Wystawa przybliża problematykę kolekcjonerstwa prywatnego i antropologii rzeczy na przykładzie
twórczości opoczyńskich hafciarek gromadzonej przez Teresę Szwedkowicz. Wśród licznych
wątków podejmowanych na wystawie szczególnie widoczne są te, które dotyczą relacji
przedmiotów z człowiekiem. Punktem wyjścia jest pasja, która może udzielić się każdemu z
nas. To ona, stając się treścią życia, przynosi owoc w postaci monumentalnej kolekcji, która uzyskuje
status zabytkowego muzealnego artefaktu.
Wystawa prezentuje wszystkie charakterystyczne elementy kolekcji opoczyńskich strojów, haftów
oraz fotografii zgromadzonej i opracowanej przez Teresę Szwedkowicz, w znakomitej większości
znajdującej się w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego.
Teresa Szwedkowicz (1930-2001) była nauczycielką wychowania plastycznego i technicznego w
liceum ogólnokształcącym w Opocznie, miłośniczką rodzinnego regionu. Kolekcję stroju
opoczyńskiego i haftu, a także fotografii tworzyła przez ponad 40 lat. W tym czasie, jak sama
podała, zgromadziła około 5000 obiektów. Gromadziła głównie elementy wiana i stroju ślubnego
panny młodej (koszule, ręczniki, nakrycia na łóżko, fragmenty stroju) oraz fotografie związane z
obrzędami rodzinnymi.
Jest to pierwsza w Polsce ekspozycja prezentująca kolekcję Teresy Szwedkowicz. Ukazuje ona nie tylko
zgromadzone obiekty, ale także jej relację z hafciarkami, warsztat pracy i sposób
popularyzowania zbioru. Na wystawie podejmujemy problematykę relacji człowieka z rzeczami
oraz dziedzictwa niematerialnego. Teresa Szwedkowicz gromadziła przedmioty, ale też
systematyzowała je i opracowywała, tworząc katalogi i pisząc artykuły. Jej działalność jest
przykładem kolekcjonerstwa prywatnego: emocjonalnego, nierozerwalnie związanego zarówno z
przedmiotem kolekcji, jak i jej opiekunem.
Teresa Szwedkowicz jednocześnie była twórczynią – sama haftowała i wycinała, ucząc się od
twórczyń ludowych, a jej wytwory stawały się przedmiotem kolekcji i obiektami dziedzictwa
kulturowego. W pracy nauczycielki wykorzystywała kolekcję jako pomoc naukową, a jako
popularyzatorka prezentowała ją na wystawach.
Kolekcja została stworzona w całości przez kobietę, dzięki twórczości kobiet, a także z myślą o
kobietach. Opowiada o haftach i szyciu, zajęciach którymi zajmowały się najczęściej kobiety,
tworząc swego rodzaju wspólnotę przekazu tradycji i treści. Wątkiem tym wpisuje się więc także w
nurt herstorii, czyli historii badanej i pisanej z perspektywy doświadczeń kobiet. Pośrednio
skłania do refleksji na temat praktyk pamięci i dziedzictwa niematerialnego, do którego zalicza się
hafciarstwo.
Na wystawie zobaczyć będzie można części stroju opoczyńskiego, lniane i wełniane próbki tkanin
odzieżowych oraz tekstylne elementy stanowiące wyposażenie domu mieszkalnego (ręczniki,
poszewki na poduszki, obrusy, serwetki, tkaniny), wycinanki oraz związane ze świętami
wielkanocnymi pisanki. Uzupełnieniem kolekcji materialnej strojów jest zbiór fotografii oraz
negatywów szklanych wraz z katalogami i opisami, jakie wykonała kolekcjonerka, a także kroniki
jej działalności z fotografiami. Jej prace zostaną zaprezentowane w sposób interaktywny.
Niektórych z nich widz będzie mógł dotknąć.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z
Funduszu Promocji Kultury oraz ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego,
organizatora Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.