Fot. tyt. P. Szura
W poniedziałek 7 lutego 2022 zmarł prof. dr hab. Jerzy Bartmiński – wybitny językoznawca, etnolingwista, slawista, folklorysta. W badaniach podejmował m.in. problematykę semantyki, aksjologii, stylistyki czy tekstologii. Pan Profesor był nieocenionym Przyjacielem i Dobrym Duchem licznych inicjatyw związanych z folkiem i tradycją, jak „Pismo Folkowe”, Mikołajki Folkowe czy Orkiestra św. Mikołaja. Ruch folkowy zawdzięcza Mu stałe wsparcie naukowe, motywację do działań promujących folklor tradycyjny wśród młodego pokolenia oraz wynoszenie folku na grunt naukowego dyskursu.
Publikował na naszych łamach od założenia czasopisma, dzieląc się swoją obszerną wiedzą z naszymi czytelnikami oraz służąc radą i wsparciem we wszelkich aspektach organizacyjnych i naukowych. W 2018 roku zamieścił w „Piśmie Folkowym” cykl artykułów poświęconych najważniejszym wartościom polskiej kultury ludowej. Tak mówił o folku w rozmowie z 2020 roku:
„Folk ożywia dawne tradycje. Nie chciałbym tego nazwać reanimacją. Folkowcy wydobywają z tradycji coś, co jest godne podtrzymania, co nie powinno być zapomniane. Takie podejście nie jest zupełnie nowe. Przykładowo nasze tańce ludowe stawały się tańcami narodowymi, a tymi, mazurem czy polonezem, fascynowały się europejskie salony. Teraz z kolei elementy dawnej ludowej twórczości dzięki muzykom folkowym wychodzą poza Polskę. To, co nasze, regionalne, narodowe wchodzi w ten sposób na poziom ponadnarodowy, uniwersalny. To dziedzictwo łączy i to jest piękne. To pokazuje, jaką wartość ma muzyka folkowa. […] Bogdan Bracha powiedział kiedyś, że folk jest sposobem na życie. Mnie ta formuła bardzo się podoba, bo rozszerza pojęcie muzyki folkowej poza kryteria estetyczne, strukturalne, genetyczne. Kieruje folk w stronę tego, co nie jest sztuką w ścisłym tego słowa znaczeniu. Obejmuje także sposób zachowania się człowieka, jego postawę, przekonania, wierzenia. Muzycy folkowi nie ograniczają swoich zainteresowań do czysto polskiego folkloru i nie kontrastują tego, co rodzime, z folklorem innych narodów. W folklorze te wyznaczniki narodowe nie są takie ważne. W pewnym stopniu ma on charakter ponadnarodowy. Łatwo wędrują melodie, łatwo przenoszą się też teksty. Najsłynniejsze polskie ballady niekoniecznie mają genezę polską. Folk nie kanonizuje źródeł historycznych, przetwarza je swobodnie z dużym poczuciem estetyki, wartości artystycznej, nie zamyka się w granicach narodowych. Mam wrażenie, że to się udaje” (J. Bartmiński, Dziedzictwo, które łączy, rozm. D. Gocół, A. Grzesiuk, „Pismo Folkowe” 2020, nr 150 (5), s. 6–7, https://pismofolkowe.pl/artykul/dziedzictwo-ktore-laczy-5724).
Jerzy Bartmiński (ur. 19 września 1939 w Przemyślu – zm. 7 lutego 2022 w Lublinie)
Jerzy Bartmiński studia z filologii polskiej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie ukończył w 1961 roku. W 1971 roku uzyskał stopień doktora, habilitował się w 1978 roku. W 1993 roku otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych.
Pracował na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, od 1991 roku pełnił funkcję profesora nadzwyczajnego, a od 1997 roku – profesora zwyczajnego. Od 1976 roku kierował zespołem badawczym, który stał się bazą do utworzenia Zakładu Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego (obecnie Katedra Tekstologii i Gramatyki Języka Polskiego). W latach 1992–2009 Profesor Bartmiński kierował tą jednostką. Na UMCS był m.in. prorektorem ds. studenckich (1990–1993). Współtworzył Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Przemyślu.
Był członkiem wielu organizacji naukowych, m.in. profesorem zwyczajnym w Instytucie Slawistyki PAN, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem-założycielem i wiceprezesem Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, przewodniczącym Komisji Etnolingwistycznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, członkiem Euroazjatyckiej Akademii Nauk w Mińsku (Białoruś), członkiem Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, członkiem Komitetu Językoznawstwa PAN (przewodniczącym Komisji Etnolingwistycznej KJ PAN, a następnie Sekcji Etnolingwistycznej tegoż Komitetu), członkiem Komitetu Nauk Etnologicznych PAN. Brał udział w pracach jury Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym. Profesor był wieloletnim redaktorem naczelnym „Etnolingwistyki”, autorem ponad 500 artykułów i 12 książek.
Profesor był laureatem licznych nagród i odznaczeń, w tymZłotego Krzyża Zasługi (1989), Nagrody Polcul Foundation (1989), Nagrody im. Oskara Kolberga (1991), Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski (1999), Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski (2014), Srebrnego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2016), Medalu „Zasłużony dla Polszczyzny” (2016).
Wybrana bibliografia:
O języku folkloru 1973;
Nazwiska obce w języku polskim (wspólnie z Izabelą Bartmińską) 1978 (3 wydania);
Folklor – język – poetyka 1990;
Jazykovoj obraz mira: očerki po etnolingvistike 2005;
Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne 2007 (2 wydania);
Językowe podstawy obrazu świata 2006 (5 wydań);
Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London 2009;
Tekstologia 2009 (wspólnie ze Stanisławą Niebrzegowską-Bartmińską);
Jezik – slika – svet. Etnolingvističke studije, Beograd 2011;
Polskie wartości w europejskiej aksjosferze 2014;
Jazyk v kontextu kultury, Praha 2016;
Język w kontekście kultury, czyli co dziś znaczy metafora „europejski dom”? 2018.
Redaktor tomów:
Współczesny język polski (5 wydań);
Słownik stereotypów i symboli ludowych (od r. 1996–);
Lubelskie w PAN-owskiej serii Polska Pieśń i Muzyka Ludowa (6 części, 2011);
Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów (t. 1–5, 2015–2019).