Mikołajki Folkowe - 15 lat

Międzynarodowy Festiwal Muzyki Ludowej "Mikołajki Folkowe" jest coroczną imprezą organizowaną od 1991 roku przez Orkiestrę św. Mikołaja w Akademickim Centrum Kultury Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej "Chatka Żaka" w Lublinie. Jego celem jest popularyzacja kultury ludowej we wszystkich jej przejawach, głównie poprzez prezentację twórczych interpretacji i przekształceń muzycznego folkloru. Założeniem organizatorów jest, aby "Mikołajki" stały się miejscem prezentacji nie tylko wykonawców znanych i uznanych, ale także szansą promocji dla muzyków młodych i początkujących. Taka idea Festiwalu powinna przyczynić się do przywrócenia folklorowi należnego mu miejsca w kulturze współczesnej, a także do zachowania wartości, które ze sobą niesie.

Muzyka ludowa, wraz z całą kulturą tradycyjną, z jakiej ona wyrasta, to pojęcia, które pozornie nie budzą wątpliwości. Większość ludzi ma ich znaczenie zakodowane gdzieś w odległych archiwach świadomości, obok innych informacji, z których nie planują raczej robić użytku. Okazuje się jednak, że zjawiska te mogą być fascynujące. Muzyka ludowa to klucz i pierwszy krok do odkrycia zapomnianego świata, który trwał od setek lat. Jego wartości były przekazywane z pokolenia na pokolenie i scalane spoiwem tradycji, która strzegąc porządku spraw wskazywała drogę wśród zawirowań życia. Świat ten - dziś już nieznany, wręcz obcy - odkryty na nowo zdaje się pozytywnie współbrzmieć z naszymi pragnieniami, potrzebą harmonii i spokoju, z tęsknotą za wszechwiedzą, zdaje się posiadać tajemnicę odpowiedzi na wszystkie, nawet najtrudniejsze pytania...

Sprostać wyzwaniu, jakim stała się zrozumiała dla współczesnego odbiorcy prezentacja folkloru, podjął się istniejący w naszym kraju od kilkunastu lat ruch skupiony wokół muzyki folkowej. Artyści w nim działający, przy użyciu współczesnych środków, tworzą swobodne interpretacje ludowych źródeł. Zestawienie nowoczesnej techniki, dającej ogromne możliwości twórczych poszukiwań oraz ludowego kontekstu zrodziło muzykę atrakcyjną i porywającą, będącą zarazem niezwykle pojemnym i przenikliwym nośnikiem tego, co nazywamy tradycją.

1991

Pierwszy, pionierski, festiwal muzyki folkowej, nosił nazwę "Mikołajki u Mikołajów". Trwał tylko jeden dzień, a wystąpiły wówczas prawie wszystkie polskie zespoły, które miały coś wspólnego z ówczesną muzyką folkową. Jednym z założeń koncertu była prezentacja wykonawców inspirujących się folklorem wespół z muzykantami ludowymi.

1992

Festiwal nosi już nazwę "Mikołajki Folkowe". W tym roku odbył się koncert "Perły wśród pereł", na którym wystąpili między innymi goście z Nigerii, Grecji, Ukrainy, Argentyny. Koncertowi towarzyszyły wystawy i przegląd filmowy oraz warsztaty tańców. Podczas tej edycji festiwalu podjęto próbę stworzenia "Sceny Otwartej" - konkursu dla wykonawców-amatorów. Niestety - nikt się nie zgłosił. Festiwal był w całości rejestrowany przez II Program Polskiego Radia.

1993

Impreza rozrosła się do trzech dni. W piątek odbyła się po raz pierwszy "Scena Otwarta" (wzięło w niej udział 5 zespołów), która miała formę przeglądu, a jedynym wyróżnieniem była nagroda publiczności. W sobotnim "Koncercie Gwiazd" wystąpiła, obok polskich zespołów, Kapela Romana Kumłyka z Huculszczyzny. W ramach festiwalu odbyły się trzy koncerty towarzyszące, warsztaty taneczne, przegląd filmów oraz dyskusja panelowa "Co zrobić z folklorem?". Tego roku "Mikołajki Folkowe" były również rejestrowane w całości przez II Program Polskiego Radia. Efektem współpracy z Polskim Radiem była ponadto kaseta "Mikołajki Folkowe '93" (Folk Time; 1994) zawierająca utwory najciekawszych wykonawców. Nagrania z tego festiwalu zostały także umieszczone na kasecie Kapeli Romana Kumłyka "Huculskie muzyki" (Towarzystwo Karpackie; 1995). Festiwal był transmitowany przez Lubelską Telewizję Niezależną.

1994

Konkurs "Scena Otwarta" otrzymał swą ostateczną formę. Występy 7 "podmiotów artystycznych" oceniało jury, w skład którego wchodził między innymi Jacek Urbaniak i Sławomir Gołaszewski. I miejsce przypadło Orkiestrze Jednej Góry Matragona, zaś II Chudobie (dwóm zespołom znajdującym się obecnie w czołówce polskich grup folkowych). W sobotę, w koncercie głównym, wystąpiły zespoły z Litwy, Niemiec i Białorusi, między innymi Pałac prezentujący tradycyjne wielogłosowe śpiewy białoruskie w rockowej aranżacji. Jak co roku festiwalowi towarzyszyły wystawy, przegląd filmów i warsztaty. Po raz pierwszy został wydany folder festiwalowy (w następnych latach stale się polepszał). Relacje z festiwalu ukazały się Telewizji Lublin, na antenie Radia Lublin i II Programu Polskiego Radia.

1995

Najciekawszymi wydarzeniami piątego festiwalu był koncert Kati Szvorák z zespołem (Węgry), spektakl "Ballada chasydzka" i próba otwarta Kapeli Łem - jako nowa forma prezentacji muzycznej. W tym roku skrystalizował się również pomysł na niedzielny koncert, który został zatytułowany "Folk i okolice". Prezentował on wykonawców w niewielkim stopniu nawiązujących do folkloru, a będących reprezentantami innych nurtów - na przykład muzyki dawnej, reggae, bluesa, poezji śpiewanej. Zaistniała charakterystyczna dla "Mikołajków" oprawa plastyczna (jak plakaty wydrukowane na szarym, pakowym papierze). W tym roku została też ustanowiona nagroda przyznawana przez Orkiestrę św. Mikołaja - konterfekt świętego, wykonywany różnymi technikami przez artystów ludowych i inspirujących się twórczością ludową. Fragmenty "Koncertu Gwiazd" rejestrowała TV Lublin, a reportaż z festiwalu przygotowany przez "Swojskie Klimaty" został wyemitowany w I Programie TVP.

1996

W konkursie "Scena Otwarta" brało udział 11 wykonawców; I nagrodę zdobyła Anna Kiełbusiewicz (która stworzyła potem własną grupę Ania z Zielonego Wzgórza i była solistką Orkiestry św. Mikołaja). Na szczególną uwagę w tej edycji zasługuje koncert niemieckiej grupy Folkinger i zespołu Horyna z Ukrainy oraz warsztaty "Muzyka świata" prowadzone przez Marię Pomianowską. TV Lublin zaprezentowała na żywo program prezentujący niektórych wykonawców i laureatów konkursu.

1997

"Mikołajki" trwały już 4 dni. Pierwszego dnia festiwalu, w czwartek, wystąpili muzycy z Domu Tańca w Warszawie prezentujący odtwórczy nurt muzyki inspirowanej folklorem. W piątkowej "Scenie Otwartej" wzięło udział 15 wykonawców. W sobotę odbyła się dyskusja panelowa "Szanse i zagrożenia ruchu folkowego". W pamięci widzów pozostał koncert z cyklu "Folk i okolice" - wystąpił na nim Osjan, Matragona, Naturtonmusic ze Szwajcarii. Słuchacze z trudem mieścili się w sali widowiskowej, dlatego zorganizowano cykl koncertów "Mikołajki na Starówce" w lubelskich staromiejskich kawiarniach i klubach. TV Lublin wyemitowała program o festiwalu.

1998

Festiwal ze szczególnie bogatym programem. Na mikołajkowej scenie wystąpili między innymi muzycy z Sardynii, Łotwy, Szwecji i Węgier. W tym roku wśród organizatorów powstała nowatorska idea powołania Konkursu na Folkowy Fonogram Roku - najlepszą płytę lub kasetę mijającego roku (w konkursie brało udział 19 fonogramów). Półgodzinny reportaż o festiwalu zrealizowany został przez TV Polonia, a fragmenty "Mikołajków" były emitowane w programie telewizyjnym "Rower Błażeja".

1999

Program został wzbogacony o folkowy koncert dla dzieci przygotowany przez Jerzego Burdzego i jego dziecięcą kapelę Vistula. Nowym przedsięwzięciem był Klub Festiwalowy, w którym codziennie odbywały się kameralne koncerty. Po raz drugi miał miejsce konkurs na Folkowy Fonogram Roku. W jego finale znaleźli się Muzykanci, Golec uOrkiestra i Chudoba. Relacje z festiwalu ukazały się w Telewizji Lublin, zaś Programy I, II i III Polskiego Radia niejednokrotnie informowały o festiwalu w audycjach folkowych.

2000

W "Scenie Otwartej" wzięła udział rekordowa liczba wykonawców (16), pierwsze miejsce otrzymała Sarakina - grupa wykonująca muzykę bułgarską. W finale Folkowego Fonogramu Roku znaleźli się: Się Gra, Julia Doszna i Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice (płyta "Metamarfozy"). Koncert "Folk i okolice", który przebiegał pod hasłem "Powrót bardów", poświęcony był piosence turystycznej, która przez wiele lat w Lublinie miała swój festiwal. Po raz pierwszy "Mikołajki" były bezpośrednio transmitowane przez Internet. W czasie trwania festiwalu relacje nadawała Telewizja Lublin, która jednocześnie na zlecenie TV Polonia przygotowała półgodzinny reportaż z festiwalu.

2001

Nową inicjatywą było stworzenie Klubu Filmowego w niezależnym od koncertów pomieszczeniu, w którym wyświetlane były fabularne i dokumentalne filmy o tematyce związanej z kulturą tradycyjną. Powstał też cykl nocnych kameralnych koncertów "Folk Nocą". Program wzbogacił się również o koncerty Orkiestry Antycznej w Gardzienicach. Niedzielny koncert przebiegał pod hasłem "Promocje 2001" - zespoły Kapela ze Wsi Warszawa i Stara Lipa promowały wydane właśnie płyty. Ponownie odbyła się transmisja internetowa.

2002

Po raz pierwszy do konkursu "Scena Otwarta" zaproszono wykonawców z zagranicy. Pierwsze miejsce zdobył zespół Jar z Białorusi. Z okazji Festiwalu wydano płytę "Folkowa Planeta", na której znalazły się nagrania muzyków folkowych skupionych wokół Akademickiego Centrum Kultury UMCS "Chatka Żaka" w Lublinie. Płyta dołączana była do festiwalowych karnetów. Na Koncercie Głównym ciekawe połączenie muzyki poważnej z muzyką folkową zaprezentował Chór Kameralny Towarzystwa Muzycznego wraz z lubelskimi bębniarzami. Nie zabrakło także wystaw, pokazów filmowych, koncertów na Małej Scenie oraz warsztatów - w tym roku były to warsztaty tańców polskich, huculskich oraz dawnych.

2003

Wydarzeniem okazał się koncert "Magia smyczka" Marii Pomianowskiej wraz z zespołem. Drugi dzień festiwalu przebiegał pod znakiem muzyki węgierskiej - na Koncercie Głównym wystąpił między innymi zespół Esztenás (który tego dnia poprowadził także warsztaty tańców węgierskich), wyświetlono film fabularny "Vagabond" o ruchu domów tańca na Węgrzech. Ostatniego dnia Festiwalu zagrał zespół Pankharita (muzyka andyjska) z towarzyszeniem Chóru Kameralnego Towarzystwa Muzycznego w Lublinie - muzycy wspólnie wykonali utwór "Navidad Nuestra" Ariela Ramireza. Płyta zespołu Pankharita, wydana z okazji "Mikołajków Folkowych", była dołączana do karnetów. Festiwalowi towarzyszyły pokazy filmów dokumentalnych poświęconych mniejszościom narodowym, wystawy oraz kameralne późnowieczorne koncerty z cyklu "Folk Nocą".

2004

Do historii przeszedł festiwalowy plakat przedstawiający parę ludzi wysłaną jako informacja o Ziemianach w kosmos przez sondę Apollo 11. Plakatu tego Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Lublinie nie powiesiło w autobusach, bo zawierał (jego zdaniem) treści pornograficzne. Szerokim echem odbił się koncert mołdawskiego zespołu etnojazzowego Trigon i pierwszy występ w Polsce duetu z Irlandii Brendana Monaghana i Nialla McCleana. W niedzielę odbył się koncert prezentujący tradycję muzyczną krajów Grupy Wyszehradzkiej - "Cztery strony folku" (podczas którego między innymi Joszko Broda zaprezentował swój polsko-węgierski projekt "Posłóchejcie, kamaradzi"). "Mikołajkom" towarzyszyła wystawa obrazów zmarłej rok wcześniej solistki Orkiestry św. Mikołaja - Anny Kiełbusiewicz, a do karnetów dołączona została starannie wydana płyta z jej solowymi nagraniami.
2005

Festiwal zyskał kolejną - trzecią scenę - "Scenę pod Schodami", na której występowali ciesząc się uwagą widzów muzycy tradycyjni. Największe powodzenie wśród publiczności zdobył piątkowy koncert Kapeli ze Wsi Warszawa. Ogromne wrażenie wywarł też występ grającego muzykę Bliskiego Wschodu zespołu The Yuval Ron Ensemble ze Stanów Zjednoczonych. W niedzielę, w ramach koncertu "Promocje", swoje nowe płyty przedstawiły Werchowyna oraz Orkiestra św. Mikołaja z huculską Kapelą Romana Kumłyka Czeremosz. Kompakt "Huculskie muzyki", nagrany wspólnie przez Mikołajów i Czeremosz, był wizytówką festiwalu. Tradycyjnie już odbyły się zajęcia warsztatowe, działał również Klub Filmowy - tym razem organizowany we współpracy z Przeglądem Filmów Etnograficznych "Oczy i obiektywy".