III Krajowe Seminarium Etnomuzykologiczne

W dniach 29-30 marca 2014 r. odbyło się w Warszawie III Krajowe Seminarium Etnomuzykologiczne. Organizatorem spotkania było Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne oraz Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie dwóch dni uczestnicy i goście mieli okazję wysłuchać 14 referatów w ramach 5 sesji tematycznych.

Po otwarciu seminarium i przywitaniu zebranych przez dra Tomasza Nowaka z Instytutu Muzykologii UW, prof. dra hab. Sławomira Żerańska-Kominek, dyrektor Instytutu wygłosiła wykład inauguracyjny „Metoda kartograficzna w etnomuzykologii”. Autorka zauważyła, że świadomość regionalnego zróżnicowania kultury ludowej pojawiła się już w XIX-wiecznym piśmiennictwie (K. Kurpiński, W. Pol, O. Kolberg), a pojęcie „region etnograficzny” stało się podstawową jednostką badań. Omawiając wybrane europejskie i amerykańskie koncepcje kartograficzne stwierdziła, że nawet najbardziej wyszukane metody mapowania w etnomuzykologii nigdy nie były w pełni zadowalające ze względu na odmienność wybranych cech definiujących badany obszar oraz interpretację wykazanych odmienności kulturowych w czasie i przestrzeni, uzależnionych od wielu czynników. Według prelegentki alternatywą dla scjentystycznej i arbitralnej metody kartograficznej jest współczesne mapowanie kulturowe, wykorzystujące rozmaite techniki do różnicowania materialnego i niematerialnego dziedzictwa społeczności lokalnych na świecie. Celem takiego mapowania  jest ujawnienie i dowartościowanie całego systemu wiedzy w społeczności dla jej pożytku, wykazanie rodzimych sposobów widzenia dziedzictwa kulturowego oraz upodmiotowienie badanych społeczności.

Sesję I – „Muzyka w przestrzeni publicznej” rozpoczął Witt Wilczyński, wygłaszając referat „Pieśni stadionowe jako współczesny folklor miejski oraz wyznacznik tożsamości”. Następnie Dawid Martin przedstawił jeden z pozaeuropejskich przejawów kultury ludowej - „Postać pengamen i tradycje ulicznego muzykowania w Indonezji”, zaś Ewelina Grygier dokonała komparatystycznego ujęcia zagadnień z różnych epok - „Pieśni dziadowskie i nowiniarskie a twórczość współczesnych MC's”. W sesji II – „Współczesne nawiązania do tradycji muzycznych”, jako pierwsza wystąpiła Gabriela Gacek z referatem „W poszukiwaniu autentyczności. Współczesne oblicza muzyki Kliszczaków”. Zofia Komuszyna przedstawiła wyniki swoich badań na temat „Polska muzyka ludowa jako przejaw tożsamości narodowej w twórczości jazzowej Michała Kulentego”. Na zakończenie Aleksandra Bilińska omówiła „Inspiracje muzyką ludową w twórczości kompozytorów współczesnych”. Sesję III – „Muzyka taneczna i śpiew” otworzyła prelekcja Aleksandry Kleinrok na temat „Kinetografia w badaniach nad polskim tańcem ludowym”. Jako kolejna wystąpiła Julita Charytoniuk, która wygłosiła referat o roli jednostki w muzycznej kulturze ludowej - „Wiera Niczyporuk. Osobowość i repertuar śpiewaka wiejskiego na Podlasiu”. Podczas sesji IV – „W kręgu badań nad muzyką obrzędową i religijną”, Kinga Strycharz-Bogacz podjęła problematykę z zakresu regionalnej żywej tradycji, prezentując „Religijne śpiewy ludowe w obrzędowości wielkopostnej i wielkanocnej Małopolski i Podkarpacia”. Natomiast Arleta Nawrocka skupiła się na zagadnieniu „Etnohymnologia – badania na pograniczu etnomuzykologii i historii muzyki”. W sesji V - „Tradycje muzyczne grup mniejszościowych” Anastazja Niakrasava przedstawiła referat pt. „Tradycje muzyczne społeczności polskiej na Grodzieńszczyźnie w świetle dotychczasowych badań etnomuzykologicznych”. Następnie Dorota Sołęga podzieliła się swoimi przemyśleniami na temat „Kontynuacja tradycji muzycznych kresowiaków na Dolnym Śląsku”, zaś Ewa Retecka na podstawie badań terenowych omówiła „Wesele kresowe na Śląsku Opolskim”. Sesję zakończył Mariusz Pucia, prezentując zagadnienie „Śląsk – Teksas – renesans, czy wskrzeszanie wybranych fenomenów kultury? Wystawa na 160-lecie”.

Prezentacji rozległej i interesującej etnomuzykologicznej problematyki badawczej towarzyszyły warsztaty śpiewu pieśni podlaskich, prowadzone przez Wierę Niczyporuk ze wsi Malinniki oraz warsztaty tańca greckiego z zespołem tanecznym Ilios (Irena Argiro Tsermegas, Tomasz Kozłowski, Bożena Głodkowska). Odbyło się też Walne Zebranie Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego, podczas którego przedstawiono sprawozdanie z dotychczasowej działalności i plany dalszego funkcjonowania oraz przyjęto nowych członków.

Na zakończenie konferencji Anna Borucka-Szotkowska wygłosiła wykład „Etnomuzykolog i radio”. Związana zawodowo od ponad czterdziestu lat z II Programem Polskiego Radia, podzieliła się swoim doświadczeniem w praktyce radiowej (Redakcja Muzyki Ludowej, od 1994 r. Radiowe Centrum Kultury Ludowej) w aspekcie popularyzacji muzyki i kultury ludowej. Prelegentka wskazała główne zadania rodzimej rozgłośni: promocja kultury ludowej na antenie Polskiego Radia, dokumentacja, czyli zapis dźwiękowy wszelkich zjawisk tej kultury, pełnienie roli mecenasa kultury ludowej, organizowanie festiwalu Nowa Tradycja (koncert „Muzyka źródeł”, konkursy: „Folkowy Fonogram Roku” i „Fonogram Źródeł”) oraz organizowanie koncertów tematycznych (adwentowe, kolędowe, wielkopostne) w studio im. W. Lutosławskiego. Przedstawiła również niezwykle cenną i unikatową w skali światowej publikację radiowej serii płyt „Muzyka źródeł” z kolekcji muzyki ludowej Polskiego Radia.

W konferencji uczestniczyli wybitni etnomuzykolodzy: prof. Anna Czekanowska, prof. Jan Stęszewski, prof. Piotr Dahlig oraz prof. Zbigniew Przerębski, którzy brali czynny udział w dyskusji. Ich spostrzeżenia i sugestie poszerzyły obraz omawianych zagadnień i niewątpliwie zainspirowały zebranych uczestników seminarium do podjęcia pokrewnych lub bardziej wnikliwych badań z wybranych zakresów zainteresowań. Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne planuje publikację tekstów z tegorocznego spotkania, jak też zachęca do udziału w przyszłorocznej konferencji. Wszelkie informacje na temat działalności Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego dostępne są na stronie internetowej www.facebook.com/PolskieSeminariumEtnomuzykologiczne.

dr Kinga Strycharz-Bogacz

Instytut Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II