kultura żydowska

Żydowskie pieczywo obrzędowe

№ 166 (3 2023) Autor: Michał Kowalik Dział: Z teorii

Pewne rodzaje pieczywa są zaliczane do plastyki obrzędowej stanowiącej jedną z gałęzi sztuki ludowej. Cechuje je posiadanie znaczenia symbolicznego oraz wygląd wykazujący cechy artystyczne. Najlepiej znanymi przykładami są wypieki weselne, tj. kołacze i korowaje. Tematem niniejszego tekstu jest natomiast głównie pieczywo obrzędowe pochodzące z kultury żydowskiej, występujące na terenach Polski. Zostaje ono zestawione z wypiekami, jakie występowały u chrześcijańskich sąsiadów, aby pokazać różnice i podobieństwa pomiędzy tymi dziełami sztuki obrzędowej i kulinarnej zarazem.

fot. M. Kowalik z archiwum prac autora: Reszyt wykonany w całości z ciasta drożdżowego z zachowaniem jednolitej kolorystyki wynikającej z właściwości samego ciasta

Pieczywo ze śladami nadpalenia Maca

№ 149 (4 2020) Autor: Małgorzata Wielgosz Dział: Od kuchni To jest pełna wersja artykułu!

Współcześnie produkowana w szlachetny sposób, wypiekana tradycyjnie, wygląda i smakuje jak ta z dawnych lat: nieznacznie grubsza, delikatnie rozwarstwiona z pęcherzykami powietrza. Na czym polega szlachetna produkcja macy, o której mowa? Ciasto układane na żeliwnych płytach jest pieczone w wysokiej temperaturze, co pozwala mu rosnąć i się rozwarstwiać. Dodatkowo jest opiekane na żywym ogniu, którego płomienie delikatnie osmalają ciasto, zostawiając charakterystyczne ślady nadpalenia. Maca tradycyjna jest produkowana w zakładzie w Radomiu od 1974 roku przy użyciu tradycyjnego żeliwnego pieca.

fot. M. Wielgosz

Ja śpię, lecz serce me czuwa Symcha Keller

№ 149 (4 2020) Autor: Ilja Sajtanow, Autor: Marianna Kril, Autor: Damian Gocół Dział: Recenzja To jest pełna wersja artykułu!

Opowieść o płycie „Chojze – Widzący z Lublina” rozpocznę od kilku ogólnych słów na temat repertuaru, który się na niej znalazł. Są to nigunim oraz zemirot – żydowska muzyka paraliturgiczna. To pieśni, które religijny Żyd śpiewa nie tylko i nie tyle w synagodze, a w domu, na przykład w czasie szabatu czy świąt. Niguny mogą być wykonywane w ogóle bez słów – jak „Rikud Gur”, który znalazł się na tej płycie. Są w tym utworze sylaby – „ja-da-daj ja-da-di-di-daj”. Tekst zemirot to zazwyczaj krótka modlitwa.

Pierwsza dama z gitarą Chawa Alberstein

№ 148 (3 2020) Autor: Maciej Froński Dział: Folk i okolice To jest pełna wersja artykułu!

W Izraelu rodzina Albersteinów osiadła w Kiriat Chaim. Już w szkole Chawa zaczęła występować z gitarą, w 1964 roku zadebiutowała w klubie w Jafie, a przed odbyciem służby wojskowej zaliczyła nawet nagranie studyjne w radiu. Z jej pierwszą gitarą łączy się ciekawa historia. Jej ojciec kupił od marynarza w porcie w Hajfie instrument oklejony naklejkami z całego świata. W wojsku (1965) Alberstein występowała solo dla żołnierzy w różnych bazach, a po powrocie do cywila zaczęła koncertować i nagrywać płyty. Pierwsze trzy – nagrane w tym samym 1967 roku – wyznaczyły kierunek jej poszukiwań artystycznych, obejmowały bowiem materiał po hebrajsku, w jidysz i piosenki dla dzieci. Wszystkie odniosły sukces.

fot. cindybyram.com

Festiwal żywej pamięci Pardes Festival

№ 137 (4 2018) Autor: Aleksandra Markiewicz, Autor: Damian Gocół Dział: Festiwale To jest pełna wersja artykułu!

W tym roku Fundacja Spichlerz Kultury organizuje Pardes Festival – Spotkania z Kulturą Żydowską w dniach 22–26 sierpnia. Z Aleksandrą Markiewicz, dyrektorem programowym tego wydarzenia rozmawiał Damian Gocół.

Fot. tyt. z archiwum Fundacji Spichlerz Kultury: Koncert zespołu Widymo w Teatrze Klepisko pod Kazimierzem Dolnym w 2016 r.