Z Galicji do Teksasu (i z powrotem)

fot. H.H. Garza: Festival of Texas Fiddling w La Villita, San Antonio

Muzyka i jej przemiany są przedmiotem zainteresowań badaczy od wieków. Zanim powstała muzykologia – dziedzina nauki współcześnie obejmująca tę materię – kwestie związane z kulturą muzyczną rozstrzygali historycy oraz teoretycy muzyki. Przedmiotem badań stawały się nurty, trendy oraz okresy artystycznej twórczości człowieka. To, w jaki sposób zachodzi ewolucja muzyki, często obrazuje przeszłe oraz aktualne problemy ludzkości, ponieważ kultura nierzadko towarzyszy ideom lub teoriom filozoficznym w sposób uświadomiony lub pozarozumowy. Ewolucja muzyki może nastąpić również w przypadku zmiany środowiska, w którym pełni określoną funkcję. Ciekawym przypadkiem jest odcięcie kultury opierającej się na tradycji od „źródła” przez nagłe zdarzenie, czym z pewnością jest emigracja do innego kraju. Problematykę związaną z taką sytuacją mam zamiar przybliżyć w niniejszym artykule.
Refleksje o kierunku rozwoju muzyki za oceanem rozpoczęły się od nawiązania kontaktu z przedstawicielami Polonii w Teksasie. Dzięki mediom społecznościowym natrafili oni na działalność mojego zespołu, w którym mocno inspirujemy się muzyką tradycyjną. Społeczność Polonii teksańskiej postanowiła zaprosić nas na wydarzenie pn. Festival of Texas Fiddling. Impreza ta jest miejscem spotkań oraz wymiany doświadczeń całego spektrum osób grających muzykę skrzypcową Stanów Zjednoczonych. Na kilku scenach można usłyszeć m.in. gatunki country, Western swing, cajun oraz właśnie Texas-Polish. Za tą nazwą kryje się styl, który powstał w wyniku fuzji wiejskich melodii proweniencji polskiej z pewną dozą nabytych teksańskich manier wykonawczych. Ideą przyświecającą stworzeniu projektu scenicznego pn. Texas Tune Travels III: Texas-Polish and Polish Roots fiddling było przeciwstawienie, a następnie porównanie tych samych melodii, granych przez nas oraz naszych polonijnych przyjaciół. Okazało się, że muzyka grana przez przedstawicieli gatunku Texas-Polish jest wręcz niewiarygodnie podobna do praktykowanej w Polsce tradycyjnej muzyki Rzeszowszczyzny czy Pogórza. Styl gry nawiązuje do działań wiejskich mistrzów skrzypiec minionych pokoleń i stara się odwzorować ich charakterystyczne maniery.
Człowiekiem podejmującym ciągłe starania na rzecz rewitalizacji praktyki tego gatunku muzyki jest Brian Marshall – skrzypek z Teksasu, kontynuator polskich tradycji muzycznych w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. W XIX wieku w tym stanie zespoły składające się z polskich imigrantów z Galicji charakteryzowało użycie instrumentów smyczkowych (skrzypce i basy) oraz specyficzna maniera gry – ostra, ale zarazem melodyczna i śpiewna. Obecnie Brian Marshall wraz ze swoim zespołem stara się sięgać do dorobku poprzednich generacji skrzypków o polskim pochodzeniu. Należy zwrócić uwagę, że muzyk ten jest wyjątkowo wszechstronny. Jego styl gry wynika z połączenia tradycji polskich, old country oraz Western swing. Brian Marshall nagrał wraz ze swoim zespołem kilka płyt, w tym „Texas Kapela” oraz „Texas Lowlands”. Muzykę, którą wykonują, można byłoby z polskiej perspektywy nazwać folkiem (w angielskiej terminologii termin ten jest szerszy). Utwory opierają się głównie na archaicznych melodiach wiejskich, lecz aranżacja jest już nieco nowocześniejsza, np. poprzez zastosowanie instrumentów takich jak gitara akustyczna (co również jest dowodem przenikania się stylów).
Nasza przygoda w Teksasie była swojego rodzaju spotkaniem dwóch kultur, oddzielonych przez ocean oraz czas, jednakże wywodzących się z jednego „korzenia”, a więc posiadających wiele cech wspólnych. Przedsięwzięcie to uważam za niezwykle cenne doświadczenie. Działalność ludzi, takich jak Brian Marshall, pokazuje szczere przywiązanie do tradycji własnych przodków, pomimo upływu wielu pokoleń, co we współczesnej Polsce nie jest już tak powszechnie oczywiste. Muzyka potomków polskich imigrantów w Teksasie, pomimo wybrzmiewania od ponad stu lat na obcym kontynencie, wciąż wydaje się nam znajoma i przybliża nas do kraju odległego o 9000 kilometrów…

Jakub Czapla
student muzykologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.

Sugerowane cytowanie: J. Czapla, Z Galicji do Teksasu (i z powrotem), "Pismo Folkowe" 2023, nr 164-165 (1-2), s. 38.