Coraz częściej w Warszawie gościmy ekspozycje czasowe prezentujące kulturę i sztukę krajów azjatyckich. 3 września zakończyła się wystawa „Stworzone dźwiękiem. Muzyka i taniec w sztukach plastycznych Azji i Oceanii” w Muzeum Azji i Pacyfiku, a już 22 sierpnia w Muzeum Fryderyka Chopina została otwarta skromna ekspozycja tradycyjnych instrumentów koreańskich.
fot. K. Dzierzbicka
W pierwszej połowie sierpnia ruszyliśmy na południe. Dotarliśmy do Gučy, małej, malowniczej wioski w Serbii, która na kilka dni zamieniła się w miejsce głośne i radosne. Za sprawą odbywającego się tam Festiwalu
Trębaczy – we wsi rozbrzmiała muzyka.
fot. E. Skubis
Dzieciństwo „wynaleziono” dość późno, bo dopiero szesnastowieczna myśl renesansowa zaczęła je ujmować jako osobny okres życia, wymagający innego traktowania jednostki. Zdaniem Jacques’a Le Goffa refleksja taka rozpoczęła się w rezultacie ukształtowania się modelu rodziny nuklearnej w społeczeństwie mieszczańskim. Mary Kehily pisze z kolei, że dzieciństwo jest produktem kultury – jest nieuniwersalne, całkowicie zmienia się w zależności od miejsca i czasu jego doświadczania. Antropologia od schyłku XX wieku stara się uchwycić to doświadczenie, odchodząc od rozumienia dziecka jako elementu społeczeństwa dorosłych. W zamian ujmuje je jako odrębną osobę aktywnie współtworzącą życie społeczne.
Ostatni dzień (28 maja 2023) czwartej edycji Festiwalu Muzyka Świata należał przede wszystkim do nuty ukraińskiej. Na scenie spotkały się dwa żywioły – tradycyjny (Werchowyna) i rockowy (Haydamaky)
fot. W. Wilczyński
W dniach 16–21 maja 2023 roku studenci zrzeszeni w Studenckim Kole Naukowym Etnolingwistów UMCS, Studenckim Kole Naukowym Kultury i Sztuki UMCS oraz studenci etnomuzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego uczestniczyli w badaniach terenowych zorganizowanych przez Muzeum – Zespół Synagogalny we Włodawie. Kolejne już działania prowadzone we włodawskich gminach były elementem realizacji projektu „Poleski Wóz Tradycji” finansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura ludowa i tradycja”. Dzięki połączeniu trzech grup specjalnościowych badania mogły być prowadzone wielopłaszczyznowo, koncentrując się zarówno na języku, muzyce, jak i szeroko rozumianej kulturze. Materiały zebrane podczas wyjazdu zostaną przekazane do archiwum Pracowni Etnolingwistycznej UMCS im. prof. dr. hab. Jerzego Bartmińskiego, a także wykorzystane w badaniach prowadzonych przez Muzeum we Włodawie.
fot. M. Pisarska
Pod nazwą „Jarmark Wielkanocny” odbyło się 2 kwietnia 2023 roku przy lubelskim Krakowskim Przedmieściu wydarzenie zorganizowane przez Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi z siedzibą w Warszawie.
fot. A. Szpura
W dniu 27 kwietnia 2023 roku o godzinie 19:00 w Dużej Sali Widowiskowej lubelskiego Akademickiego Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka zagościła Orkiestra św. Mikołaja wraz z lwowskim zespołem folk-rockowym Joryj Kłoc.
fot. J. Pietras
Muzyka i jej przemiany są przedmiotem zainteresowań badaczy od wieków. Zanim powstała muzykologia – dziedzina nauki współcześnie obejmująca tę materię – kwestie związane z kulturą muzyczną rozstrzygali historycy oraz teoretycy muzyki. Przedmiotem badań stawały się nurty, trendy oraz okresy artystycznej twórczości człowieka. To, w jaki sposób zachodzi ewolucja muzyki, często obrazuje przeszłe oraz aktualne problemy ludzkości, ponieważ kultura nierzadko towarzyszy ideom lub teoriom filozoficznym w sposób uświadomiony lub pozarozumowy. Ewolucja muzyki może nastąpić również w przypadku zmiany środowiska, w którym pełni określoną funkcję. Ciekawym przypadkiem jest odcięcie kultury opierającej się na tradycji od „źródła” przez nagłe zdarzenie, czym z pewnością jest emigracja do innego kraju. Problematykę związaną z taką sytuacją mam zamiar przybliżyć w niniejszym artykule.
fot. H.H. Garza: Festival of Texas Fiddling w La Villita, San Antonio
VI Festiwal Mniejszości Narodowych i Etnicznych Rzeczypospolitej odbył się w dniach 21–23 listopada 2022 roku w Warszawie. To wydarzenie o dumnej nazwie organizowane jest przez Milo Kurtisa, muzyka zespołów Osjan i Voo Voo. Po oderwaniu się od warszawskiego Skrzyżowania Kultur potocznie nazywane jest zresztą „festiwalem Milo Kurtisa”. Problematyką muzyki etnicznej mniejszości narodowych już wcześniej – bo od 31 lat – zajmowały się Muzyczne Dialogi nad Bugiem w Mielniku. Nadbużański festiwal ma w podtytule „ogólnopolskie prezentacje kultur mniejszości narodowych i etnicznych”, jednak trzeba przyznać, że temat multikulturowości nie jest w Polsce mocno eksploatowany.
fot. J. Zarzecka
W dniach 8–9 grudnia 2022 roku w Lublinie odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona pamięci prof. dr. hab. Jerzego Bartmińskiego „Żywa tradycja – dziedzictwo zbiorowej tożsamości”, która otworzyła XXXII edycję Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe”. W tym roku wydarzenie, cyklicznie towarzyszące temu festiwalowi, miało miejsce w Akademickim Centrum Kultury i Mediów UMCS „Chatka Żaka”. Konferencję zorganizowano w trybie hybrydowym. Większość prelegentów wybrała uczestnictwo w sposób tradycyjny, a część z nich wygłosiła referaty za pośrednictwem platformy ZOOM. Wszyscy zainteresowani poruszaną tematyką mogli dołączyć do obrad wirtualnie dzięki transmisji na żywo na facebookowym profilu Mikołajek Folkowych.
fot. J. Jeżak
Miałem przyjemność gościć na przeglądzie filmów etnograficznych, który miał miejsce od 25 do 27 listopada 2022 roku w Warszawie. Oczy i Obiektywy, bo tak nazywa się ten festiwal, którego „Pismo Folkowe” jest patronem medialnym, odbywa się od 2004 roku, ale dla mnie to był pierwszy raz. Przyznam, że było to nieco stresujące doświadczenie, choćby dlatego, że nigdy wcześniej nie odwiedzałem Warszawy całkiem sam, ale ostatecznie wydarzenie okazało się bardzo przystępne dla ludzi, którzy wcześniej nie mieli z nim styczności. Wszedłem, dostałem bilet i zająłem miejsce w sali. Przegląd obejmował cały ostatni weekend listopada, ale niestety przez natłok pracy mogłem sobie pozwolić tylko na piątek, a i tak obejrzałem jedynie dwa filmy z trzech.
– Jesteśmy dzisiaj świadkami starego obrzędu dożynkowego, który był związany z zakończeniem żniw. Najważniejszym punktem tej uroczystości było wręczenie wieńców dożynkowych gospodarzowi lub dziedzicowi, poprzedzające wspólną zabawę mieszkańców dworu, żniwiarzy i mieszkańców wsi.
Powyższe słowa, jak co roku, zawsze w drugiej połowie sierpnia, i tym razem wybrzmiały w Muzeum Wsi Lubelskiej w czasie inscenizacji dożynek dworskich.
16 lipca 2022 roku w Zdziłowicach koło Janowa Lubelskiego i Kraśnika na Roztoczu Zachodnim dziewięćdziesięciolecie istnienia obchodziła Orkiestra Dęta ze Zdziłowic właśnie. Na imprezie – mimo że kameralnej, bo przeznaczonej głównie dla mieszkańców okolicy – było jednak sporo atrakcji. Zagrali jubilaci, a także Kapela Butrynów i Kapela Towarzyska z Wrocławia
fot. J. Zarzecka
Formuła życzeniowa Niechże cię deszcz rozklepie! stała się elementem tytułu spotkania naukowego na temat kultu świętych patronów w polskiej tradycji ludowej, które 19 maja 2022 roku w Sali Obrad Rady Wydziału Filologicznego UMCS poprowadził dla studentów filologii polskiej, kulturoznawstwa oraz architektury informacji Łukasz Ciemiński – etnograf, historyk sztuki, antropolog kultury, pracownik Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu.
fot. W. Bodak
W Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. W. Lutosławskiego w Warszawie 14 czerwca 2022 roku o godzinie 19 odbył się koncert „Dolny Śląsk”, poświęcony kulturze muzycznej tego regionu. Wydarzenie było transmitowane na kanale YouTube oraz na facebookowej stronie Radiowego Centrum Kultury Ludowej. Koncert był częścią projektu kulturalno-edukacyjnego „Historia niewypłakana”.
fot. C. Piwowarski (Polskie Radio)
Festiwal o niepokojąco brzmiącym podtytule „Pieśni pokoju, pieśni zwycięstwa” w edycji 2022 w czuły sposób nawiązywał do wojny na Ukrainie. Zwykle wiosenne Mazurki w tym roku odbyły się 22–26 czerwca, kiedy wszędzie pełno Sobótek, Wianków i festynów związanych z letnim przesileniem.
Musical „Przesilenia” (reż. Kinga Pudełek, Hubert Fiebig) przygotowany przez dyplomantów i dyplomantki Akademii Muzycznej w Łodzi został zaprezentowany w ramach wskrzeszonej po 48 latach Studenckiej Wiosny Teatralnej w ACKiM UMCS Chatka Żaka w Lublinie. Spektakl zdobył Grand Prix tego festiwalu ufundowane przez Narodowe Centrum Kultury. Poszedłem na „Przesilenia” jako na „ciekawe przedstawienie” oparte na motywach ludowych, nie mając wobec niego żadnych oczekiwań.
W piątek 1 kwietnia 2022 roku o godzinie 19:00 Bazylika OO. Dominikanów w Lublinie rozbrzmiała dźwiękami tradycyjnych pieśni ukraińskich w wykonaniu zespołu Dziczka oraz duetu Maniucha i Ksawery. Koncert, organizowany we współpracy z Ośrodkiem Międzykulturowych Inicjatyw Twórczych „Rozdroża”, przyciągnął wielu mieszkańców miasta – w kościele zebrało się mnóstwo osób pragnących wsłuchać się w niesamowite brzmienia. Wydarzenie miało charakter charytatywny – choć wstęp dla słuchaczy był całkowicie bezpłatny, chętni mogli zakupić katalogi oraz płyty artystów, z których cały dochód przeznaczony został na rezydencję artystów ukraińskich w Ośrodku „Rozdroża”.
fot. J. Małyska
W dniach 9–10 grudnia 2021 roku na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Miejsce narracji ludowej w ogólnonarodowej narracji tożsamościowej”, która towarzyszyła trwającej cztery dni XXI edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe” (9–12 grudnia 2021). Ze względu na trwającą sytuację epidemiczną tegoroczne spotkanie naukowe miało charakter hybrydowy – prelegenci mogli w nim uczestniczyć stacjonarnie lub zdalnie. Obrady online, z wykorzystaniem platformy Zoom, moderował powołany w tym celu zespół doktorantów oraz studentów UMCS. Wszyscy zainteresowani tematyką wydarzenia mogli śledzić jego przebieg na żywo na facebookowej stronie Mikołajek Folkowych.
fot. M. Wołoszyn
Dźwięki Słów to festiwal, na którym możemy zobaczyć i usłyszeć artystów w mistrzowski sposób łączących muzykę i słowo oraz potrafiących oddać ich doskonałą harmonię i wielobarwność, a co za tym idzie – obdarować słuchaczy niesamowitym ładunkiem wrażliwości, delikatności, ale i energii. Nie dziwi więc, że to wydarzenie muzyczne na stałe wpisało się w kulturalny krajobraz Lublina i zyskało sobie wielu fanów.
Festiwal Dźwięki Słów, fot. A. Widak