Nowości książkowe

Łemkowskie przysłowia i powiedzenia ze Świątkowej Wielkiej i okolic
Bolesław Bawolak

Wydawnictwo Żyznowski, Siercza 2021

Dzięki temu wydawnictwu dziedzictwo dawnej Łemkowszczyzny zostanie zachowane dla kolejnych pokoleń. Największa w tym zasługa jednego człowieka – Bolesława (Wasyla) Bawolaka. To właśnie mieszkaniec Świątkowej Wielkiej, jednej z najstarszych łemkowskich wiosek, idąc w ślady swojego ojca – również Bolesława – przez całe życie spisywał przysłowia i powiedzenia używane przez Łemków. Trwające pięćdziesiąt lat prace opłaciły się – niemal siedem tysięcy łemkowskich przysłów zostało właśnie wydanych nakładem Wydawnictwa Żyznowski. Opracowanie to jest nie tylko fascynującym zbiorem paremii funkcjonujących wśród mieszkańców urokliwej wioski Beskidu Niskiego, ale także – jak mówi założyciel wydawnictwa Wiesław Żyznowski – niezwykle cennym dokumentem dziedzictwa kulturowego Łemkowszczyzny. Bolesław Bawolak, podobnie jak jego ojciec i dziadek Michał, zawsze interesował się folklorem łemkowskim: „Ponieważ dziadek pisać nie umiał, przyśpiewki zapamiętywał. Wszystkie przyśpiewki i przemowy weselne, powiedzenia i tradycje zaczął spisywać dopiero ojciec. Na początku ojciec przekazał mi około trzystu przysłów, spisanych na luźnych kartkach”. Bolesław Bawolak junior rozszerzył pierwotny spis aż do siedmiu tysięcy pozycji. Jak dodaje, większość zebranych przez niego przysłów ma łemkowski rodowód, ale często były one spisywane po ukraińsku. Zostały zebrane w publikacji tematycznie, zarówno w języku polskim, jak i w łemkowskim, wraz z transkrypcją fonetyczną. W zbiorze odbija się, zarówno w wymiarze społecznym, jak i przyrodniczym, dawna Łemkowszczyzna.

 

Obrzęd jako tekst kultury. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu
Katarzyna Smyk

Wydawnictwo UMCS, Lublin 2020

„Monografia Katarzyny Smyk Obrzęd jako tekst kultury. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu jest bardzo interesującym studium przypadku, za jaki uznać można opis tradycji tworzenia dywanów kwietnych w Spycimierzu (gm. Uniejów) z okazji święta Bożego Ciała. […] Autorka pracy w oparciu o własne badania terenowe w Spycimierzu, prowadzone w latach 2018–2020, jak też korzystając z ustaleń innych badaczy analizujących to samo zjawisko oraz dostępnych materiałów różnego typu, np. filmów, zdjęć, artykułów opublikowanych w czasopismach i Internecie, podjęła się nie tylko ukazania specyfiki święta, ale też spróbowała wpisać je w szerszy kontekst obrzędowości, nazwijmy ją – postludowej. […] Niekwestionowanym atutem pracy jest jednak jej strona metodologiczna. Katarzyna Smyk w swej monografii w zasadzie pokazała, jak w nowoczesny sposób można badać współczesną obrzędowość wywodzącą się z tradycji, z wykorzystaniem narzędzi semiotyki, redefiniując przy tym pojęcie tekstu kultury. Tym samym jej praca nie jest tylko studium przypadku, ale też oryginalnym studium metodologicznym, w którym w wyczerpujący i precyzyjny sposób przedstawiono nowe możliwości badawcze współczesnych obrzędów” – z recenzji wydawniczej dr hab. Violetty Wróblewskiej, prof. UMK.

 

Wartości w językowym obrazie świata Litwinów i Polaków, t. 2

Kristina Rutkowska, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska (red.)

Vilniaus universiteto leidykla, Wilno–Lublin 2021

Niniejszy tom wpisuje się w nurt badań rozpoczętych już w 2019 roku i realizowanych w ramach międzynarodowego projektu Wartości w językowym obrazie świata Polaków i Litwinów. Jego podstawę stanowią referaty, wygłoszone podczas seminarium, które odbyło się na Uniwersytecie Wileńskim 24–25 września 2020 roku pt. Dziedzictwo ludowe, narodowe, wieloetniczne i wielokulturowe. Takie spotkania i dyskusje stają się coraz bardziej niezbędne w warunkach globalizacji, kiedy często zapominamy o tym dziedzictwie narodowym i kulturze ludowej, które kształtują naszą tożsamość i stanowią podstawę do jej dalszego rozwoju.

Autorzy tekstów publikowanych w tomie uwagę poświęcili takim ważnym dla każdej kultury etnicznej wartościom, jak: OJCZYZNA, NARÓD i PAŃSTWO, PATRIOTYZM. Analizowano też pojęcia ogólne, jak: SZACUNEK, GNIEW, STRACH, WSTYD, PRAWDA czy KŁAMSTWO. Badacze polscy i litewscy skupili się także nad problemami o charakterze metodologicznym. Rozważano m.in. o możliwościach badań nad wartościami wspólnymi dla bałtyckiego i słowiańskiego systemu aksjologicznego, przedstawiono zasady wykorzystania źródeł leksykograficznych w badaniach nad litewskim językowym obrazem świata, pisano o słownikach gwarowych jako ważnym źródle wiedzy kulturowej czy zaprezentowano korpus litewskich przysłów i omówiono jego strukturę.

Sugerowane cytowanie: Nowości książkowe, "Pismo Folkowe" 2021, nr 155 (4), s. 41.