Nowości książkowe

Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, cz. IV
Józef Kąś

Astraia, Kraków 2017

„Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej to naukowo opracowany, zapisany w słowie świat kultury duchowej i materialnej Podhala. To wielkie dzieło, będące realizacją postulatu Związku Podhalan sprzed ponad stu lat, jest wartościowe nie tylko dla samej społeczności regionu, ale również dla wielu Polaków spoza niego, dla nauki i kultury polskiej.
Całość będzie składać się z dwunastu tomów. W Leksykonie znajdzie się ponad 50 tys. haseł, przeszło 3 tys. zdjęć, bogaty zasób ilustracji i wiele cytatów zapisanych uproszczoną, ustandaryzowaną ortografią gwarową. Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej Józefa Kąsia winien się znaleźć w bibliotece każdego miłośnika Podhala. Sięgnąć po książkę powinni przede wszystkim sami mieszkańcy regionu, dla których z pewnością stanie się nieocenionym źródłem wiedzy o tradycyjnym świecie góralszczyzny – nie tylko dzięki obszernym oryginalnym wypowiedziom w gwarze, ale również dzięki kilku tysiącom fotografii dokumentujących przyrodę i bogatą kulturę Podhala, która na skutek zmian cywilizacyjnych staje się coraz mniej znana młodemu pokoleniu”– pisze prof. dr hab. Halina Karaś z Uniwersytetu Warszawskiego. Autor Leksykonu, prof. dr hab. Józef Kąś, jest pracownikiem naukowym w Katedrze Historii Języka i Dialektologii Wydziału Polonistyki UJ. Problematyka jego badań naukowych koncentruje się wokół przeobrażeń współczesnych gwar ludowych oraz leksykologii i leksykografii.

Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju
Stanisław Kryciński

Libra, Rzeszów 2017

Książka jest drugą częścią opowieści o Łemkowszczyźnie, kontynuacją wydanej przed dwoma laty Łemkowszczyzny po obu stronach Karpat. Obejmuje sto lat dziejów Łemków żyjących na północnych stokach Karpat i ich sąsiadów Rusnaków, zamieszkujących południowy skłon tych gór. Opisano tu okres od lat 30. XIX w. po lato 1939 r. Opowiedziane zostały narodziny łemkowskiej świadomości i literatury, działania podczas Wielkiej Wojny na terenie Beskidu Niskiego i prześladowania, jakie dotknęły ich w obozie internowania Thalerhof. Kolejne rozdziały opisują tak charakterystyczne dla tej krainy: cmentarze wojenne, powrót do prawosławia, działaczy i literatów okresu międzywojennego, powstanie Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny, a w końcu życie na łemkowskiej wsi w latach międzywojennych i rzemiosło z kamieniarstwem na czele. Autor książki, Stanisław Kryciński, to z wykształcenia inż. chemik, z zamiłowania – historyk i krajoznawca, zafascynowany południowo-wschodnią Polską, której uroki od dziesiątek lat niestrudzenie opisuje za pomocą pióra i obiektywu. Autor licznych opracowań dotyczących Karpat. W przygotowaniu są publikacje o Pogórzu Przemyskim i kolejna o Łemkowszczyźnie.

Gawędy o kulturach III
Joanna Szadura, Damian Gocół (red.)

Polihymnia, Lublin 2017

W publikacji, będącej efektem współpracy Studenckiego Koła Naukowego Etnolingwistów UMCS i Gminy Mielnik, autorzy skupili się na językowo-kulturowej analizie różnych aspektów polskiego folkloru. Tom otwiera synteza autorstwa mgra Damiana Gocoła, w której zaprezentowano różnice w rozumieniu pojęć pamięć, historia i dziedzictwo kulturowe na polu nauk humanistycznych, społecznych i psychologii. Pozostałe artykuły zawierają analizę wybranych zjawisk kulturowych. Dwa teksty prezentują symbolikę i zwyczaje związane z korowajem – ciastem weselnym popularnym niegdyś we wschodniej Polsce. W artykułach dr hab. Joanny Szadury (o korowaju mielnickim) i mgr Anny Szpury (o korowaju starokornickim) zamieszczono bogatą dokumentację fotograficzną (głównie z badań terenowych) oraz fragmenty wcześniej niepublikowanych relacji ustnych. Ich źródłem były m.in. obozy badawcze na terenie Gminy Mielnik, których historię przedstawiają w osobnym tekście mgr Damian Gocół i Joanna Jastrzębska. W tomie opublikowano również plansze wystawy poświęconej laureatom nagrody Kolberga z okolic Białej Podlaskiej (kurator: mgr Cezary Nowogrodzki) i artykuł mgr Eweliny Krzykały poświęcony motywowi kwiatu paproci u Józefa Kraszewskiego i Novalisa. W publikacji nie zabrakło też tekstów o współczesnym folklorze – analizie poddane zostały: socjolekt policyjny, wypowiedzi sportowców oraz komentarze internetowe.