Lubelszczyzna

Małe ojczyzny Lubelskie

169 (6 2023) Autor: Jerzy Frąk, Autor: Jagoda Jaremek Dział: Podróże

Prawie w każdym z nas tkwi bakcyl wędrowania, poznawania nowych miejsc, ich tradycji i kultury. Jedni wędrują po świecie czy Europie, a inni – po naszym pięknym kraju. Jest też duża grupa pasjonatów (do której zalicza się również moja skromna osoba), dążących do odkrywania swoich „małych ojczyzn”. Taką ojczyzną może być np. najbliższa okolica, region lub całe województwo.

fot. J. Frąk: Łęczna, synagoga

Od muzycznego mainstreamu po underground Lubelszczyzny Sławomir Księżniak

168 (5 2023) Autor: Sławomir Księżniak, Autor: Agnieszka Góra-Stępień Dział: Folk i okolice

Od muzyki z płyt winylowych słuchanych na gramofonie kupionym za pieniądze z SKO i szkolnych fascynacji heavy metalem, poprzez zakup pierwszej gitary, muzykę z kaset magnetofonowych i nagrań z MTV na VHS po projekty muzyczne takie jak: Kurz, Naczynia i zespół Kontrabelius, który współtworzy z córką Zośką. Rozmowa ze Sławomirem Księżniakiem – dyrektorem Dzielnicowego Domu Kultury „Węglin”. O fascynacjach i projektach muzycznych, a także o lubelskiej scenie muzycznej rozmawiała z nim Agnieszka Góra-Stępień.

fot. W. Kornet: Naczynia

Dobry wojskowy to dobry etnograf Feliks Olesiejuk (1922–1999)

162 (5 2022) Autor: Agata Kusto Dział: Portrety etnografów

Feliks Olesiejuk był historykiem, etnografem i znawcą dziejów obszaru północnej Lubelszczyzny i południowego Podlasia. Badacz posiada tytuł Honorowego Obywatela Miasta Międzyrzec Podlaski. Od urodzenia związany był z pobliskim Drelowem, gdzie wyrastał w rodzinie chłopskiej, uczył się w tamtejszej szkole powszechnej, kontynuując naukę w Międzyrzecu Podlaskim. Pomimo licznych i odległych geograficznie późniejszych zobowiązań zawodowych to właśnie Międzyrzecczyzna stała się jego naukową pasją.

fot. A. Gauda: Kapliczka w Drelowie. Archiwum fotograficzne MWL, nr neg. 18881

Słodkie opowieści. Przekazy wierzeniowe o pszczołach w tradycji ludowej Lubelszczyzny Pszczoły w tradycji

155 (4 2021) Autor: Piotr Lasota Dział: Fantastyka ludowa To jest pełna wersja artykułu!

Na całej Słowiańszczyźnie pochodzenie pszczół wywodzono ze sfer niebieskich, od istot boskich. Nie należało pod żadnym pretekstem krzywdzić pszczół, a dbałość o zamieszkałe przez nie barcie i ule stanowiła nie tylko obwarowany społecznymi sankcjami obowiązek pszczelarza, ale i święty przywilej. Wiele z dawnych wierzeń i tradycji pszczelarskich przetrwało w kulturze tradycyjnej po dziś dzień. Świadczą o tym m.in. przekazy ustne zarejestrowane na terenie Lubelszczyzny.

Diabeł pasieczny, rys. Robert Sawa. Źródło: Biblioteka Multimedialna Teatru NN

Urok małych miasteczek Lubelszczyzna

155 (4 2021) Autor: Jerzy Frąk Dział: Podróże To jest pełna wersja artykułu!

Jeszcze przed II wojną światową Lubelszczyzna położona była w centralnej Polsce. Po zmianach granic staliśmy się wschodnimi krańcami naszego kraju. Od wieków było to miejsce przenikania się kultur wschodu i zachodu. Świadczą o tym wsie i miasteczka naszej pięknej ziemi lubelskiej oraz zachowane w nich zabytki.

Wojsławice, cerkiew prawosławna z 1771 roku z dzwonnicą z XX wieku, fot. J. Frąk

Lubelszczyzna widziana z zewnątrz Co wyróżnia Lubelskie?

149 (4 2020) Autor: Remek Mazur-Hanaj, Autor: Jacek Hałas, Autor: Mariusz Pucia, Autor: Anna Różycka Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Moimi wszystkimi korzeniami i korzonkami (tymi, które znam) jestem przywiązany do Lubelszczyzny, mogę więc ulegać czarowi matczyzny i ojczyzny, ale nigdy na stałe nie mieszkałem ani w Lublinie, ani w regionie, co mi daje pewien dystans. Bez większego ryzyka mogę stwierdzić, że to miasto przez ostatnie pięćdziesiąt lat było de facto czymś w rodzaju stolicy polskiej kultury ludowej czy tradycyjnej – oba terminy dziś funkcjonują, a ten drugi propagował jako pionier Jan Bernad.

(Remek Mazur-Hanaj)

Kolejowa miłość Motycz

149 (4 2020) Autor: Ewa Jasińska Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Tu stacja Motycz! Pociąg osobowy do stacji Lublin odjedzie z toru 2 przy peronie 1! Proszę wsiadać, drzwi zamykać! Odjazd!

fot. ze zbiorów autorki

Strażniczka lubelskich tradycji Helena Kołodziej

149 (4 2020) Autor: Katarzyna Kraczoń Dział: Wykonawcy To jest pełna wersja artykułu!

Helena Kołodziej, poetka i twórczyni ludowa z Lubelszczyzny, została laureatką 45. edycji Nagrody im. Oskara Kolberga w dziedzinie pisarstwa ludowego. Wyróżnienie honoruje artystów aktywnych w różnych dziedzinach sztuki tradycyjnej, którzy kultywują autentyczne wartości kultury swoich regionów. Nagroda przyznawana jest także animatorom, którzy gromadzą i przekazują, dokumentują, opracowują naukowo, chronią i zachowują dla przyszłych pokoleń wiedzę o kulturze ludowej.

fot. M. Ankiersztejn / IMiT: Helena Kołodziej i Alina Święs

Perełka na rozstajach Janowiec nad Wisłą

149 (4 2020) Autor: Tomasz Kozłowski Dział: Podróże To jest pełna wersja artykułu!

Janowiec nad Wisłą jest jednym z moich ulubionych zakątków Lubelszczyzny. To miejsce „na rozstajach”, a takie szczególnie przyciągają moją uwagę. Rozdroża kultur oraz styk różnych światów geograficznych i przyrodniczych. Wszystko okraszone ciekawym dziedzictwem historii i architektury.

fot. T. Kozłowski: Zamek w Janowcu

Wokół tradycyjnego pożywienia chłopskiego Mariola Tymochowicz

144 (5 2019) Autor: Sylwia Katarzyna Gierczak Dział: Recenzja To jest pełna wersja artykułu!

Przedmiotem rozprawy Marioli Tymochowicz jest tradycyjne pożywienie mieszkańców wsi na Lubelszczyźnie. Tytuł publikacji należy uznać za adekwatny do bogactwa treści omówionych w opracowaniu. Kwestii pożywienia autorka przypisuje bardzo istotne znaczenie, uznając je za element kodu kulturowego poszczególnych społeczności.

Symbole Lubelszczyzny Jakie są symbole regionu lubelskiego?

143 (4 2019) Autor: Agata Witkowska, Autor: Katarzyna Michalak, Autor: Małgorzata Dziekanowska, Autor: Katarzyna Smyk, Autor: Joanna Szadura Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Jako przewodnik, regularnie oprowadzający wycieczki po Lublinie i regionie, często staję przed pytaniem, zadawanym mi przez turystów: „Co tu jest najważniejsze?”. Oczywiście, w tym przypadku nie chodzi jedynie o atrakcje do zwiedzenia. Przeważnie odpowiadam, że najważniejsza jest wielokulturowość, która nadała naszemu regionowi specyficzne oblicze. To dzięki niej mamy i drewniane cerkiewki Roztocza, i lubelskie cebularze, sztukmistrza z Lublina i doroczny festiwal Karnawał Sztukmistrzów. Nasza regionalna różnorodność to jednak coś znacznie więcej.

(Agata Witkowska)

Znaki pamięci Lubelszczyzny Marta Wójcicka

143 (4 2019) Autor: Marta Wójcicka, Autor: Damian Gocół Dział: Rozmowa To jest pełna wersja artykułu!

Dr hab. Marta Wójcicka, prof. UMCS prowadzi badania dotyczące pamięci zbiorowej, komunikacji, tożsamości, lingwistyki i folklorystyki. Pracuje w Zakładzie Kultury Polskiej UMCS. Jest autorką monografii Pamięć zbiorowa a tekst ustny (Lublin 2014) oraz Dawno to temu, już bardzo dawno... Formuły ramowe w tekstach polskiej prozy ludowej (Lublin 2010). Współredaguje serię wydawniczą „Tradycja dla współczesności”. O roli pamięci w tworzeniu tożsamości regionalnej oraz znakach pamięci Lubelszczyzny z Martą Wójcicką rozmawiał Damian Gocół.

Patrząc na Lubelszczyznę Felieton. Maria Baliszewska

143 (4 2019) Autor: Maria Baliszewska Dział: Felieton To jest pełna wersja artykułu!

Patrzyłam na Lubelszczyznę zwykle z daleka, ale czasem z bliska. Urodziłam się niedaleko, w Sandomierzu. Kiedy wędrowałam na górę (tak, wtedy to była dla mnie góra!) Salve Regina, a taki był zwyczaj, to było stamtąd widać, jak San wpada do Wisły. Szeroki krajobraz, jaki rozpościera już po drugiej stronie rzeki, powodował, że jednym okiem patrzyłam także na jakąś część Lubelszczyzny. Z Sandomierza wyruszałam na pierwsze, dziecięce jeszcze wycieczki rodzinne na lubelską stronę – w kierunku Kraśnika, Modliborzyc, w Lasy Janowskie. Zawsze latem, bo do Sandomierza jeździłam na wakacje do mojej Babci, Marii Horodyskiej, i u niej w domu mogłam słuchać przyśpiewek z tamtego regionu od zawsze wesołych sióstr Kluszczyńskich: Anieli, Lucyny i Stefci.

Zielonymi ścieżkami Przyroda Lubelszczyzny

143 (4 2019) Autor: Tomasz Kozłowski Dział: Podróże To jest pełna wersja artykułu!

Lubelszczyzna zaprasza do świata swojej bogatej przyrody, do zwolnienia tempa, przystanięcia i rozejrzenia się wokół siebie; do spojrzenia… pod nogi. Ile tu ciekawego!

Fot. T. Kozłowski: Jezioro Moszne

Piróg janowski Kuchnia Lubelszczyzny

143 (4 2019) Autor: Zofia Dąbrowska Dział: Kulinaria To jest pełna wersja artykułu!

Pochodzę ze wsi Samary (obecnie w powiecie janowskim) na Lubelszczyźnie. Wychowałam się na kaszach. Kaszę jedliśmy o różnych porach dnia, przez cały rok i pod różnymi postaciami. Najbardziej popularną potrawą był pieróg (piróg) z kaszy jaglanej lub gryczanej (reczczanej). Kiedyś nie było bez niego świąt ani żadnej uroczystości rodzinnej.

Fot. Z. Dąbrowska

Macha graj, panie wesoły! Tradycyjne muzykowanie na Lubelszczyźnie. Szkic etnomuzykologiczny

137 (4 2018) Autor: Agata Kusto Dział: Z teorii To jest pełna wersja artykułu!

Muzykowanie na Lubelszczyźnie znacznie rzadziej opisywane jest w literaturze niż śpiew, który dla obszarów Polski Wschodniej stanowi zasadniczą dominantę wykonawczą. Samo zjawisko „muzykowania”, a więc podejmowania czynności gry na instrumencie może być rozpatrywane z co najmniej kilku perspektyw badawczych.

Fot. tyt.: J. Magierski. Ze zbiorów Pracowni „Archiwum Etnolingwistyczne” UMCS: Antoni Bednarz na kazimierskim festiwalu w roku 1976

Bogactwo strojów Lubelszczyzny Mariola Tymochowicz

137 (4 2018) Autor: Mariola Tymochowicz, Autor: Damian Gocół Dział: Rozmowa To jest pełna wersja artykułu!

Dr Mariola Tymochowicz jest etnologiem, adiunktem w Zakładzie Kultury Polskiej UMCS, prezesem lubelskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, zastępcą redaktora serii Atlas Polskich Strojów Ludowych, kustoszem Działu Kultury Materialnej i Duchowej w Muzeum Lubelskim. O strojach ludowych na Lubelszczyźnie rozmawiał z nią Damian Gocół.

Rys. tyt.: J. Świeży. Ze zbiorów Muzeum Lubelskiego w Lublinie: Fragment haftu

No i mamy stulecie Stulecie niepodległości

137 (4 2018) Autor: Jerzy Frąk Dział: Podróże To jest pełna wersja artykułu!

Ledwo skończyliśmy świętować 700-lecie Lublina, a już mamy kolejny, i to o zasięgu krajowym, jubileusz 100 lat od odzyskania przez Najjaśniejszą Rzeczpospolitą niepodległości po latach zaborów i wymazania z map świata.

Fot. J. Frąk: Beliniacy” na placu Litewskim

Leksykon kultury regionu Słownik gwar Lubelszczyzny

137 (4 2018) Autor: Ilona Gumowska-Grochot Dział: Recenzja To jest pełna wersja artykułu!

Słownik gwar Lubelszczyzny autorstwa prof. Haliny Pelcowej to opracowanie, którego przedmiotem są gwary regionu zróżnicowanego kulturowo. Język stanowi świadectwo jego przeszłości osadniczej, historycznej czy wyznaniowej.

Wydarzenia Lubelszczyzny Za co kochamy Lubelszczyznę?

131 (4 2017) Autor: Andrzej Sar, Autor: Jolanta Pawlak-Paluszek, Autor: Joanna Zarzecka Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Na mapie kulturalnej województwa lubelskiego mieści się wiele wydarzeń z tradycją w roli głównej. Szczególnie ostatnie lata zaowocowały licznymi imprezami, które prezentują folklor muzyczny, obrzędy, taniec czy kuchnię regionalną. Należy wyróżnić wydarzenia cykliczne, które przyczyniają się do zachowania tradycji. Nie mogę nie wspomnieć o Festiwalu w Kazimierzu, który od ponad pięćdziesięciu lat dzięki praktycznie niezmienianemu regulaminowi pełni funkcję ochrony tradycyjnego repertuaru oraz stylu muzykowania i śpiewu.

(Andrzej Sar)

Lubelszczyzna w eterze Kalejdoskop regionalny

131 (4 2017) Autor: Damian Gocół Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

„Kalejdoskop regionalny” to poświęcony Lubelszczyźnie autorski program red. Czesławy Borowik, który już od czterech lat gości na antenie Radia Lublin. W każdą sobotę po godz. 11.00 możemy usłyszeć nowy reportaż oraz rozmowę o mieszkańcach, historii, tradycji i rozwoju regionu.

fot. z arch. zespołu: Zespół Jarzębina

Myśmy przyszli po dyngusie Kolędowanie wiosenne

127 (6 2016) Autor: Marta Woch Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Zwyczaj kolędowania w Polsce był związany z pięcioma świętami: Bożym Narodzeniem, Nowym Rokiem, zapustami, Wielkanocą oraz Zielonymi Świątkami. Połączony był z odwiedzaniem domów przez śpiewaków-kolędników. Pieśni przez nich wykonywane miały charakter przedstawiający, życzący, a także pochwalny.

Z biegiem Bystrzycy Lubelszczyzna

126 (5 2016) Autor: Jerzy Frąk Dział: Podróże To jest pełna wersja artykułu!

,,Cudze chwalicie swego nie znacie’’ – często można usłyszeć lub przeczytać, że tylko jeżdżąc po świecie, można coś ciekawego przeżyć lub zobaczyć, bo u nas nie ma nic interesującego. Nic bardziej mylnego. Nie tylko Polska, ale i nasza Lubelszczyzna jest bardzo ciekawym terenem do wędrówek i odkrywania wielu zaskakujących historii.

Fot.tyt. J. Frąk: Bystrzyca, XVI wiek. Obraz "Silencium" w miejscowym kościele

Za co kochamy Lubelszczyznę

120 (5 2015) Autor: Agnieszka Caban, Autor: Przemysław Łozowski, Autor: Monika Koziołek-Sulima, Autor: Oksana Tsymbaliuk, Autor: Rostysław Tatomyr Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Lublin jest mi szczególnie bliski, ponieważ moja rodzina od pokoleń związana jest z tym miastem. Dzieciństwo spędziłam w okolicach Starego Miasta, gdzie mieszkałam. Utożsamiam się z tym miejscem, chociaż moja praca sprawia, że wciąż jestem w podróży, ale gdy wracam na dłużej, to zawsze do Lublina.

Od wielu lat zajmuję się zagadnieniami związanymi z wielokulturowością. W Lublinie widzę otwartość na tego typu działania. Miasto od dawna próbuje zbudować markę na swoim wielokulturowym dziedzictwie, chociaż miejsc o podobnej przeszłości w Polsce można znaleźć o wiele więcej. Jednak to właśnie lublinian, spośród ludzi pracujących w placówkach kultury, wyróżnia energia i świeże spojrzenie na wiele spraw, czego wynikiem jest ciekawa oferta kulturalna, która przyciąga do miasta turystów. Miasto można uwielbiać chociażby ze względu na liczne festiwale muzyczne, filmowe i teatralne. Doceniam je za Mikołajki Folkowe oraz Wielokulturowy Lublin. Oczywiście, jestem ciekawa oferty kulturalnej nowych instytucji, np. Centrum Spotkań Kultur. Natomiast lublinianie spędzają czas różnie, ja lubię aktywny wypoczynek, np. jazdę na rowerze.

Roztańczona Lubelszczyzna

Dział: Wydarzenia To jest pełna wersja artykułu!

Zapraszamy na wyjątkowe wydarzenie, jakie będzie miało miejsce w Filharmonii Lubelskiej w dniu 12 maja o godz. 11.00.