Post adwent ma oczyścić nasze oczy

fot. M. Sulisz

Trzecia edycja festiwalu, o którym już głośno mówi się w Polsce, odbyła się w Lublinie w dniach od 12 do 23 grudnia 2020 roku. W tradycji prawosławnej czas adwentu nazywany jest Małym Wielkim Postem. Organizatorzy udowodnili, że festiwalowa szkoła uważności i refleksji jest w czasie pandemii jeszcze bardziej potrzebna Lublinowi. Bogaty program online sprawił, że na stronie postfestiwal.eu gościli mieszkańcy całej Polski.

Nowy festiwal w Lublinie wymyślił trzy lata temu Waldemar Sulisz, dyrektor artystyczny Europejskiego Festiwalu Smaku. „To kolejna perełka festiwalowa rodem z Lublina. Oryginalnie, mądrze. Wydarzenie po uszy zanurzone w lokalnej tożsamości. Smakowanie życia w rytmie slow motion. Szkoła uważności i refleksji. Każdemu cyfrowy detoks pozwoli docenić siłę smaku, ducha i dźwięku. Brawo Lublin” – napisał Hubert Gonera, właściciel firmy Landbrand, specjalista od marki miejsc i budowania tożsamości.

Cztery żywioły

Festiwal składa się z czterech podstawowych segmentów: słowo, obraz, dźwięk i smak. Trzecia edycja została zadedykowana zmarłemu przedwcześnie Romualdowi Lipce, który wziął udział w pierwszej edycji. „Dzisiaj, kiedy jesteśmy małżeństwem czterdzieści dwa lata, patrząc na siebie, mówimy, że oto szczęście nas spotkało, iż jesteśmy razem. Że jesteśmy sobie potrzebni, że jesteśmy dla siebie podporą, wyrocznią, dobrem, sercem, opieką, lekarzem, laską” – mówił w trakcie rozmowy, którą poprowadził Waldemar Sulisz.
Podczas drugiej edycji, wspartej przez Miasto Lublin, ukazał się bezprecedensowy Post przewodnik, zbiór tekstów o Lublinie, duchowy przewodnik po niewidzialnym mieście. W bazylice dominikanów zaprezentowano „Grę o Męce”, średniowieczny dramat liturgiczny, w którym partię Marii Magdaleny zaśpiewała Kaja Mianowana, partię Matki Boskiej – Lidia Anna Biały, a partię Jezusa – Paweł Grochocki.

Post adwent słowo

Pandemia uniemożliwiła realizację trzeciej edycji w okresie Wielkiego Postu. Nowy termin podpowiedziała Anna Pajdosz, zastępca dyrektora Wydziału Kultury Urzędu Miasta Lublina. To był dobry ruch. W trakcie przygotowywania pandemicznej edycji okazało się, że w tradycji prawosławnej czas adwentu jest czasem postu. Adwent nazywany jest Małym Wielkim Postem.

„Czas adwentu jest czasem postu, który ma nas do odczytywania znaków Boga przygotować. Post adwent ma oczyścić nasze oczy, nasze widzenie, nasze spostrzeganie. Mówimy tu o oczach fizycznych, którymi widzimy rzeczywistość taką, jaka jest. Oraz o oczach duchowych, którymi widzimy, odczuwamy wręcz, niewidzialną rzeczywistość. Rzeczywistość ukrytą, która jest równie istotna i która może nam pomóc w docieraniu do prawdy. Pomóc w głębszym widzeniu Boga” – powiedział w jednej z sześciu festiwalowych rozmów ks. Stefan Batruch, proboszcz greckokatolickiej parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Lublinie.

W sekcji słowo organizatorzy zaprezentowali ponadto rozmowy z: Dorotą Wyspiańską, wnuczką Stanisława Wyspiańskiego, Katarzyną Michalak, mistrzynią reportażu, związaną z Radiem Lublin, Joanną Zętar z Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, ks. Alfredem Wierzbickim, poetą i profesorem KUL i Jackiem Szastem, psychoterapeutą z Lublina.

„W żadnej religii Bóg nie udowodnił tak bardzo swojej miłości do człowieka. Żaden inny Bóg nie przyszedł, nie wcielił się w człowieka, aby być jak najbliżej jego cierpienia. Wszedł w to ludzkie, kruche, cierpiące, skazane na przemijanie ciało, aby być jak najbliżej nas. Tak pokazał swoją nieogarnioną dla nas, niepojętą miłość. Tak się objawia Boża miłość. Więc właśnie w adwencie zdarzają mi się takie epifanie” – mówiła Katarzyna Michalak.

Post adwent obraz

W czasie festiwalu widzowie po raz pierwszy zobaczyli „Anielski tryptyk”. „Co prawda, nie mamy już fary w Lublinie. Mamy za to uliczkę Ku Farze, mamy plac Po Farze. Może więc być też farna harfa, na której sam św. Michał Archanioł gra Lublinowi nokturn na dobranoc. Farna harfa jest wyjątkowa – jedno z jej ramion stanowi nieodżałowana lubelska Fara, którą Archanioł Michał wziął w opiekę” – tłumaczy Jolanta Rodak.

W galerii jednego obrazu organizatorzy zaprezentowali pracę Stanisława Baja „Woda”. Baj jest mistrzem w malowaniu wody. „Rzeka jest wodą, światłami wody promieniującymi ze wszystkich poziomów jej głębokości, cieniami tej wody, ruchem wody, zwłaszcza w obrazach z ostatniego okresu. To są już metafizyczne pejzaże ziemi” – mówi Wiesław Myśliwski. „Jestem ciągle w drodze” – powtarza malarz.

Pogrzeb śledzia to jeden z najciekawszych obyczajów postnych. W trakcie rygorystycznie przestrzeganego Wielkiego Postu jedzenie często ograniczało się do żuru i śledzi. Kiedy post dobiegał końca, w Wielki Piątek wieczorem lub w Wielką Sobotę rano odprawiano pogrzeb żuru i śledzia, będący symboliczną zemstą na postnym jadle, co oznaczało koniec pokuty. Na pamiątkę tego wydarzenia organizatorzy zaprosili Barbarę Bartnik, by na początek wielkopostnej edycji Post Festiwalu zaczęła malować obraz „Pogrzeb śledzia”. Ale pandemia przerwała i malowanie, i festiwal, i obraz. Powstawał zatem w zaciszu pracowni artystki. W pandemicznym czasie dopływając do adwentu, po to, by wylądować na festiwalowym, wigilijnym stole.

Post adwent dźwięk

W pandemicznej edycji nie mogło zabraknąć koncertu. Paweł Grochocki z zespołem zaśpiewał w krużgankach Bramy Krakowskiej „Pieśni na odpędzenie zarazy”. „Kończąc ten rok, który przyniósł nam wiele zmian, spotkajmy się w dźwiękach, by zaśpiewać parę pieśni, które traktują o zarazie, o morowym powietrzu, a które przede wszystkim odnoszą się do świętych patronów od zarazy. Pieśni te miały prócz napominania i funkcji moralizatorskich dawać nadzieję i pociechę w trudnych czasach. Zaśpiewajmy je i my, niosąc w sobie różne dobre intencje o zakończenie pandemii” – napisał Paweł Grochocki we wstępie do transmisji online koncertu.

Wspólny śpiew poprowadziło Bractwo Śpiewacze pod kierunkiem Pawła Grochockiego w składzie: Patryk Dziubek, Łukasz Hawryluk, Artur Młynarski, Mateusz Ptasiński, Oskar Maciej Żyśko. W mistycznym koncercie artyści przywołali czterech (z wielu) patronów od zarazy – św. Maryję, św. Rocha, św. Floriana i św. Rozalię Pannę. „Odpędź od nas, co jest złego, Daj chcieć i mieć, co dobrego” – przesłanie trzeciej edycji popłynęło z miejsca na wskroś symbolicznego, z krużganków Bramy Krakowskiej. „W XVI wieku Brama posiadała ganki dla trębaczy i muzyków, którzy dla przyjemności mieszkańców wygrywali piękne pieśni na swych instrumentach, i zegar miejski”.

Post adwent smak

Co na deser? Sześć adwentowych przepisów. W tym przepis na lwowskie pierogi z makiem. „Nie ma Cioci Zosi, nie ma Mamy, nie ma Taty, nie ma Teściowej… smaki pozostały” – mówi Elżbieta Cwalina, autorka przepisu. Na stronie postfestiwal.eu znajdziecie przepis Myry Horal na wigilijną kapuśniorkę z grzybami, Ivo Violante opowiada, jak przyrządzić świąteczną rybę, Agnieszka Filks podaje przepis na faszerowanego karpia, Jarosław Dumanowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu przepis na postny barszcz, a Jean Boski, nadworny kucharz króla Belgów – przepis na śledzie z piernikiem.

Rozmowy na prowincji

Dzięki wsparciu finansowemu Miasta Lublina ukazało się kolekcjonerskie wydanie książki Rozmowy na prowincji. Wśród rozmówców między innymi: poetka Julia Hartwig, Leszek Mądzik, Włodzimierz Nahorny, Czesław Mozil, Jan Nowicki, Jerzy Radziwiłowicz, Marcin Różyczki, Andrzej Seweryn, Józef Skrzek, Franciszek Starowieyski, Andrzej Stasiuk, Maciej Stuhr, Marcin Świetlicki i Michał Urbaniak. Oto fragment rozmowy z Włodzimierzem Nahornym”:

„Kiedy staliśmy przy Kaplicy Aniołów Stróżów w Radzyniu Podlaskim opowiedział pan jeszcze jedną historię. Proszę przypomnieć?

Kiedyś przeczytałem relację siostry zakonnej, zajmującej się dziećmi, które urodziły się niepełnosprawne intelektualnie lub fizycznie, i dorosłymi, którzy są jak dzieci. Kiedyś zobaczyła niemal sześćdziesięcioletniego podopiecznego, który nigdy nie znał rodziców, jak w kaplicy modlił się: »Do Ciebie, Boże, rączki podnoszę, o zdrowie mamy i taty proszę, i proszę także, niech mnie od złego na każdym kroku aniołki strzegą«”.

Rozmowom towarzyszy dwanaście fotografii Edwarda Hartwiga, które wybrała i komentarzem opatrzyła Joanna Zętar. Na końcu znajdziecie intrygujący bonus: trzy rozmowy z Władysławem Panasem, poświęcone Lublinowi, Miastu Aniołów.

Adam Wilk

 

Sugerowane cytowanie: A. Wilk, Post adwent ma oczyścić nasze oczy, "Pismo Folkowe" 2020, nr 151 (6), s. 15-16.