Kresy

Przez północne Kresy na kres Północy (1) Państwa bałtyckie

№ 171 (2 2024) Autor: Ewa Jasińska Dział: Podróże

Pierwszy przystanek naszej podróży wypada w Gibach, gdzie odwiedzamy pomnik ofiar obławy augustowskiej. To największa po II wojnie światowej zbrodnia dokonana na Polakach. 12 lipca 1945 roku w ramach tłumienia powstania antykomunistycznego w Polsce Sowieci wraz z miejscowymi kolaborantami aresztowali 7 tys. mieszkańców Augustowa i okolic. Szacuje się, że zamordowano od 600 do nawet 2 tys. osób, a wiele innych przeżyło brutalne śledztwa.

fot. z arch. aut.

Soplicowo Irena Soplica

№ 163 (6 2022) Autor: Irena Soplica, Autor: Artur Timofiejew, Autor: Czesława Borowik, Autor: Damian Gocół, Autor: Julia Pietras Dział: Folklor Kresów

Irena Soplica opowiada red. Czesławie Borowik o prawdziwym Soplicowie koło Nowogródka na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. O historycznym i literackim kontekście tej opowieści mówi dr hab. Artur Timofiejew, prof. UMCS (Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa UMCS).

Pocztówka z ilustracją do Pana Tadeusza, Kraków 1938. Źródło: Polona

Podróż do krainy dzieciństwa Mejszagoła

№ 162 (5 2022) Autor: Zofia Sawaniewska-Mochowa Dział: Folklor Kresów

Dla osoby, w której biografii tkwi doświadczenie opuszczenia ojcowizny, oderwania od korzeni i miejsc ukochanych, wspomnienia są niezaprzeczalnie najważniejszym składnikiem tożsamości. Człowiek bez pamięci przeszłości zatraca poczucie ciągłości i nie wie tak naprawdę, kim jest. Klucz do zrozumienia naszej teraźniejszości tkwi zatem w przeszłości, zdeponowanej w strukturach naszej pamięci i w naszych bliskich.

Smaki i zapachy dzieciństwa Stanisław Jaroszewicz

№ 162 (5 2022) Autor: Stanisław Jaroszewicz, Autor: Czesława Borowik, Autor: Damian Gocół, Autor: Julia Pietras Dział: Folklor Kresów

Stanisław Jaroszewicz urodził się 11 marca 1943 roku w Podlesiejkach na obecnej Białorusi. W latach 1960–1962 pracował jako robotnik-monter zabawek muzycznych w Fabryce Zabawek Dziecięcych w Baranowiczach, był aktorem w Teatrze Ludowym tamże. W 1963 roku wyemigrował do Polski. W 1970 roku ukończył studia na Akademii Medycznej w Krakowie. Pracował w szpitalach m.in. w Pruszkowie, Grodzisku Mazowieckim i Milanówku-Turczynku. Był zaangażowany w działania NSZZ „Solidarność”1. O swoich wspomnieniach z dzieciństwa opowiedział red. Czesławie Borowik (Polskie Radio Lublin).

fot. 1871.by /Wikimedia: Budynki poczty i teatru w Baranowiczach, 1942

Moje Kresy Jaki jest współczesny obraz Kresów?

№ 158-159 (1-2 2022) Autor: Zofia Sawaniewska-Mochowa, Autor: Anna Szpura, Autor: Ewa Grochowska, Autor: Anastasiya Niakrasava Dział: Sonda To jest pełna wersja artykułu!

Zacznę od refleksji, którą wywołała skierowana do mnie sonda „Pisma Folkowego”, a mianowicie, czy w moim domu rodzinnym, już po przesiedleniu, używana była w komunikacji międzypokoleniowej nazwa Kresy. Otóż nie i nie był to jakiś akt świadomej amnezji, wyparcia, ucieczki przed pamięcią bolesnej przeszłości. Taki fakt onomastyczny nie był konieczny, bo wystarczyło powiedzieć u nas na Wileńszczyźnie, w naszym zaścianku, w naszej parafii w Mejszagole. Drobiazgowemu wspominaniu ludzi i miejsc nie było zresztą końca, a w mojej dziecięcej wyobraźni rosło przeświadczenie, że ten skrawek ziemi na Litwie, to małe gospodarstwo i jego otoczenie, wspólnota sąsiedzka, słowem ta „mała ojczyzna” zagubiona wśród lasów, to jest ten centralny punkt odniesienia, do którego będę później powracać, ilekroć postawię sobie pytania natury tożsamościowej: skąd jestem i kim jestem.

(Zofia Sawaniewska-Mochowa)

Kresowe mitologie Ewolucja pojęcia

№ 158-159 (1-2 2022) Autor: Damian Gocół Dział: Folklor Kresów To jest pełna wersja artykułu!

Kresy to w kulturze polskiej pojęcie zmitologizowane, wiązane z dyskursem wspomnieniowym i sentymentalnymi powrotami do kraju dzieciństwa. Jakie są jego korzenie?

 

Wieś kresowa w grafice: miejscowość nieokreślona, karta, ante 1935 Biblioteka Narodowa / Polona

Miejsce w sercu Lwowskie wspomnienia

№ 158-159 (1-2 2022) Autor: Adela Budzińska, Autor: Andrzej Michałowski, Autor: Karolina Dudek, Autor: Czesława Borowik, Autor: Damian Gocół Dział: Folklor Kresów To jest pełna wersja artykułu!

W czasie opłatkowego spotkania lubelskiego oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w roku 2011 red. Czesława Borowik zarejestrowała rozmowy jego uczestników. Andrzej Michałowski wprowadza nas w środowisko lubelskich lwowian. To zapis żywej pamięci o tym mieście – jego mieszkańcach, języku oraz miejskim folklorze. To także powrót do miejsc znanych z dzieciństwa, opowieść o sentymentalnych powrotach i towarzyszących im wzruszeniach.

 

Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu im. Salomei Kruszelnickiej fot. R. Polyanyk (Pixabay)

Płonący krzew białoruskich Kresów Twarze Tradycji

№ 151 (6 2020) Autor: Dymitr Harelau Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

W 2011 roku podczas etnomuzykologicznych badań terenowych, prowadzonych w miejscowości Sergi na Białorusi, zarejestrowano zwyczaj, który uwidacznia niezwykłą postawę ludzi wobec miejsca celebracji świętych tajemnic.

Tak wtedy było Wspomnienia. Halina Górska

№ 134-135 (1-2 2018) Autor: Damian Gocół Dział: Sto lat! To jest pełna wersja artykułu!

W tym roku mija sto lat od odzyskania przez Polskę niepodległości. Z tej okazji w tegorocznych numerach „Pisma Folkowego” pojawi się seria artykułów, nawiązujących do okrągłej rocznicy.

Fot. z arch. H. Górskiej: Uczniowie i wychowawcy Gimnazjum Państwowego im. M. Konopnickiej w Ostrogu nad Horyniem, lata 30. XX w.