Zapewne wiele osób czytających tytuł zastanawia się, o którym Izydorze mowa. W Kościele katolickim czczonych jest dwóch świętych o tym imieniu – Izydor z Sewilli, biskup i doktor Kościoła, którego wspomnienie liturgiczne przypada 4 kwietnia, oraz Izydor Oracz, którego postać postaram się przybliżyć czytelnikom w moim tekście.
Ilustracja z Święty Izydor Oracz: podarek dla szkółek ludu naszego Karola Antoniewicza, źródło: polona.pl
W kalendarzu pod datą 24 sierpnia znajdziemy informację, że tego dnia imieniny obchodzą m.in. Bartłomiej, Bartosz, Jerzy (tak, imieniny Jerzego są nie tylko 23 kwietnia), Emilia i Joanna. Imię Bartłomiej nosił jeden ze świętych, którego Kościół katolicki wspomina właśnie tego dnia. W artykule podejmę próbę rekonstrukcji językowo-kulturowego obrazu tego świętego w polskiej tradycji ludowej.
Św. Bartłomiej, reprodukcja malarska autorstwa José de Ribery, Stara Pinakoteka w Monachium: www.polona.pl
Nosiciele kultury ludowej wyszukują patronów, którzy pomogą im w codziennych kłopotach. Dla mieszkańca wsi ważni są jedynie ci święci, którzy opiekują się sferami rzeczywistości istotnymi z jego punktu widzenia, np. św. Florian, św. Wawrzyniec i św. Agata chronią przed pożarem, św. Jan Nepomucen przed powodzią, św. Mikołaj, św. Roch, św. Benon i św. Wendelin opiekują się bydłem. Niektórzy święci pomagają w przypadku choroby, np. św. Walenty opiekuje się ludźmi chorymi na padaczkę, św. Błażej leczy ból gardła, a św. Apolonia jest patronką wzywaną w przypadku bólu zębów.
fot. J. Halicki: rzeźba św. Floriana w Nagodzicach
Nauka kościelna uznaje świętych za osoby, które zostały zbawione i przebywają w niebie, widzą Boga twarzą w twarz. Święci mają być dla wiernych wzorami, a ich życie drogowskazem postępowania. Wspomina się ich w dniach określonych przez Kościół.
Ryc. tyt.: Św. Rozalia, drzeworyt z "Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dnie roku", oprac. P. Skarga i in., Mikołów-Warszawa 1910 (Wikisource)
Wigilię świętego Jana Chrzciciela w polskiej tradycji ludowej obchodzono w związku z letnim przesileniem słonecznym, przypadającym na dzień 24 czerwca (dzień świętego Jana Chrzciciela). W tym dniu wspólnie rozpalano ogień, przy którym odbywały się zabawy, tańce i śpiewy. Towarzyszyły im zaloty młodzieży. Obrzędy sobótkowe, pełniące głównie funkcje matrymonialne i służące zabawie, pierwotnie były obchodzone na cześć ognia i wody. Przypisywano im także funkcję oczyszczającą (skakanie przez ogień, kąpiel w wodzie). Ogień miał chronić pola przed gradobiciem i korzystnie wpływać na urodzaj.