Nowości książkowe

Pusty las
Monika Sznajderman

Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019

Żyjąc, zajmujemy miejsce tych, którzy byli przed nami, taka jest oczywista kolej rzeczy. Jak jednak żyć w miejscu, w którym garstka ludzi zajmuje miejsce po ośmiuset, jak wypełnić taką przestronną pustkę? Szczególnie gdy tych ośmiuset nie odeszło tak, jak nakazuje czas, lecz zmiotła ich historia? „Pusty las to opowieść autorki o życiu w Wołowcu, beskidzkiej wsi, z której kolejno znikali szukający szczęścia za oceanem biedacy, wizjonerscy nafciarze, Żydzi, Cyganie, Łemkowie. To także jej hołd dla tego miejsca na ziemi, jego historii, przyrody i jego mieszkańców. Pusty las to książka o życiu »wśród zrujnowanych cerkwi i zdziczałych sadów«, o wrastaniu w osierocony krajobraz i o czytaniu świata, który trwa już tylko w powidokach czegoś, czego » nie wolno przeoczyć«. Pusty las – miejsce, od którego wieje grozą, całe w dreszczach, zagrzebane w cierpkiej ciszy. I jednocześnie jest to miejsce żywych głosów, codziennej krzątaniny, powszedniej czułości istnienia, która pachnie chlebem, tarniną i mgłą. Może w tym właśnie leży tajemnica tej prozy – w czułości, z jaką Monika Sznajderman dotyka ziemi niczyjej, leżącej pod białym, lodowatym słońcem, śmiertelnie zranionej [...]. Powierza istnienie wyobraźni – osłania je, opatruje jego rany” – prof. Paweł Próchniak.

Łemkowskie wesele w Świątkowej Wielkiej
Bolesław Bawolak

Wydawnictwo Żyznowski, Wieliczka 2019

Bolesław Bawolak odwdzięcza się książką swojej wsi, Świątkowej Wielkiej, za pochodzenie i życie. Rekonstruując w całości ważny fragment tradycji miejscowości sprzed czasów komunistycznej Polski i nowoczesności, osłabia choć trochę nieodwracalne przerwanie jej łemkowskiej społeczności, kultury i tożsamości. Ogłasza on materiał, który etnografowie uznają za źródłowy, czytelnicy za powód do żalu i tęsknoty, że już nie zobaczą takiego wesela i młodych, Łemkowszczyznę zaś niniejsza praca uczyni krainą jeszcze bardziej mityczną. Po wielkiej utracie i nieszczęściu wsi wzrasta jej małe szczęście dzięki kochającemu synowi dającemu świadectwo. Autor z serca, pieczołowicie i drobiazgowo opisuje ceremoniał ślubny i weselny, który w latach 1930–1945 przeprowadzał świątkowian i ich sąsiadów ze stanu bezżennego w małżeństwo i z bardziej beztroskiej młodości w dorosłość pełną obowiązków. Schemat podobny do działających w tamtym czasie w innych regionach Polski, zwłaszcza wschodniej, doprecyzowuje oraz wzbogaca on odmiennymi zwyczajami oraz mnóstwem szczegółów charakterystycznych tylko dla Łemkowszczyzny, jego wsi i okolicy. Wyczerpujący i systematyczny opis w niejednym miejscu ujmie czytelnika „ciepłem dawności”. W Polsce dawność zwyczaju żywego w domach, nieprzerwanego i niepodtrzymywanego przez instytucje czy turystykę, trwała może najdłużej na wsiach łemkowskich, które przeżyły powojenny kataklizm, i tam miłośnicy wciąż jej szukają.

Tradycyjne pożywienie chłopskie na Lubelszczyźnie
Mariola Tymochowicz

Wydawnictwo UMCS, Lublin 2019

„Autorka zebrała publikowane od połowy XIX wieku ludoznawcze i etnograficzne opisy pożywienia codziennego i obrzędowego, wykorzystała materiały z badań terenowych realizowanych przez etnografów po wojnie na obszarze województwa lubelskiego, dotyczących m.in. pożywienia i przechowywanych w rozlicznych archiwach, sama też prowadziła badania na ten temat. W sposób kompleksowy przedstawiła tradycyjne pożywienie chłopskie Lubelszczyzny. Sposób, w jaki to czyni, powoduje, że ta praca będzie interesująca dla badaczy kultury, zwłaszcza etnologów i antropologów, folklorystów, historyków, również dla lokalnych animatorów kultury” – dr hab. prof. UŁ Grażyna Ewa Karpińska.
Publikacja zawiera m.in. rozdziały: Pożywienie jako tekst kultury, Specyfika tradycyjnego pożywienia wiejskiego, Kuchnia chłopska na tle innych typów kuchni w Polsce, Cechy wyróżniające pożywienie wiejskie, Tabu pokarmowe, Artykuły żywnościowe jako komponent zabaw, Zastosowanie produktów spożywczych i potraw w lecznictwie ludowym, Pożywienie we wróżbach i przepowiedniach.
Mariola Tymochowicz jest absolwentką etnologii Uniwersytetu Wrocławskiego, doktorem nauk humanistycznych z zakresu kulturoznawstwa. W kręgu jej zainteresowań naukowych znajduje się kultura tradycyjna Polski i Europy, mniejszości narodowe w Polsce, wschodnie pogranicze kulturowe.