historia

Empatia historyka Mateusz Wyżga

164-165 (1-2 2023) Autor: Mateusz Wyżga, Autor: Damian Gocół Dział: Rozmowa

Dr hab. Mateusz Wyżga jest historykiem, profesorem Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie oraz członkiem sieci badawczej COST „Women on the Move”. Zajmuje się historią wsi, migracjami i mobilnością, historią gospodarczą XV–XIX wieku, demografią historyczną oraz archiwistyką społeczną. Jest autorem monografii Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI–XVIII wieku (Kraków 2019) oraz Chłopstwo. Historia bez krawata (Kraków 2022). O historii ludowej, metodach rekonstruowania historii chłopstwa i potrzebie empatii w badaniach historycznych rozmawiał z nim Damian Gocół.

Fot. tyt. J. Jeżak: Spotkanie promocyjne z Mateuszem Wyżgą na temat książki Chłopstwo. Historia bez krawata, Mikołajki Folkowe, ACKiM Chatka Żaka w Lublinie, 9 grudnia 2022

Szamanizm Rys historyczny i współczesność

160 (3 2022) Autor: Ewa Kulpa Dział: Z teorii

Wielu badaczy uznaje szamanizm za pierwotną „religię wzorcową”. Dane porównawcze z całego świata każą sądzić, że jest to zjawisko niezwykle rozpowszechnione, wręcz uniwersalne. Szamanizm nie jest jednak reliktem dawnych czasów, pielęgnowanym w kurczących się enklawach społeczności tradycyjnych. Jest czymś żywym. Przemawia do nas tak silnie, że na mapie współczesnego świata systematycznie przybywa osób oraz skupiających się wokół nich grup praktykujących szamanizm – w miejscach, w których historycznie on nie występował.

(fot. Mongolski szaman z bębnem, Wellcome Images / Wikimedia)

60 lat Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu

160 (3 2022) Autor: Dawid Jędrzejak Dział: Z tradycji

Jedną z najbardziej zauważalnych zmian we współczesnej turystyce jest zwiększone zainteresowanie sektorem poznawczym. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest wrodzona ludzka ciekawość światai. Zainteresowanie to jest związane nie tylko z przyrodą, ale również z widocznymi przejawami działalności człowieka. Jednym z antropogenicznych aspektów turystyki jest kultura ludowa. Dla zwiedzających tradycja uwidacznia się np. w budownictwieii. Jej inne przejawy, np. gwara czy zwyczaje, tworzą unikatowy „klimat” miejscaiii. Skansen staje się instytucją, w której można obcować z historią oraz kulturą ludową, a nie tylko poznawaćiv.

(zdj. Pałac hr. Starzeńskich w Ciechanowcu-Nowodworach. Siedziba Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, Źródło: http://www.muzeumrolnictwa.pl/)

O kraju Janosika Ufo nad Bratysławą

160 (3 2022) Autor: Karolina Dudek Dział: Recenzja

Weronika Gogola jest polską pisarką młodego pokolenia. Pracuje jako tłumaczka z języka słowackiego i ukraińskiego, mieszka na Słowacji, a w 2018 roku otrzymała Nagrodę Conrada za powieść Po trochu. Jej książka Ufo nad Bratysławą (Wołowiec 2021) jest nietypowym reportażem o Słowacji. Wyjątkową zaletą publikacji jest lekkość, z którą została napisana – nie brakuje w niej także humoru. Ton, w jakim utrzymana jest książka, można poczuć, już czytając wprowadzenie.

Między przemocą i wolnoscią Kacper Pobłocki

158-159 (1-2 2022) Autor: Damian Gocół, Autor: Kacper Pobłocki, Autor: Anna Pasińska Dział: Rozmowa To jest pełna wersja artykułu!

Dr hab. Kacper Pobłocki jest adiunktem w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Społecznych EUROREG (Uniwersytet Warszawski), antropologiem społecznym, absolwentem Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie oraz University College w Utrechcie, stypendystą Uniwersytetu Miejskiego w Nowym Jorku. Jest autorem m.in. książek Chamstwo (2021) i Kapitalizm. Historia krótkiego trwania (2017). O historii ludowej, antropologii społecznej i rekonstruowaniu doświadczenia ludu rozmawiali z nim Joanna Szadura i Damian Gocół.

Kresowe mitologie Ewolucja pojęcia

158-159 (1-2 2022) Autor: Damian Gocół Dział: Folklor Kresów To jest pełna wersja artykułu!

Kresy to w kulturze polskiej pojęcie zmitologizowane, wiązane z dyskursem wspomnieniowym i sentymentalnymi powrotami do kraju dzieciństwa. Jakie są jego korzenie?

 

Wieś kresowa w grafice: miejscowość nieokreślona, karta, ante 1935 Biblioteka Narodowa / Polona

Smyku smyku na patyku... Smyk

158-159 (1-2 2022) Autor: Joanna Szadura Dział: Za-chwycenia To jest pełna wersja artykułu!

Wiem wiem, grać można na byle czym… ale żeby smyku smyku na patyku? Być może, skoro to słowa piosenki dla dzieci towarzyszącej zabawie w kapelę ludową, to pytanie jest kompletnie nie na miejscu. Tak oczywiście może być. Ale może być też i tak, że poszukując na nie odpowiedzi, ulegniemy na kolejnemu za-chwyceniu.

Emblemat portugalskiej tożsamości Historia Fado

158-159 (1-2 2022) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Fado postrzegane jest dziś jako emblemat tożsamości portugalskiej; jest też – obok porto – swoistym produktem eksportowym kraju. Muzyki fado, kojarzonej z nieco lamentacyjnym charakterem śpiewu i towarzyszeniem gitary portugalskiej, słucha się na całym świecie. Jednak mimo ogromnej popularności i międzynarodowej rozpoznawalności, badania nad tym muzycznym fenomenem nie są zaawansowane, co wyraźnie podkreśla Rui Vieira Nery – kompozytor, muzykolog, muzyk (syn gitarzysty Raula Nery) i – wreszcie – autor, wydanej także po polsku, Historii fado

Historia polskiego folk metalu w pigułce

154 (3 2021) Autor: Witt Wilczyński Dział: Folk i okolice To jest pełna wersja artykułu!

Folkmetal, jako subgatunek wywodzący się z szerokiej gamy brzmień metalowych, pojawił się w Skandynawii około roku 1983 za sprawą Bathory’ego, a następnie rozwinął dzięki brytyjskiemi Skycladowi. Było tak oczywiście w duuużym skrócie. Wcześniej powstawały zespoły rockowe korzystające z dobrodziejstw muzyki ludowej i folkowej (np. Jethro Tull czy węgierska Omega). Sam folk metal nie jest jednorodny – zalicza się do niego i birbanckie klimaty w typie Korpiklaani, i pogańskie rodem z np. rosyjskiej Arkony, i wywodzące się z pierwotnie surowego black metalu, atmosferyczne granie w stylu Negury Bunget, i etniczne wtręty w thrashu (Sepultura) oraz death metalu (np. kurdyjski Cyaxares) czy okołopiracko-szanciarskie w speed/heavy metalu (np. Running Wild czy szkocki Alestorm).

Fot. Jarun, materiały prasowe

Poland Calling Nikt nam nie zrobił nic

154 (3 2021) Autor: Wojciech Bernatowicz Dział: Recenzja To jest pełna wersja artykułu!

„Nikt nam nie zrobił nic” to po „Hańbie!” (2016) i „Będą bić!” (2017) trzeci długogrający album zespołu Hańba! Jego kariera, mimo pandemicznej przerwy, cały czas nabiera rozpędu – kolejne nagrody oraz koncerty na dużych zagranicznych i polskich festiwalach w ostatnich latach pokazują, że ta muzyka ceniona jest zarówno przez krytykę, jak i publiczność.

Zafascynowani historią Hańba!

152-153 (1-2 2021) Autor: Ignacy Woland, Autor: Magdalena Wołoszyn, Autor: Martyna Żydek Dział: Wykonawcy To jest pełna wersja artykułu!

Zespół Hańba! tworzy czterech zbuntowanych muzyków: Andrzej Zamenhof (właśc. Andrzej Zagajewski; bandżo, śpiew), Ignacy Woland (Jakub Lewicki; tuba, sakshorn), Tadeusz Król (Michał Radmacher; akordeon, klarnet, saksofon) oraz Adam Sobolewski (Mateusz Nowicki; baraban, śpiew). O inspiracjach utworami poetyckimi, stosunku do historii oraz planach na przyszłość z Ignacym Wolandem rozmawiały Magdalena Wołoszyn i Martyna Żydek. Rozmowa odbyła się 13 grudnia 2020 roku podczas XXX Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe”.

Fot. A. Wójcik: Koncert Hańby! na Mikołajkach Fokowych 2020

Nowości książkowe

152-153 (1-2 2021) Dział: Nowości książkowe To jest pełna wersja artykułu!

Radek Rak, Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie SzeliWartości w językowym obrazie świata Litwinów i Polaków, Kristina Rutkowska, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska (red.); Adam Leszczyński, Ludowa historia Polski

Z dzielnicy ludzi charakternych Wspomnienia. Krzysztof Cugowski

137 (4 2018) Autor: Krzysztof Cugowski, Autor: Damian Gocół Dział: Sto lat! To jest pełna wersja artykułu!

Krzysztof Cugowski (ur. 1950) opowiada o dzieciństwie i dorastaniu w Lublinie. To opowieść o repatriacji rodziny z Wołynia, ludziach z ul. Łęczyńskiej, dawnych szkołach, klubach studenckich i początkach przygody z muzyką.

Fot. R. Hołubowicz (lublin.com.pl/Wikimedia)

Jubileusz Lublin

131 (4 2017) Autor: Jerzy Frąk Dział: Podróże To jest pełna wersja artykułu!

No i stało się. Czekaliśmy, czekaliśmy, no i się doczekaliśmy. Lublin obchodzi 700-lecie. A właściwie nadanie 15 sierpnia 1317 r. praw miejskich przez miłościwie nam panującego księcia Władysława, późniejszego króla zwanego przez potomnych Łokietkiem – choć nikczemnego wzrostu (jak mówił o sobie Wołodyjowski), to wielkiego duchem. Prowadząc dość burzliwe rozgrywki wojenno-polityczne, władca znalazł jeszcze czas, żeby z grodu kasztelańskiego zrobić Lublin miastem (co podniosło jego prestiż). Łokietek dał nam korzystne prawo magdeburskie, które było wtedy najlepsze, ale najstarszy herb nie był udany i w niczym nie przypominał dzisiejszego koziołka. Najpierw była głowa kudłatego, czarnego capa, będącego też na oficjalnej pieczęci, której odcisk (z kopii) można uzyskać w muzeum Piwnica pod Fortuną. Dzięki takiemu herbowi nasi nie mieli lekko. Mówili, że jadą kozi kupcy z koziego grodu, a za nimi beczano, meczano itp.

fot. J. Frąk: Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zwycięskiej

Mikołajki Folkowe - program konferencji

Dział: Patronat Dział: Wydarzenia To jest pełna wersja artykułu!

Międzynarodowa Konferencja Naukowa

Miejsce narracji ludowej w ogólnonarodowej narracji tożsamościowej

XXXI Międzynarodowy Festiwal Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe”

Lublin, 9–10 grudnia 2021 roku