Biotop Lechnica

1 maja 2015 r. zostanie otwarty Ośrodek Praktyk Bioregionalnych – Biotop Lechnica. Miejsce na karpackim pograniczu, które będzie gościło zainteresowanych pogłębionym badaniem swojego miejsca w środowisku, zdobywaniem praktycznych umiejętności, zyskiwaniem możliwości rozwoju i zadbania o zdrowie, a także pracą twórczą. Będzie to miejsce otwarte dla zielarzy, badaczy kultury, ogrodników, muzyków i artystów. Mówiąc dokładniej – dla wszystkich zainteresowanych wypracowaniem sposobów zrównoważonego, odpowiedzialnego i odpowiadającego współczesnym wyzwaniom życia w mieście oraz poszukujących odpowiedzi na dzisiejsze kryzysy w inspiracjach tradycyjnymi formami gospodarowania i tworzenia.
Po prostu jest to idealne miejsce dla szukających spokojnych ścieżek w przyrodzie i najprostszej terapii na wielkomiejski stres. To miejsce dla Ciebie, miejsce regeneracji, oddychania pełną piersią, odkrywania nowych pokładów słuchu, smaku, wzroku i dotyku, miejsce smakowania kontaktu z górami.
To nie my znaleźliśmy miejsce, to Miejsce znalazło nas – idea Biotopu Lechnica zrodziła się w podróży i z podróży – z wielokrotnego przemierzania z plecakiem wyraźnych traktów, ale też ledwo widocznych sarnich ścieżek polsko-słowackiego pogranicza. Od wielu lat jest ono naszą przybraną ojczyzną, zwłaszcza będący częścią Spiszu, transgraniczny region nazywany Zamagurzem (po słowacku: Zamagurie). Po polskiej stronie bardziej swojsko brzmi nazwa Pieniny. Dla nas Zamagurze jest rajskim zakątkiem, choć na co dzień żyje się tu niełatwo. To najczystszy region Słowacji – najbliższe zakłady przemysłowe znajdują się w odległości około siedemdziesięciu kilometrów, w Kieżmarku lub Starej Lubowni. Nazwa Zamagurze ma dla nas jeszcze jeden walor: orientuje nas na południe. Zamagurze, czyli – patrząc od położonych na południu osad Spisza (Kieżmarku i Popradu) – „za Magurą”. Chodzi oczywiście o Magurę Spiską – robiący wrażenie, rozległy masyw górski, który oddziela ten piękny zakątek od Tatr i reszty Słowacji. Między Trzema Koronami, przełomem Dunajca i Czerwonym Klasztorem a długą granią lesistej Magury Spiskiej rozciąga się niezwykła kraina, w której historia najstarszych reguł klasztornych średniowiecznej Europy przenika się z początkami nauk biologicznych, tajemnicami alchemików i prastarą, liczącą kilkaset lat, kulturą pasterską. Jest to zatem idealne miejsce, żeby uczyć się pracy z krajobrazem, przyrodą, historią i kulturą.
Ośrodek Praktyk Bioregionalnych jest zlokalizowany w małej, słowackiej wiosce Lechnica, leżącej w dolinie potoku Havka i w otoczeniu górskich łąk, między szczytami Šajba, Kama i Špica. Od polskiego brzegu Dunajca i łączącej obie strony kładki turystycznej w Sromowcach Niżnych dzieli ją dwudziestominutowy spacer. Ma blisko siedemsetletnią historię: pierwsza wzmianka pochodzi z 1319 r. – to wtedy magister Kokosz ze słynnego rodu Brezowickich podarował Lechnicę kartuzom ze Skały. Ci zaś założyli na tych gruntach klasztor lechnicki, nazywany później Červenym Klaštorem (Czerwonym Klasztorem) – ośrodkiem pełniącym przez wieki funkcję centrum rozwoju wiedzy. Odwiedzali to miejsce najsłynniejsi XVI- i XVII-wieczni alchemicy, jak np. John Dee. To tutaj działał (w XVIII wieku, już po przejęciu klasztoru przez kamedułów) słynny brat Cyprian – autor niezwykle cennego zielnika.
Po wielu latach własnych (zawodowych i związanych z kulturą alternatywną) doświadczeń wypracowaliśmy innowacyjną metodę uczenia (innych i siebie) zrównoważonego sposobu życia w zgodzie z otoczeniem. Bioregionalizm, etnobotanika i szeroko rozumiana permakultura zastosowane w terenowym ośrodku położonym w interesującym krajobrazie, w regionie o bogatej i zróżnicowanej kulturze dają wiele możliwości (samo)kształecenia.
W Biotopie Lechnica pragniemy prowadzić warsztaty, staże i pobyty studialne z trzech połączonych obszarów tematycznych: pracy z przestrzenią, roślinami i dźwiękiem. Przygotowujemy cykl szkoleń i działań artystycznych, m.in.:
– warsztaty etnobotaniczne czerpiące z niezwykle bogatej przyrody Pienin, dorobku instytucji ochrony przyrody i miejscowych tradycji, ale także ze ścieżek alchemicznych i botanicznych, które sięgają bardzo odległych czasów i kwitły w naszym regionie już w XVI wieku;
– warsztaty permakultury (rozumianej jako praktyka odpowiedzialnego gospodarowania zasobami w rozumieniu Billa Mollisona i Seppa Holzera) realizowane na bazie własnych zasobów wody, ziemi i kultywowanych od 2014 r. upraw oraz obecności dzikich roślin i zwierząt;
– warsztaty „Rzeczy niepospolite” – praca z materialnością obiektów; uczenie się od miejscowych (tzw. inżynieria wernakularna): czym jest piec i jak z nim współpracować?, jak zaprzyjaźnić się z wodą?, umiejętność lokalizacji w przestrzeni i praca z kierunkami świata, praca fizyczna i ruch ciała),
– tradycyjne przetwory, rośliny lecznicze i miejscowa kuchnia;
– działania artystyczne: praktyczna archeologia mediów (camera obscura, cubiculum obscurum oraz własna metoda fotografii organicznej), głębokie słuchanie i terenowe rejestracje dźwięku (krajobraz dźwiękowy, spacery dźwiękowe oraz inne metody rejestracji i odtwarzania), ceramika i techniki tradycyjne;
– warsztaty „Na głosy” – praca z głosem, improwizacja wokalna, nauka tradycyjnych pieśni, np. travnic (słowackich pieśni pracy);
– warsztaty „Muzyka bzu czarnego” – zajęcia poświęcone tradycyjnym instrumentom karpackim i etnobotanicznym aspektom muzyki.
Biotop ma być siedzibą jednej z najbogatszych, prywatnych kolekcji tradycyjnych (europejskich i pozaeuropejskich) instrumentów muzycznych oraz – docelowo – studia nagrań. Blisko stuletnia spiska chata z zachowaną tradycyjną ornamentyką będzie po odrestaurowaniu mieścić Bibliotekę im. Zbigniewa Styczyńskiego, zawierającą kilka tysięcy woluminów o tematyce przyrodniczej i bioregionalnej oraz salę seminaryjną, a także stałą galerię fotografii.
Określenie biotop dla naszej malutkiej osady pojawiło się spontanicznie przy obserwacji tego, co żyje na naszym podwórku, w miniaturowym sadzie, na łące i w wielu zakamarkach. Po kilku dniach zdaliśmy sobie sprawę z tego, że wprowadzamy się do zamieszkanego miejsca o określonych granicach, bezpiecznych niszach, zasobach i szlakach komunikacyjnych. Nazywając to miejsce „biotopem”, mieliśmy na myśli harmonijne współistnienie ludzi (nas i wszystkich odwiedzających) z pełnoprawnymi dzikimi mieszkańcami. Duch i praktyka permakultury oraz ekologicznego ogrodnictwa wynika także ze specjalnego ukształtowania naszego Biotopu. Wypis z katastru określa te zakamarki jako „pozemok, na ktorom sú skaly, svahy, rokliny, výmole, vysoké medze s krovim alebo kamenim a iné plochy”. Ważnym impulsem do zrównoważonego gospodarowania i zarządzania obszarem było odkrycie, że nasze gospodarstwo ma wielkie zasoby własnej wody, a tkanka wiążąca rośliny, zwierzęta, glebę, skały i wodę jest niezwykle delikatna i wrażliwa.
W marcu otwarliśmy projekt wspierania remontu i budowania drewnianego domu spiskiego w Biotopie Lechnica na portalu Polak potrafi. Dla darczyńców mamy wiele nagród i propozycji interesujących zajęć w Biotopie.
Zapraszamy do współpracy!

Marek Styczyński i Anna Nacher

Projekt Karpaty Magiczne
www.biotoplechnica.eu
www.magiccarpathians.com
www.etnobotanicznie.pl

1 Biotop to środowiskowa część ekosystemu (z gr. ‘miejsce do życia’), ale w nowszych ujęciach zauważa się, że „życie” ma także wpływ na tzw. nieożywione – abiotyczne – składowe biotopu. To, co żyje w biotopie, nazywane jest biocenozą, a biotop i biocenoza razem to ekosystem… Koncepcję biotopu wypracował niemiecki zoolog Ernst Haeckel, a Friedrich Dahl w 1908 r. wprowadził określenie biotop do nauki.