Pociąg pośpieszny KARPATY/POGÓRZE

W ręku trzymam nietuzinkową książkę – Pociąg pośpieszny KARPATY/POGÓRZE do Krynicy-Zdroju i Przemyśla Głównego. Almanach podwójny za rok 2019 i 2020 – wymyśloną, zredagowaną i wydaną przez Piotra Wiesława Rudzkiego we współpracy z wydawnictwem Bernardinum. To publikacja o charakterze podróżniczo-kolejowo-literackim, stanowiąca pozycję nr 2/3 pomorskiego projektu poetyckiego PANTOGRAF.

Wraz ze znanym malarzem łemkowskiego pochodzenia Nikiforem Krynickim udajemy się w podróż z Gdyni Głównej (dawniej Osobowej) do Krynicy-Zdroju. Już okładka książki wprowadza czytelnika w świat twórczości artysty. Oglądamy na niej pracę graficzną wspomnianego twórcy (prymitywisty?) pod tytułem Pejzaż beskidzki ze stacyjką, datowaną na lata 30. XX wieku. Oryginał tego obrazu można zobaczyć w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu, którego władze udzieliły licencji na reprodukcję dzieła.
Czytelnik-podróżnik zatrzymuje się wraz z Nikiforem na stacjach PKP: Kraków Główny (dawniej Osobowy), Nowy Sącz, Rytro, Piwniczna-Zdrój, Muszyna i Krynica-Zdrój. Artysta całe swoje życie poświęcił malarstwu, a inspiracje do swoich obrazów czerpał często właśnie z podróżowania koleją. Pomimo swojej niepełnosprawności, która objawiała się bełkotliwą mową, nauczył się kupować bilety, wsiadać do pociągu i nawet z przesiadkami dojeżdżać zawsze do celu. Na skrawkach gazety czy kawałkach papieru wykonywał szkice do swoich akwareli.
Almanach niniejszy stanowi połączenie twórczości polskich poetów współczesnych ze szkicami na temat życia i działalności malarskiej owego, jak sam siebie nazywał, Matejki z Krynicy. Wszystkich łączy jedno: fascynacja możliwością pokonywania drogi („zwiedzania wszechświata”) w przedziale kolejowym. W wagonie projektu PANTOGRAF spotykamy poetów takich jak: Ewa Lipska, Józef Baran, Waldemar Żyszkiewicz oraz innych twórców reprezentujących różne pokolenia i środowiska artystyczne.
Autorzy tekstów w formie wierszy, listów, maili, wspomnień zabierają czytelnika w dwie niecodzienne podróże. Stacją wyjazdową jest zawsze Gdynia Główna (Trójmiasto), a końcowymi: Krynica-Zdrój (to tu w pustym bufecie szuka swojego miejsca i ciepłego posiłku Nasz Nikifor) oraz Przemyśl Główny (tu z kolei, tuż po opuszczeniu składu, w historycznej restauracji dworcowej Perła Przemyśla członkowie projektu PANTOGRAF raczą się kawą z ajerkoniakiem oraz lodami).
Choć pociąg jedzie nocą, czytelnika nie ogarnia senność, bowiem na stacjach bardzo dużo się dzieje. W trakcie przejazdu możemy zapoznać się ze wspomnieniami dotyczącymi pracy kolejarzy. Przenosimy się w czasie, słuchając opowieści o wizycie arcyksięcia Ferdynanda z małżonką w Łańcucie, oraz – co odnotowują tzw. juwenilia członków koła młodych projektu PANTOGRAF – pijemy kawę w najlepiej zachowanej galicyjskiej restauracji w Przemyślu. Atmosferę przygraniczną możemy poczuć, czytając tłumaczenia polskich wierszy na język ukraiński. W książce zamieszczono ilustrowane dodatki (tzw. apendyksy), w których w sposób niezwykle oryginalny zaprezentowano zdjęcia wykonane podczas przejazdów tytułowymi pociągami oraz fotograficzne inscenizacje stworzone z Dziewczynami z Karpat.
To wyjątkowe dzieło sztuki wydawniczej można w bieżącym roku kupić w księgarni internetowej wydawnictwa Bernardinum z Pelplina (dział: książka artystyczna). Wszystkie egzemplarze są numerowane. Warto przy tym się pośpieszyć, bowiem ów bibliofilski nakład jest śladowy: wynosi tylko trzysta egzemplarzy.

Ewa Jasińska

Sugerowane cytowanie: E. Jasińska, Pociąg pośpieszny KARPATY/POGÓRZE, "Pismo Folkowe" 2021, nr 154 (3), s. 39.