kultura żydowska

Z żydowskiej katarynki Karsten Troyke

Nie pamiętam już, kiedy po raz pierwszy zetknąłem się z piosenką w języku jidysz. Chyba w 1997 roku, gdy wracałem do Krakowa ze zjazdu Mensy w Lądku-Zdroju i kierowca puścił kasetę z piosenkami Gebrider Moischele. Zresztą wtedy jeszcze nie odróżniałem muzyki klezmerskiej od muzyki ze „Skrzypka na dachu”, z całym szacunkiem dla tego ostatniego oczywiście. Na pewno już tańczyłem w kole podczas koncertu Szalom na Szerokiej w 2003 roku, jakoś też wtedy pojawił się Mordechaj Gebirtig. Co było pomiędzy tymi wydarzeniami? Nie pamiętam.

Żydowskie pieczywo obrzędowe

Pewne rodzaje pieczywa są zaliczane do plastyki obrzędowej stanowiącej jedną z gałęzi sztuki ludowej. Cechuje je posiadanie znaczenia symbolicznego oraz wygląd wykazujący cechy artystyczne. Najlepiej znanymi przykładami są wypieki weselne, tj. kołacze i korowaje. Tematem niniejszego tekstu jest natomiast głównie pieczywo obrzędowe pochodzące z kultury żydowskiej, występujące na terenach Polski. Zostaje ono zestawione z wypiekami, jakie występowały u chrześcijańskich sąsiadów, aby pokazać różnice i podobieństwa pomiędzy tymi dziełami sztuki obrzędowej i kulinarnej zarazem.

fot. M. Kowalik z archiwum prac autora: Reszyt wykonany w całości z ciasta drożdżowego z zachowaniem jednolitej kolorystyki wynikającej z właściwości samego ciasta

Ja śpię, lecz serce me czuwa Symcha Keller

Opowieść o płycie „Chojze – Widzący z Lublina” rozpocznę od kilku ogólnych słów na temat repertuaru, który się na niej znalazł. Są to nigunim oraz zemirot – żydowska muzyka paraliturgiczna. To pieśni, które religijny Żyd śpiewa nie tylko i nie tyle w synagodze, a w domu, na przykład w czasie szabatu czy świąt. Niguny mogą być wykonywane w ogóle bez słów – jak „Rikud Gur”, który znalazł się na tej płycie. Są w tym utworze sylaby – „ja-da-daj ja-da-di-di-daj”. Tekst zemirot to zazwyczaj krótka modlitwa.

Festiwal żywej pamięci Pardes Festival

W tym roku Fundacja Spichlerz Kultury organizuje Pardes Festival – Spotkania z Kulturą Żydowską w dniach 22–26 sierpnia. Z Aleksandrą Markiewicz, dyrektorem programowym tego wydarzenia rozmawiał Damian Gocół.

Fot. tyt. z archiwum Fundacji Spichlerz Kultury: Koncert zespołu Widymo w Teatrze Klepisko pod Kazimierzem Dolnym w 2016 r.