Artykuły z działu: EtnoLektura

Folklor – tradycja versus współczesność? Folklor – tradycja i współczesność, red. E. Wilczyńska, V. Wróblewska, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016

126 (5 2016) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Parafrazując opis konia zamieszczony w Nowych Atenach – pierwszej polskiej encyklopedii powszechnej autorstwa Benedykta Chmielowskiego – można by śmiało rzec, że folklor jaki jest, każdy wie. Jeśli jednak przychodzi nam zdefiniować to zjawisko, sytuacja nieco się komplikuje. Folklor należy do grupy tzw. pojęć kontrowersyjnych, czyli takich, których ostateczne opisanie wydaje się być niemożliwe, a każdy autor jest w stanie przedstawić swoją definicję. Od czasów zaproponowania tego terminu przez Williama Thomsa vel Ambrose’a Mertona w 1846 roku w liście do czasopisma „Athenaeum” naukowcy spierają się o zakres zjawisk, jakie folk-lore (owa wiedza ludu) obejmuje.

Folklor lwowskiej ulicy

124 (3 2016) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura

Ostatnimi czasy można zaobserwować wzrost zainteresowania badaniami nad pejzażem dźwiękowym – także tym, który dotyczy muzyki ulicy – na co nie bez wpływu pozostaje stale zwiększająca się różnorodność występujących w przestrzeni publicznej artystów. Koncerty uliczne są coraz ciekawsze. Warto wspomnieć o widowiskowych prezentacjach Red Heels – tria tworzonego przez artystki grające na instrumentach smyczkowych (skrzypce, altówka, wiolonczela). Dziewczyny występują – nomen omen – w czerwonych szpilkach i prezentują warszawskiej publiczności nie tylko ciekawe aranżacje muzyki popularnej (wraz ze stosowną oprawą choreograficzną), ale także muzyczny pojedynek (!) – bitwę na smyczki.

Muzyczne twarze Europy Wschodniej New Eastern Europe

122-123 (1-2 2016) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Z okazji Roku Kolbergowskiego ukazał się specjalny numer anglojęzycznego czasopisma „New Eastern Europe” – z obszernym dodatkiem „Oskar Kolberg and The Musical Faces of Eastern Europe”. Określenie „edycja specjalna” jest nieco mylące, bowiem nie cały numer został poświęcony największemu dziewiętnastowiecznemu etnografowi. W znacznej części zaprezentowano w nim zagadnienia związane z historią, polityką i kulturą Mołdawii, a Kolbergowi i muzyce tradycyjnej poświęcono jedynie część czasopisma (strony 200-243).

A może lokalny bazarek? Magiczny świat konsumpcji

121 (6 2015) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Wyprawa do sklepu i robienie zakupów mogą być zarówno przyjemne, jak i nieprzyjemne. Nierzadko w jednym miejscu możemy znaleźć wszystko, co jest nam niezbędne (a nawet to, czego nam nie potrzeba), innym razem, żeby coś zdobyć, trzeba wykazać trochę zaangażowania. Nie ulega wątpliwości, że współczesny świat cechuje nadmiar dostępnych dóbr1, a najbardziej nurtującą współczesnego człowieka kwestią jest nie to, czy coś jest lub niebawem będzie w jego zasięgu, tylko to, czy będzie go na to stać. Konsumujemy niemalże przez cały czas. Amerykański socjolog, George Ritzer, zauważa, że „konsumujemy wiele oczywistych rzeczy – szybkie dania, T-shirty, dzień w Disney Worldzie – i dużo innych, które już tak oczywiste nie są (wykład, usługę medyczną, dzień na stadionie baseballowym). Konsumujemy liczne towary i usługi, które są nam niezbędne do życia, i mnóstwo innych, na które po prostu mamy ochotę”2. Nawet przebywając we własnym domu, możemy robić zakupy, obecnie najczęściej przez Internet, a nie tak dawno jeszcze poprzez katalogi wysyłkowe czy przez telefon. Ten nieskończony świat współczesnej konsumpcji analizuje George Ritzer w publikacji Magiczny świat konsumpcji.

Nie- miejsca Antropologia hipernowoczesności

119 (4 2015) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Trwa okres wakacyjny, więc wielu czytelników zapewne wybrało się bądź wybierze w najbliższym czasie na dłuższą lub krótszą, wakacyjną wyprawę. Jedni odwiedzą dobrze sobie znane okolice, być może takie, do których z chęcią powracają co roku, inni będą podróżować do miejsc jeszcze nieodkrytych. Pisząc o podróżowaniu, można skupić się na opisywaniu punktów, do których turyści wybierają się, by odetchnąć trochę od codzienności lub spróbować przyjrzeć się bliżej temu, jak podróżujemy i jaką przestrzeń przebywamy, zdążając do celu. Według niektórych bycie w drodze jest ciekawsze czy ważniejsze niż dotarcie na miejsce. Można także zastanowić się nad charakterem przestrzeni rozciągających się pomiędzy punktem A (tam, skąd wyruszamy) a punktem B (tam, dokąd zmierzamy).

Zepsuta mowa o wyrazach poprzekręcanych Słownik gwar przestępczych

118 (3 2015) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Chciałam Państwu polecić nie arcyciekawego Arcta i nie starą niemiecką encyklopedię, ale Słownik gwar przestępczych Klemensa Stępniaka. Autor był mocno zafascynowany grypserą (mową więźniów), a ponieważ studiował filologię polską, miał umiejętności konieczne do jej badania. Fascynacja gwarą przestępczą zaczęła się u niego już w czasie studiów, tematem tym zajmował się od końca lat 60. XX w.

Blubry i blubry, a fersztandu za grosz

116-117 (kwiecień 2015) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Tej, wuchta wiary, pyry – te poznańskie słowa zrozumie każdy. Czym natomiast jest żybura i dlaczego nie należy jej pić nawet z ładnego wymborka? Kim jest mela i w jakim celu chodzi się z nią na migane? Czemu sprawunki robi się w składzie, a nie w sklepie i czym różni się bana od bimby? To już nie jest takie ajnfach. No chyba, że się jest z Pyrlandii.

Skrzypek na bruku

113 (sierpień 2014) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura

miejscem, w którym występują artyści, w tym także ci posługujący się dźwiękiem. Pierwotnie jedna osoba wykonywała wiele różnych czynności. Jak zauważa brytyjski historyk i antropolog Peter Burke, w Anglii w latach 1500-1800 „Ťkomediantť nie ograniczał się do odgrywania ról komediowych. ŤIgrzecť (angielski player lub niemiecki Spielmann) muzykował, był aktorem, błaznował lub występował we wszystkich tych rolach. (…) Bufon lub błazen mógł śpiewać lub improwizować wierszem, fechtować lub spacerować po linie, pokazywać sztuki akrobatyczne lub żonglować kulami w powietrzu”. Jednak wraz z upływem lat, nasilał się proces profesjonalizacji i specjalizacji.

Różnicowanie nowoczesności

110-111 (kwiecień 2014) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura

Wiele z kluczowych dla nauk humanistycznych pojęć podlega wielokrotnemu definiowaniu przez poszczególnych badaczy, a mimo to nadal pozostają one otwartymi na możliwości ich rozumienia i zastosowania. Jako przykład wymienić można pojęcie kultury i muzyki. Teoretycznie każdy wie, czym jest kultura, natura, muzyka, itd. Jednakże okazuje się, że zdefiniowanie „oczywistego” jest sprawą nader trudną.

Epepe

109 (grudzień 2013) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Naukowcy szacują, że współcześnie na świecie używanych jest ponad 6 tysięcy różnych języków, z czego większość występuje wyłącznie w formie mówionej (oralnej). Często słyszy się o tym, że niektóre języki zanikają wraz ze śmiercią ostatniej osoby, która potrafiła się nim posługiwać. Powiększają one grupę języków wymarłych, którą tworzą m.in. łacina, starożytna greka, sumeryjski, języki południowoamerykańskich Indian (języki z grupy chiquito czy tupi) i wiele innych. Ale we współczesnym świecie, w którym lingua franca jest angielski (od którego częściej używane są tylko chiński i hiszpański), języki nie tylko giną ale także powstają.

„O różnych narodach i tych, ktorzy zwykli zjadać swoich rodziców” Przewodnik turystyczny po przeszłości

108 (paŸdziernik 2013) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Na kanwie dawnych wypraw w nieznane powstało wiele diariuszy, świadectw i innych deskrypcji (odrębnym gatunkiem literackim stały się na przykład listy z podróży), w których znalazły się charakterystyki nowo poznanych krain i ich mieszkańców, a także opisy samego aktu podróżowania. Takim przewodnikiem po nieznanym, turystycznym przewodnikiem "po przeszłości", jest "Opis podróży" do Mongołów, napisany przez Wilhelma z Rubruk.

Pudełko diabła

106 (czerwiec 2013) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Akordeon jest dzieckiem czasów nowożytnych, jednak jego dzieje sięgają chińskiego instrumentu szeng, o którym pierwsze wzmianki pojawiły się już ok. 1100 r. p.n.e. Instrument cieszył się popularnością także wśród Persów, którzy nazywali go mustaq sini - chiński mustaq. Na kontynent europejski miał on dotrzeć wśród zdobyczy przywiezionych przez Marco Polo, jednakże bardziej prawdopodobną hipotezą jest ta, mówiąca o dotarciu szengu do Europy drogą handlową.

Skradziona tożsamość

104-105 (kwiecień 2013) Autor: Ewelina Grygier Dział: EtnoLektura To jest pełna wersja artykułu!

Wojna zmieniła tożsamość wielu ludzi, w tym również dzieci. I nie chodzi tu o traumę czy zmiany w psychice związane z gehenną wojny, o podpisywane - z różnych pobudek - kenkarty, nagłe przypisanie komuś narodowości żydowskiej w świetle praw ustanowionych podczas rządów Adolfa Hitlera, czy zmianę tożsamości (także religijnej) uratowanych z Soah dzieci żydowskich. Karl-Markus Gauss opowiada o jeszcze innym rodzaju przemian tożsamościowych.