Nowości książkowe

Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 2 Rośliny, cz. 1 Zboża
Jerzy Bartmiński (red.)

Wydawnictwo UMCS, Lublin 2017

W grudniu tego roku ukazał się drugi tom Słownika stereotypów i symboli ludowych, którego celem jest „syntetyczne przedstawienie tradycyjnego obrazu świata utrwalonego w ludowym języku, w folklorze, wierzeniach i obrzędach” (Jerzy Bartmiński). Prezentowany tom Rośliny będzie liczył siedem zeszytów; pierwszy z nich poświęcono Zbożom. Oprócz nadrzędnego hasła zboże, z wydzielonymi podhasłami: siew zboża, żniwa i zwózka zboża, przepiórka, snop wigilijny, znajdują się w nim hasła ściśle ze zbożem związane: kłos, plewy i słoma z podhasłami: powrósło, sieczka, strzecha, chochoł. Zeszyt zawiera także opis stereotypu i symboliki najważniejszych gatunków zbóż w polskiej kulturze ludowej: żyta (z podhasłami: słoma żytnia, mąka żytnia), pszenicy (otręby pszenne, mąka pszenna), jęczmienia (słoma jęczmienna, plewy jęczmienne, mąka jęczmienna), owsa (słoma owsiana, mąka owsiana), prosa i gryki (mąka gryczana). Ponadto opracowano wykaz najważniejszych potraw i napoi przygotowywanych z każdego gatunku zboża. Zastępcą redaktora tomu jest Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, a autorami haseł w prezentowanym zeszycie Słownika są Jerzy Bartmiński, Agata Bielak i Anna Kaczan.
Pierwszy tom Słownika stereotypów i symboli ludowych, poświęcony obrazowi kosmosu, składał się z czterech części: 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie (1996); 2. Ziemia, wody, podziemie (1999); 3. Meteorologia (2012); 4. Świat, światło, metale (2012).

W zgodzie z naturą i kulturą. O siostrach Józefie i Zofii Sordyl
Barbara Rosiek

Muzeum Miejskie w Żywcu, Żywiec 2017

To projekt wydawniczy obejmujący książkę z filmem, realizowany w 2017 r. przez Muzeum Miejskie w Żywcu. Siostry Sordyl z Korbielowa, siedemdziesięciodwuletnie bliźniaczki są znanymi i cenionymi ludowymi śpiewaczkami oraz gawędziarkami. Obdarzone pięknymi głosami, znając ogromną ilość ludowych pieśni, przekazują je szerokiemu gronu słuchaczy. Swoje życie związały z Korbielowem, rodzinną miejscowością matki. Wzrastały w środowisku pielęgnującym dawne tradycje ludowe, w tym zasady gospodarowania w górach. Gospodarka polaniarska stała się zatem dla nich naturalnym sposobem egzystowania. Kilkumiesięczny, letni pobyt na śródleśnej polanie, życie zgodne z cyklami i prawami natury, ścisła łączność z przyrodą, światem zwierząt i roślin, a także bliskie relacje z innymi polaniarzami kształtowały ich charaktery, wyposażały w potrzebne umiejętności i wiedzę. Dawny sposób życia charakteryzujący tradycyjną społeczność beskidzką, przebiegający w regularnym rytmie pobytu we wsi i w górach, należy już do przeszłości. Józefa i Zofia Sordyl, nazywane „ostatnimi polaniarkami”, stały się strażniczkami dawnych góralskich tradycji. Publikacja ukazująca życie sióstr powstała w oparciu o ich opowieści. Gawędziarki opowiadają bardzo plastycznie i sugestywnie. Z dowcipem potrafią mówić o swoich nieraz bardzo trudnych przeżyciach. Chciałoby się wciąż dopisywać nowe rozdziały.

Białostockie krzyże i kapliczki
Marta Wróbel

Urząd Miasta Białystok, Białystok 2017

To kolejna taka publikacja przygotowana przez Urząd Miasta, wcześniejsza była poświęcona białostockim pomnikom i miejscom pamięci. Autorką opracowania jest Marta Wróbel – historyk i archiwista Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnego w Białymstoku, która na zlecenie miasta przygotowała inwentaryzację krzyży i kapliczek znajdujących się w obecnych granicach administracyjnych Białegostoku oraz dokonała analizy dokumentów planistycznych miasta i innych źródeł archiwalnych. Opisana w publikacji mała architektura sakralna Białegostoku pozwala, do pewnego stopnia, na obserwację kierunków rozrastania się miejscowości na przestrzeni stuleci poprzez wchłanianie okolicznych wsi. To właśnie w nich podtrzymywano zwyczaj wznoszenia kapliczek i krzyży przydrożnych. Są obecnie jedynymi śladami dawnego wiejskiego krajobrazu części białostockich osiedli, będących obecnie w granicach miasta. Z siedemdziesięciu sześciu ujętych w publikacji obiektów najwięcej jest krzyży, które miały chronić mieszkańców od wszelkiego zła: klęsk żywiołowych, epidemii, wojny. Sporo jest też krzyży na rozstajach dróg, oznaczających dawne granice wsi czy upamiętniających wydarzenia historyczne. Najstarszy opisany krzyż w katalogu pochodzi z 1856r. i znajduje się przy ul. Nowowarszawskiej w Białymstoku, w granicach dawnej wsi Skorupy. Album liczy 200 stron. Krzyże i kapliczki pogrupowane są wg układu białostockich osiedli. Do książki dołączona jest mapa Białegostoku z zaznaczoną lokalizacją opisanych obiektów.