Dla osoby, w której biografii tkwi doświadczenie opuszczenia ojcowizny, oderwania od korzeni i miejsc ukochanych, wspomnienia są niezaprzeczalnie najważniejszym składnikiem tożsamości. Człowiek bez pamięci przeszłości zatraca poczucie ciągłości i nie wie tak naprawdę, kim jest. Klucz do zrozumienia naszej teraźniejszości tkwi zatem w przeszłości, zdeponowanej w strukturach naszej pamięci i w naszych bliskich.
Gdy byłem tam pierwszy raz, nie zdziwił mnie ani widok łaźni wiejskiej, ani wysoka trawa porastająca cmentarz katolicki. Zdziwił mnie widok kolumny motocyklistów mknącej z polskimi flagami, którzy nie zatrzymali się ani na chwilę, choć jeszcze w 1921 roku Polakiem był co trzeci miejscowy.
Prof. dr hab. Kristina Rutkowska pracuje w Instytucie Języków i Kultur Regionu Bałtyckiego Uniwersytetu Wileńskiego. Prowadzi badania z zakresu dialektologii, etnolingwistyki, socjolingwistyki i historii języka. Jest redaktorem multimedialnego przewodnika „Gwary polskie na Litwie/Lietuvos lenkų tarmės”. Zajmowała się badaniami Jana Karłowicza na Litwie, w tym dotyczącymi folkloru litewskiego. Brała udział w stworzeniu poświęconego mu portalu internetowego („Jan Karłowicz jako animator życia naukowego i kulturalnego przełomu XIX i XX w.”, http://www.karlowicz.flf.vu.lt). Badała twórczość postyllograficzną Konstantego Szyrwida. Bierze udział w opracowywaniu Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów, zainicjowanego i powstającego pod kierunkiem prof. dr. hab. Jerzego Bartmińskiego. O relacjach między kulturami polską i litewską, badaniu gwar polskich na Litwie, tradycji, folklorze i folku rozmawiał z nią Damian Gocół.
fot. z arch. K. Rutkowskiej
Radek Rak, Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli; Wartości w językowym obrazie świata Litwinów i Polaków, Kristina Rutkowska, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska (red.); Adam Leszczyński, Ludowa historia Polski
We współczesnej nauce narracja jest postrzegana nie tylko jako specyficznie ukształtowany tekst, ale również jako umiejętność poznawcza. Zdolność do opowiadania i przekazywania w akcie komunikacji treści własnej pamięci jest kluczem do rekonstrukcji tożsamości – zarówno w jej wymiarze jednostkowym, jak i zbiorowym. Niełatwego wyzwania rekonstrukcji tożsamości Litwinów – na podstawie związanych z litewskim folklorem wielkich i małych narracji – podjęli się autorzy prac zgromadzonych w monografii "Homo narrans: folklorinė atmintis iš arti" (red. B. Stundžienė, Wilno 2012).
Święto „słońca kresu” to jedno z najważniejszych dorocznych świąt Słowian. Obchodzone jest zarówno przez zachodnich, jak i wschodnich braci. Zacznę od początku, a więc od nazwy: Noc Kupały (inaczej zwana też nocą kupalną, kupalnocką, kupałą) wiąże się z pierwiastkiem *kump – oznaczającym „gromadę, grupę, zbiorowość”. Noc przesilenia, przypadająca na 21-22 czerwca, to święto przeciwieństw – ognia i wody, dnia i nocy, słońca i księżyca, ale także płodności, obfitości, radości i miłości (także tej fizycznej). W ten magiczny czas można więcej i bardziej radośnie. Nadchodzi lato, okres dostatku i obfitości, ale też ciężkiej pracy. Ta noc to ostatnie chwile beztroskiej zabawy.
(Grzegorz J. Nowicki)