„Hajda na Hajdę!” – tymi słowami zachęcam do wybrania się przy najbliższej sprzyjającej okazji na koncert zespołu Hajda Banda – polsko-białoruskiej grupy muzycznej. Specjalizuje się w wykonawstwie melodii przede wszystkim z polskiej i białoruskiej części Polesia, a także południowo-zachodniego Podlasia i pogranicza mazowiecko-podlaskiego tak na tradycyjną, jak i folkową nutę.
Po dłuższym okresie prac w studiu ukazała się wreszcie w tym roku „Jesienna”, płyta reprezentującego gatunek poetyckiego folku zespołu Myszy & Ludzie – zespołu niby względnie nowego, ale i starego, bo skupiającego muzyków grupy Na Bani i jej wcześniejszego wcielenia, HGW, a więc ludzi, którzy, choć nie w tym samym składzie, to jednak grają ze sobą już ponad 30 lat. Jak sami piszą – wkroczyli w swój czas jesienny.
W bieżącym roku pojawiła się na polskim rynku płyta, która nie miała precedensu. Zespół Kosy, w którego skład wchodzą Aleksandra Gronowska, Kasia Pakosa, Anastazja Sosnowska oraz Kasia Szatela-Pękosz, wydał album „Siew symfonicznie” nagrany z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Sudeckiej pod batutą Agnieszki Franków-Żelazny. Sama idea ma kilkudziesięcioletnią tradycję, natomiast w Polsce dotychczas niewielu artystów zdecydowało się na tego rodzaju kooperację. A na rynku muzyki folkowej zdarzyło się to po raz pierwszy.
„Pieśni Poniemnia. Pieśni Beskidu Sądeckiego” to wydawnictwo bezprecedensowe. Gdzież tu owa wyjątkowość? – zapyta Czytelnik. Wszak płyt z pieśniami tradycyjnymi zza naszej wschodniej granicy ukazało się wiele. Owszem, ale krążek ten jest bodaj pierwszym w historii polskiej fonografii, na którym utrwalono śpiew muzykologów.
Odpoczno to łódzki kwartet, który na swoim koncie miał już wcześniej wydany album „Odpoczno” (2018) łączący nawiązania do tradycji muzyki opoczyńskiej, rocka psychodelicznego i alternatywnego. Mimo iż powrót grupy w postaci „Dryfu” cechują podobne inspiracje, to tym razem mamy do czynienia z albumem dużo dojrzalszym zarówno estetycznie, jak i formalnie. Miks muzyki ludowej oraz gatunków tanecznych i rockowych uzyskuje na nowej płycie Odpoczna inny wymiar.
Gonna See All My Friends – A People’s History of Fairport Convention jest najnowszą pozycją brytyjskiego autora i wydawcy Richarda Houghtona, która ukazała się w listopadzie 2022 roku nakładem Spenwood Books. Jej tytuł został zaczerpnięty z refrenu kompozycji „Meet On The Ledge” byłego gitarzysty Fairport Convention Richarda Thompsona. Książka jest w pełni autoryzowanym zbiorem anegdot i wspomnień przesłanych przez ponad dwustu pięćdziesięciu fanów z różnych stron świata (Anglia, Australia, Belgia, Dania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Nowa Zelandia, Polska, Szwecja, Włochy, USA) oraz przyjaciół i współpracowników, którzy opowiadają historię grupy w sposób zupełnie inny od oficjalnego. Taka koncepcja wydawnicza sprawia, że czytelnik otrzymuje bardziej osobisty i żywy obraz zespołu, przedstawiony z innej perspektywy, co pozwala na lepsze zrozumienie fenomenu jego twórczości czy nawet wpływu na życie rzeszy ludzi.
fot. z arch. aut.: Simon Nicol i Martin Allcock, Wrocław 1996
Wrocławski duet złożony z Katarzyny Pakowskiej (wokalistki folkowych Kosów) oraz Roberta Jarmużka (klawiszowca avant-popowego zespołu Mikromusic) w swoim debiutanckim nagraniu eksploruje pieśni dziadowskie z regionu dolnośląskiego. Przynajmniej część repertuaru znajdującego się w albumie należy już do sfery popularnej w kręgu wykonawców folkowych. Niemniej charakter, który przyjmuje on na płycie „Przed skończeniem świata”, z pewnością zainteresuje miłośników nowatorskich reinterpretacji muzyki tradycyjnej.
Żółty książę to pierwsza tak dogłębna beletrystyczna analiza Hołodomoru. Narracja z perspektywy rodziny czyni książkę bardzo osobistą i dojmującą. W powieści, osnutej wokół historii rodziny ukraińskiego chłopa Myrona Jasenciowa, Wasyl Barka ukazuje trud życia, a raczej próbę przetrwania w czasie Hołodomoru. Sześcioosobowa rodzina z małej ukraińskiej wioski Klenotoczy na kartach książki zmaga się z coraz większym głodem, niemożnością zdobycia jedzenia, nieustannym narażeniem życia i wreszcie bólem z powodu odchodzenia najbliższych. Tylko Myron i jego krewni wiedzą, jak wielkie wysiłki wkładane są w to, by przeżyć. Często konieczne są działania wbrew sumieniu i chęciom, a także stawianie czoła nie tylko głodowi, ale i kolejnym śmierciom.
Poznawanie regionalnych tańców, pieśni czy technik gry na instrumentach ludowych jest coraz bardziej popularne nie tylko wśród dorosłych, ale także dzieci i młodzieży. Świadczą o tym choćby najnowsze publikacje płytowe, jak album „Melodie od Powiśla” (2021) wydany przez fundację Muzyka Zakorzeniona. Zebrany materiał dźwiękowy to efekt czterodniowego spotkania z muzyką tradycyjną Powiśla Świętokrzyskiego, które odbyło się w Rakowie.
Inspiracje folklorem coraz częściej pojawiają się w kulturze masowej. Chęć przybliżenia polskiej muzyki ludowej wykazała formacja Polskie Znaki – 25 marca 2022 roku zespół wydał debiutancki album „Rzeczy Ostatnie”.
Weronika Gogola jest polską pisarką młodego pokolenia. Pracuje jako tłumaczka z języka słowackiego i ukraińskiego, mieszka na Słowacji, a w 2018 roku otrzymała Nagrodę Conrada za powieść Po trochu. Jej książka Ufo nad Bratysławą (Wołowiec 2021) jest nietypowym reportażem o Słowacji. Wyjątkową zaletą publikacji jest lekkość, z którą została napisana – nie brakuje w niej także humoru. Ton, w jakim utrzymana jest książka, można poczuć, już czytając wprowadzenie.
Pod koniec roku 2021 ukazała się kolejna płyta monograficzna z serii „Muzyka Źródeł”, wydana przez Polskie Radio. Sesja terenowa, z której pochodzi większość zamieszczonych na płycie nagrań, odbyła się w listopadzie 1975 roku we wsi Dąbrowy, na pograniczu Kurpi i Mazur. Stamtąd powędrował w świat jeden z najbardziej rozpoznawalnych głosów polskiej muzyki tradycyjnej. Waleria Żarnoch – artystka „topowa” na liście ludowych indywidualności.
Nakładem wydawnictwa Fortune ukazał się najnowszy album grupy Bester Quartet „Piazzolla Angels” zawierający dziewięć tang argentyńskiego kompozytora Astora Piazzolli. Już na poprzedniej płycie „Bajgelman. Get to Tango” artyści pokazali swoje przywiązanie do popularnego gatunku tanecznego, którym cały świat zachwycił się w trzeciej dekadzie XX wieku. Dla koncepcyjnego „Get to Tango”, opowiadającego poprzez kompozycje wokalno-instrumentalne trudną historię żydowskiego skrzypka i dyrygenta Dawida Bajgelmana, „Piazzolla Angels” stanowi przeciwwagę, w której sentymentalizm łączy się z lekkością i prężnością dzieł argentyńskiego twórcy.
W polskim jazzie istnieje, a wręcz wciąż się rozwija, tendencja do sięgania po polskie ludowe melodie i aranżowania ich na język jazzowy. Nie jest to nic nowego, bo chociażby Zbigniew Namysłowski ze swoim kwintetem już w 1975 roku wydał „Kujaviak Goes Funky”. A dziś? Powstają takie płyty, jak „Kurpian Songs & Meditations” Łukasza Ojdany czy „Folk Five” Irka Wojtczaka, których materiałem kompozytorskim są tematy pieśni lub tańców ludowych.
Koncepcja płyty, a właściwie muzyki na niej zarejestrowanej, jest koncepcją rozety. Zadecydował o tym jeden z wielu zgromadzonych w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, ale wyjątkowy w swej konstrukcji i charakterze, kafel (Gniezno, XV wiek, stan 25, nr inw. MPPP 1989/25).
ot. tyt. z arch. M. Rychłego: trio w plenerze
„Nikt nam nie zrobił nic” to po „Hańbie!” (2016) i „Będą bić!” (2017) trzeci długogrający album zespołu Hańba! Jego kariera, mimo pandemicznej przerwy, cały czas nabiera rozpędu – kolejne nagrody oraz koncerty na dużych zagranicznych i polskich festiwalach w ostatnich latach pokazują, że ta muzyka ceniona jest zarówno przez krytykę, jak i publiczność.
W ręku trzymam nietuzinkową książkę – Pociąg pośpieszny KARPATY/POGÓRZE do Krynicy-Zdroju i Przemyśla Głównego. Almanach podwójny za rok 2019 i 2020 – wymyśloną, zredagowaną i wydaną przez Piotra Wiesława Rudzkiego we współpracy z wydawnictwem Bernardinum. To publikacja o charakterze podróżniczo-kolejowo-literackim, stanowiąca pozycję nr 2/3 pomorskiego projektu poetyckiego PANTOGRAF.
Na Kapeli ze Wsi Warszawa ciąży odpowiedzialność najpopularniejszego polskiego zespołu w nurcie world music. Zatem każdy ich nowy album staje się wydarzeniem, a jednocześnie punktem odniesienia dla aktualnej sceny muzycznej. W końcu mało która polska kapela folkowa ma szansę zaistnieć poza swoim naturalnym habitatem, a KzWW udało się to jak mało komu. Ich najnowsza płyta „Uwodzenie” wydana przez niezależną wytwórnię Karrot Kommando w listopadzie 2020 roku prezentuje nietuzinkową koncepcję i dowodzi, że zespół cały czas ma coś nowego i sensownego do powiedzenia.
Jak w przypadku każdego albumu Karoliny Cichej oczekiwania są dość spore. Jej poprzednie produkcje solowe i realizowane przy udziale innych artystów budziły zainteresowanie i pozytywne reakcje krytyków. Wydana we wrześniu 2020 roku płyta „Tany” dystrybuowana przez Kayax przyciągnęła miłośników folku i gatunków pokrewnych, zwłaszcza że Cichej towarzyszą gwiazdy kultury popularnej kojarzonej nie tylko z nurtem muzyki ludowej, ale też popu i piosenki aktorskiej.
W szkole podstawowej uczono mnie, że w języku polskim występują różne dialekty i gwary i na przykład – ha, ha, ha – Góral z Kaszubem to się nigdy nie dogadają. Nie wiem, jak to jest obecnie. Zresztą Kaszubi zdążyli już uznać, że ich etnolekt jest językiem zupełnie oddzielnym od polszczyzny, a w tym roku swój debiutancki zbiór wierszy wydała Małgorzata Wątor, z pochodzenia Kaszubka z góralskimi korzeniami, rocznik 1986.