etnografia

Badając folklor i historie minione

W dniach 16–21 maja 2023 roku studenci zrzeszeni w Studenckim Kole Naukowym Etnolingwistów UMCS, Studenckim Kole Naukowym Kultury i Sztuki UMCS oraz studenci etnomuzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego uczestniczyli w badaniach terenowych zorganizowanych przez Muzeum – Zespół Synagogalny we Włodawie. Kolejne już działania prowadzone we włodawskich gminach były elementem realizacji projektu „Poleski Wóz Tradycji” finansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura ludowa i tradycja”. Dzięki połączeniu trzech grup specjalnościowych badania mogły być prowadzone wielopłaszczyznowo, koncentrując się zarówno na języku, muzyce, jak i szeroko rozumianej kulturze. Materiały zebrane podczas wyjazdu zostaną przekazane do archiwum Pracowni Etnolingwistycznej UMCS im. prof. dr. hab. Jerzego Bartmińskiego, a także wykorzystane w badaniach prowadzonych przez Muzeum we Włodawie.

fot. M. Pisarska

Ślorki, nocnice i kapki z ogonkiem Stanisław Chmielowski (1922–2002)

Stanisław Chmielowski herbu Jastrzębiec był etnografem, regionalistą i muzealnikiem. Stworzył i przez wiele lat prowadził Muzeum Okręgowe w Lesznie. Urodził się 20 kwietnia 1922 roku we Władypolu pod Stanisławowem na Ukrainie. Ukończył gimnazjum pijarów we Lwowie, podczas wojny brał udział w działaniach Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie, a po wojnie osiedlił się w Mosinie pod Poznaniem i tam podjął studia w Akademii Handlowej. Z Wielkopolską związał swoje pasje, które realizował zawodowo przez całe życie.

Dobry wojskowy to dobry etnograf Feliks Olesiejuk (1922–1999)

Feliks Olesiejuk był historykiem, etnografem i znawcą dziejów obszaru północnej Lubelszczyzny i południowego Podlasia. Badacz posiada tytuł Honorowego Obywatela Miasta Międzyrzec Podlaski. Od urodzenia związany był z pobliskim Drelowem, gdzie wyrastał w rodzinie chłopskiej, uczył się w tamtejszej szkole powszechnej, kontynuując naukę w Międzyrzecu Podlaskim. Pomimo licznych i odległych geograficznie późniejszych zobowiązań zawodowych to właśnie Międzyrzecczyzna stała się jego naukową pasją.

fot. A. Gauda: Kapliczka w Drelowie. Archiwum fotograficzne MWL, nr neg. 18881

Troska o źródła i bukszpanowe żywopłoty Włodzimierz Dębski

Włodzimierz Dębski (1922–1998) był kompozytorem, teoretykiem muzyki i etnomuzykologiem, a także animatorem edukacji muzycznej. Na rok 2022 przypada stulecie jego urodzin. Nie znajdziemy jego biogramu w serii Etnografowie i ludoznawcy polscy: sylwetki, szkice biograficzne, ale jego sylwetka została przedstawiona w lubelskim tomie z serii Polska pieśń i muzyka ludowa.

Między fotografią a dokumentem Michał Maśliński

Zawiłe relacje pomiędzy wizualnością a naukami z kręgu antropologii czy etnologii nie są czymś nowym i w czasach dostępności technologicznej tylko przybierają na sile. Zależność pomiędzy etnografią a fotografią Anna Niedźwiedź wyraża podkreśleniem wizualności, która, jak przyznaje, świetnie „pasuje” do specyfiki etnograficznej: „Bycie w terenie i doświadczenie etnograficzne jest przede wszystkim, u swych podstaw, doświadczeniem sensorycznym angażującym rozmaite zmysły (w tym także wzrok). Współcześnie rozwijająca się antropologia zmysłów chętnie ukazuje wagę doświadczenia zmysłowego w kontekście rozmaitych badań terenowych, a zarazem w kontekście antropologicznej autorefleksji i specyfiki etnograficznej metody”.

(fot. Fujarka z kory wierzbowej, wyk. St. Wnek, I 9, Łomnica, pow. Nowy Sącz, 1964, M. Maśliński, nr inwentarzowy III 6826 F sm III 7098, ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie)

Nowości książkowe

Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, t. 5, red. Katarzyna Ceklarz, Anna Spiss, Jan Święch; Anna Plenzler, Śladami Bambrów, Joanna Dziadowiec-Greganić, Agnieszka Dudek, Handmade in Wiśniowa. Wiśniowsko rócno robota

Opowieść prawdziwa Etnografia w terenie

Usłyszeć opowieść w pracy terenowej to sztuka – i trochę szczęścia. Często najcenniejsze materiały uzyskuje się, szukając czegoś innego bądź nie szukając niczego konkretnego. Można zaryzykować stwierdzenie, że historia nie zostanie opowiedziana, kiedy zabraknie rzetelnego kontaktu terenowego, pola porozumienia. W doświadczeniu polskich kontynuatorów wiejskich tradycji muzycznych polem tym okazała się muzyka, grana wspólnie z wiejskimi twórcami.

Fot. K. Niemkiewicz: Perebrody. Polesie Zachodnie na Ukrainie 2009