Artykuły z działu: Z tradycji

Totenhochzeit Krótki opis zwyczaju na przykładzie Łużyc Dolnych, Francji oraz Chin

144 (5 2019) Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

W XXI wieku, kiedy coraz więcej osób wybiera życie w pojedynkę, przyrost naturalny w wielu krajach jest ujemny, a liczne placówki szkolne i przedszkolne są zamykane z powodu niżu demograficznego, trudno nam sobie wyobrazić, że w przeszłości osoba, która zmarła, nie posiadając męża bądź żony, była uważana za nieszczęśliwą. Jedynie małżeństwo oraz wydanie na świat jak największej liczby potomków było niegdyś wyznacznikiem szczęścia jednostki.

fot. ze zbiorów autorki: Zdjęcie córki Mata Wjelana z miejscowości Zahsow (dolnołuż. Cazow) niedaleko Chociebuża

Muzeum z miłości Muzeum Romana Kumłyka

144 (5 2019) Autor: Natalia Guzak, Autor: Marianna Kril Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Tutaj każdego odwiedzającego witają tak: „Witam w Muzeum Etnografii i Instrumentów Muzycznych imienia Romana Kumłyka”. Od pięciu lat jego gospodarz już nie spotyka gości. Po śmierci Romana Kumłyka muzeum zaczęła zajmować jego młodsza córka, Natalia Guzak. Lekarka z wykształcenia, nigdy szczególnie nie interesowała się muzyką, nie grała, nie słyszała nigdy wycieczki w muzeum. Ale miłość do ojca zwyciężyła wszystko. To przede wszystkim przekazuje gościom instytucji. Poprzez to, że muzeum dalej żyje i jest odwiedzane, Natalia Guzak dziękuje ojcu za miłość i życie. Rozmawiała z nią Mariana Kril.

fot. ze zbiorów N. Guzak: Roman Kumłyk w swoim muzeum

Od Wrocławia ZPiT Kłodzko

144 (5 2019) Autor: Malwina Kołt Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Potrzeba ożywienia kultury ludowej Dolnego Śląska po II wojnie światowej doprowadziła do powstania w drugiej połowie XX wieku kłodzkiego Zespołu Pieśni i Tańca CPLiA, ściśle związanego z Centralą Przemysłu Ludowego i Artystycznego w Kłodzku. Była to amatorska grupa artystyczna.

fot. J. Majchrzak, źródło: ,,Literatura Ludowa" 1958, nr 1, s. 32

Chodowiackie zamiłowanie do folkloru Zespół Pieśni i Tańca „Chodowiacy”

143 (4 2019) Autor: Natalia Dymecka Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Siedleckiej im. Alicji Siwkiewicz znany jest z kultywowania folkloru Podlasia, innych regionów Polski i zagranicy. Chodowiacy reprezentują Siedlce na różnych festiwalach i konkursach, z wielką przyjemnością uświetniają swoimi występami ważne święta w mieście oraz okolicznych miejscowościach. Siedzibę mają w Siedlcach, gdzie również odbywają się próby. Obecnie zespół składa się z trzech grup: młodszej, podstawowej oraz reprezentacyjnej.

Fot. z archiwum Centrum Kultury i Sportu w Siedlcach: Chodowiacy podczas uroczystości dożynkowych

Kilimy na wersalkę Cepelia

142 (3 2019) Autor: Wanda Moroń, Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Firma Rękodzieło Artystyczne i Ludowe „Pilsko-Żywiec” Sp. z o.o. powstała w 1993 roku. Kontynuuje tradycje tkactwa artystycznego i ludowego Spółdzielni Pracy Rękodzieła Ludowego i Artystycznego w Żywcu, działającej w latach 1947-1992. O początkach działalności i znaczeniu Pilska dla kultywowania tradycji żywieckich opowiada jego dyrektor, Wanda Moroń.

Fot. J. Michniuk: Sklep PILSKO

Koniec karnawału w Ciekotach! Kusaki w Ciekotach

142 (3 2019) Autor: Iwona Furmańczyk, Autor: Nina Orczyk Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

„Po raz ósmy w Ciekotach będziemy kończyć karnawał tradycyjnie, tak, jak robili to nasi dziadkowie i pradziadkowie. Fundacja Korzenie razem z Kapelą Ciekoty zaprasza do tańca w rytmach świętokrzyskich oberków, poleczek i walczyków. Podczas zabawy nie zabraknie również kusokowych obrzędów, w tym tańca »Na len i konopie«, który ma zapewniać gospodyniom dorodne zbiory w gospodarstwach”. Tak reklamowały się Kusoki Świętokrzyskie, które odbyły się 2 marca w Izbie Biesiadnej. O kultywowaniu tej tradycji z Iwoną Furmańczyk, prezesem Fundacji Korzenie, rozmawiała Nina Orczyk.

Fot. M. Wolski

Wielkanocne zwyczaje Serbołużyczan Łużyce

140-141 (1 2019) Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Serbołużyczanie posiadają interesujące tradycje wielkanocne, z których wiele odnajdziemy w niektórych regionach Polski, a inne będą nam zupełnie nieznane. Dzięki zaangażowaniu wielu instytucji i osób prywatnych przetrwały do dziś. Część z nich stanowi niemałą atrakcję turystyczną. Warto jednak pamiętać, że coś, co dla osób z zewnątrz może być barwnym widowiskiem, to głębokie przeżycie dla Serbów Łużyckich, dla których stanowi ono część ich tożsamości narodowej.

Fot. J. Michniuk: Serbskie jajka wielkanocne

Tradycja wciąż żywa Palmy wielkanocne

140-141 (1 2019) Autor: Katarzyna Kraczoń Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Palma wielkanocna to współcześnie jeden z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych atrybutów wiosennej obrzędowości dorocznej. Niedziela Palmowa, nazywana Kwietną lub Wierzbną, rozpoczyna uroczystości Wielkiego Tygodnia. W tym dniu we wszystkich kościołach odbywają się uroczyste procesje z barwnymi palmami.

Fot. K. Butryn: Palmy wielkanocne w Galerii Sztuki Ludowej w Lublinie

Prawosławna Wigilia i Boże Narodzenie w Serbii

139 (6 2018) Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Według starego kalendarza juliańskiego Kościół prawosławny m.in w Rosji, Serbii oraz Macedonii obchodzi Wigilię 6 stycznia, natomiast dzień później Boże Narodzenie. Datowanie juliańskie obowiązywało w całej Europie aż do XVI wieku. Nowy kalendarz gregoriański (który Polska przyjęła natychmiast, czyli już w 1582 roku, a np. Grecja dopiero w 1923 roku) cofnął się o trzynaście dni względem swego poprzednika. Dlatego święta Bożego Narodzenia w różnych krajach wypadają w pewnym odstępie od siebie.

Fot. J. Michniuk: Česnica

Folklorysta z zamiłowania Stefan Kopera

139 (6 2018) Autor: Stefan Kopera, Autor: Piotr Kula Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Stefan Kopera (81 l.) to dobczycki rzeźbiarz, szopkarz, twórca ludowy, członek Kapeli Podwórkowej „Werdebusy Dobczyckie” i Grupy Kolędniczej „Szopka z lalkami”. Rozmawiał z nim Piotr Kula.

Fot. L. Kula

O straży nocnej w Dzień Zaduszny Żywiecczyzna

138 (5 2018) Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Kiedy byłam dzieckiem, często zostawałam pod opieką prababci, rocznik 1912. Pochodziła z Zadziela, jednej z najstarszych wsi Żywiecczyzny. Zadziele założono ok. roku 1500, początkowo jako folwark, czyli gospodarstwo rolne. W czasach, kiedy moja prababcia tam mieszkała, wieś posiadała już szkołę podstawową, posterunek policji oraz budynek ochotniczej straży pożarnej. W jej wspomnieniach z dzieciństwa brak beztroskich zabaw oraz małych radości, ponieważ już jako bardzo młoda dziewczyna musiała pracować w polu i pomagać rodzicom.

Fot. z arch. J. Michniuk: Pradziadek Karol Zięba w stroju regionalnym górali żywieckich

Cyraneczki Zespół Pieśni w Gorzanowie

138 (5 2018) Autor: Malwina Kołt Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Nazwa grupy pochodzi od źródła wody mineralnej ,,Cyranka” w Gorzanowie. Są zespołem wielopokoleniowym, skupiającym mieszkańców Gorzanowa i okolicznych miejscowości. Przez lata zmieniał się skład grupy. Dziś ciągle śpiewają i uczestniczą życiu kulturalnym regionu.

Skarby na Zamku Muzeum Lubelskie w Lublinie

137 (4 2018) Autor: Agnieszka Ławicka, Autor: Agnieszka Matecka-Skrzypek Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

380 m2 powierzchni, 65 m długości, 9 pomieszczeń, 6 małych okienek i ok. 17 tys. eksponatów – to część południowego skrzydła Zamku Lubelskiego. Tuż pod jego dachem znajduje się magazyn zbiorów etnograficznych z zakresu tradycyjnej kultury i sztuki właściwej dla społeczności wsi i mniejszych miejscowości Lubelszczyzny leżących pomiędzy Wisłą a Bugiem. Oprócz muzealiów przechowywana jest również dokumentacja tekstowa, nagraniowa, rysunkowa i fotograficzna. Z Agnieszką Ławicką, kustoszem zbiorów etnograficznych w muzeum rozmawiała Agnieszka Matecka-Skrzypek.

Fot. z archiwum Muzeum Lubelskiego w Lublinie: Zbiory etnograficzne w magazynie muzealnym

Idzie wujenka, idzie bogata… Wesele w Lubence

136 (3 2018) Autor: Kazimierz Kusznierow, Autor: Joanna Szadura, Autor: Dawid Kobylański, Autor: Damian Gocół Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Kazimierz Kusznierow urodził się w 1950 r. we wsi Lubenka k. Łomaz. Jest popularyzatorem i animatorem kultury tradycyjnej. W 1980 r. założył Teatr Obrzędowy „Czeladońka”. Jest autorem tekstów do albumu fotograficznego Adama Pańczuka Karczeby (2013). Od lat 80. XX w. piastuje stanowisko kierownika Wiejskiego Domu Kultury w Lubence. O tradycjach weselnych swoich rodzinnych okolic opowiedział dr hab. Joannie Szadurze i Dawidowi Kobylańskiemu.

Fot. z arch. K. Kusznierowa: Ludwika Głowacka, wyjazd do ślubu. Ortel Książęcy, 1950 r.

Na małej przestrzeni cały świat… Polskie tradycje pisankarskie

134-135 (1-2 2018) Autor: Katarzyna Kraczoń Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Historia dekorowania jajek w Polsce ma ponad tysiącletnią tradycję. Zwyczaj ten, powszechny niemal w całym kraju, jest nieodłącznym elementem świąt wielkanocnych i w swej tradycyjnej formie przetrwał do chwili obecnej. Najstarsza zachowana polska pisanka pochodzi z X w., została wykonana techniką batikową, a zabarwiona była na kolor brunatny. Znaleziono ją podczas wykopalisk archeologicznych w Opolu, w obrębie domu, którego mieszkańcy złożyli ją prawdopodobnie jako ofiarę wotywną dla duchów, opiekunów domu czy ulicy. Ze średniowiecznych wykopalisk na cmentarzyskach pochodzą także jaja ulepione z gliny, ozdobione polewą oraz wapienne z dekoracyjnym rytem. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy są jeszcze pogańskie, czy już chrześcijańskie. Jedno jest pewne – jajka zarówno w religii chrześcijańskiej, jak i w kulturze pogańskiej uważane były za symbol życia i nieśmiertelności, płodności oraz sił witalnych.

Fot. K. Kraczoń: Krystyna Cieśluk, pisankarka z Lipska

Jajka z duszą Halina Witkowska

134-135 (1-2 2018) Autor: Halina Witkowska, Autor: Agnieszka Matecka-Skrzypek Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Halina Witkowska z Kurpi Białych jest ostatnią osobą, która wykonuje kurpiowskie oklejanki. Potrafi też zrobić palmę wielkanocną, wyszyć koszulę do stroju kurpiowskiego czy upiec fafernuchy – ciasteczka o lekko pieprzowym smaku. Od wielu lat działa w Stowarzyszeniu „Puszcza Biała – moja mała ojczyzna”. W Lublinie można ją spotkać na Jarmarku Jagiellońskim lub na warsztatach wielkanocnych w Stowarzyszeniu Twórców Ludowych. Z Artystką rozmawiała Agnieszka Matecka-Skrzypek.

Fot. K. Butryn: Halina Witkowska podczas warsztatów w Stowarzyszeniu Twórców Ludowych

Dzień ten jaki, cały rok taki Wigilia

133 (6 2017) Autor: Ewa Tomaszewska, Autor: Nina Orczyk Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Wieczerza z duchami przodków, dzielenie się jedzeniem ze zwierzętami, również tymi dzikimi oraz wróżby, słowem – noc cudów. O Wigilii Bożego Narodzenia opowiadała Ninie Orczyk Ewa Tomaszewska, etnolog, kustosz w Pracowni Etnograficznej Muzeum Okręgowego w Lesznie.

fot. M. Skrzypek

U powały wisi sadło... Okolice Żywca

133 (6 2017) Autor: Justyna Michniuk Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Żywiecczyzna to region, w którym w szczególny sposób obchodzi się Boże Narodzenie. Dla górali żywieckich, będących według tradycji bardzo bogobojnymi ludźmi, jest to niezwykle ważne święto w roku liturgicznym, co ma również odzwierciedlenie w zachowanych przez nich, mimo upływu wieków, zwyczajach.

Pożyw się, duszo krześcijańska... Zaduszki

132 (5 2017) Autor: Nina Orczyk, Autor: Ewa Tomaszewska Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

Dusze zmarłych trzeba było nakarmić. Jeśli poszedłeś w Zaduszki do kościoła, mogłeś stracić głowę… O dawnej ludowej wierze w życie pozagrobowe opowiadała Ninie Orczyk Ewa Tomaszewska, etnolog, obecnie kustosz w Pracowni Etnograficznej Muzeum Okręgowego w Lesznie.

fot. tyt. M. Skrzypek

Lubelszczyzna w eterze Kalejdoskop regionalny

131 (4 2017) Autor: Damian Gocół Dział: Z tradycji To jest pełna wersja artykułu!

„Kalejdoskop regionalny” to poświęcony Lubelszczyźnie autorski program red. Czesławy Borowik, który już od czterech lat gości na antenie Radia Lublin. W każdą sobotę po godz. 11.00 możemy usłyszeć nowy reportaż oraz rozmowę o mieszkańcach, historii, tradycji i rozwoju regionu.

fot. z arch. zespołu: Zespół Jarzębina