Suka

Unikatowy instrument smyczkowy, rozmiarami i budową zbliżony do skrzypiec, ale wyróżniający się pewnymi szczegółami konstrukcyjnymi. Uwagę zwraca przede wszystkim krótka i szeroka szyjka, ozdobna rozeta wycięta w podstrunnicy i podstawek oparty nie o płytę wierzchnią ale spodnią. Zupełnie inna niż w skrzypcach jest technika gry. Suka jest trzymana w pozycji pionowej, oparta o kolano lub zawieszona na rzemieniu. Analogiczny sposób trzymania znamy z XVII - wiecznego drzeworytu, zamieszczonego w księdze Jakuba Haura "Skład albo skarbiec znakmitych sekretów o ekonomiey ziemiańskiey" (Kraków 1693). Tym samym suka okazuje się być ostatnim ogniwem łańcucha przekształceń polskich chordofonów kolanowych (tj. takich, na których grano w pozycji pionowej), niegdyś bardzo popularnych, a z czasem całkowicie wypartych przez skrzypce. Dodać warto, że była to tradycja wykraczająca daleko poza ziemie polskie. Instrumenty kolanowe spotykamy bowiem w muzyce ludowej Bułgarii (gadułka), krajów byłej Jugosławii (lirica), Grecji, Albanii, i Kalabrii (lira), Turcji (fasil kamencesi); w przeszłości zaś do XIX w., obecne były także w Rosji (gudok)(...)

Badanie terenowe prowadzone po II wojnie światowej pozwoliły sprecyzować, że na suce grano techniką paznokciową, (...) którą jako charakterystyczną dla polskich instrumentalistów opisał już w XVI w. niemiecki teoretyk Martin Agricola. Do chwili obecnej nie udało się ostatecznie wyjaśnić, czy technika kolanowo - paznokciowa znana była na ziemiach polskich już we wczesnym średniowieczu, czy też jest ona znacznie późniejszym importem, związanym z ruchami migracyjnymi Słowian po opanowaniu przez Turków Bałkanów. W tym ostatnim przypadku okresem przełomowym byłby wiek XVI, z którego pochodzą zarówno pierwsze wizerunki zbliżonych do suki rosyjskich gudoków, jak i wzmianka Agricoli o technice paznokciowej polskich "skrzypków".

Ewa Dahlig - wkładka do płyty kompaktowej Zespołu Polskiego pt. "Muzyka nizin".