczką Muzeum Wsi Kieleckiej rozmawiała Nina Orczyk.
fot. z archiwum www.gosc.pl: Chrystus Frasobliwy z Długosiodła
Tak niegdyś w okolicach Krakowa nazywano typ ikonograficzny należący do ulubionych, a więc i najczęściej spotykanych w rzeźbie ludowej. Zygmunt Gloger w Encyklopedii staropolskiej wyprowadza etymologię owej „frasobliwości” od niemieckiego czasownika fressen – ‘gryźć’, od którego to miały wziąć początek takie pochodne określenia jak: frasunek, frasobliwy, frasowny, frasować. Wszystkie przywoływały stany zasmucenia, wewnętrznej rozterki, udręki, zmartwienia.
Śpiewnik kościelny z melodyjami ks. M. M. Mioduszewski; Bogowie i ludzie. Współczesna religijność w Azji Południowo-Wschodniej Sylwia Gil, Adrian Mianecki (red.); Gawędy o kulturach II Joanna Szadura, Damian Gocół (red.)
Wigilię świętego Jana Chrzciciela w polskiej tradycji ludowej obchodzono w związku z letnim przesileniem słonecznym, przypadającym na dzień 24 czerwca (dzień świętego Jana Chrzciciela). W tym dniu wspólnie rozpalano ogień, przy którym odbywały się zabawy, tańce i śpiewy. Towarzyszyły im zaloty młodzieży. Obrzędy sobótkowe, pełniące głównie funkcje matrymonialne i służące zabawie, pierwotnie były obchodzone na cześć ognia i wody. Przypisywano im także funkcję oczyszczającą (skakanie przez ogień, kąpiel w wodzie). Ogień miał chronić pola przed gradobiciem i korzystnie wpływać na urodzaj.