W poniedziałek 7 lutego 2022 roku zmarł prof. dr hab. Jerzy Bartmiński – wybitny językoznawca, etnolingwista, slawista, folklorysta. W badaniach podejmował m.in. problematykę semantyki, aksjologii, stylistyki czy tekstologii. Pan Profesor był nieocenionym Przyjacielem i Dobrym Duchem licznych inicjatyw związanych z folkiem i tradycją, jak „Pismo Folkowe”, Mikołajki Folkowe czy Orkiestra św. Mikołaja. Ruch folkowy zawdzięcza Mu stałe wsparcie naukowe, motywację do działań promujących folklor tradycyjny wśród młodego pokolenia oraz wynoszenie folku na grunt naukowego dyskursu.
Jerzy Bartmiński (ur. 19 września 1939 w Przemyślu) studia z filologii polskiej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie ukończył w 1961 roku. W 1971 roku uzyskał stopień doktora, habilitował się w 1978 roku. W 1993 roku otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych.
Pracował na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, od 1991 roku pełnił funkcję profesora nadzwyczajnego, a od 1997 roku – profesora zwyczajnego. Od 1976 roku kierował zespołem badawczym, który stał się zalążkiem Zakładu Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego (obecnie Katedra Tekstologii i Gramatyki Języka Polskiego). W latach 1992–2009 Profesor kierował tą jednostką. Na UMCS był m.in. prorektorem ds. studenckich (1990–1993). Współtworzył Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Przemyślu.
Profesor wniósł nieoceniony wkład w powstanie lub rozwój wielu organizacji naukowych, m.in. Instytutu Slawistyki PAN, Polskiej Akademii Umiejętności, Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, Komisji Etnolingwistycznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, Euroazjatyckiej Akademii Nauk w Mińsku (Białoruś), Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, Komitetu Językoznawstwa PAN, Komitetu Nauk Etnologicznych PAN. Brał udział w pracach jury Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym. Profesor był wieloletnim redaktorem naczelnym „Etnolingwistyki”, autorem ponad 500 artykułów i 12 książek.
Joanna Szadura:
Siedzi Jasio na pagórku, a Kasia pod górką… to początek pewnej swawolnej przyśpiewki, którą „powierzył” mi Pan Profesor Jerzy Bartmiński z zaleceniem wykorzystania jej w monograficznym opracowaniu poświęconym przyśpiewce ludowej. Powiedział wtedy: „Niech to będzie rzetelne świadectwo”. Dlaczego uznałam to wspomnienie za ważne? Z dwu powodów. Pierwszy to ten, że Pan Profesor, działał zawsze w kategoriach zespołowych. Myślał o zespole jako całości i o każdym z jego członków indywidualnie. Miał wizję tego, nad czym i jak zespół powinien pracować, ale przy tym doskonale znał nasze zainteresowania, mocne i słabe strony każdego z nas. Inspirował, zachęcał, a w sytuacjach, kiedy dopadało nas zwątpienie, mobilizował. Niekiedy hamował nasze badawcze zapędy. Drugim powodem, dla którego wspominam tą sytuację, jest ranga problemu. Pan Profesor przyzwyczaił wiele osób do tego, że realizował takie ważne społecznie tematy badawcze, jak np.: ojczyzna, patriotyzm, wolność, praca, honor, dom, rodzina. Znamy również Pana Profesora Jerzego Bartmińskiego jako wybitnego badacza folkloru, redaktora Słownika stereotypów i symboli ludowych. Ale zalecenie rzetelnego opracowania ludowej przyśpiewki – gatunku, który jako „niepoważny” i „niewartościowy”, był często spychany na margines badawczy – jest kolejnym świadectwem tego, że dla Pana Profesora Jerzego Bartmińskiego nie było tematów niepoważnych. Dowodzi, że frywolne erotyki, które ze względu na normę przyzwoitości były obejmowane swoistą cenzurą, wstydliwie publikowane pod pseudonimem, „poprawiane”, „wykropkowywane” i często ukrywane w zamkniętych szufladach biurek, są istotną częścią kultury ludowej i naszego życia i że należy się im uwaga. Pan Profesor to doskonale rozumiał, bo kochał życie i żył jego pełnią.
Łukasz Ciemiński:
Polska nauka ma w sobie podłą zdolność przyciągania małych ludzi z wielkimi kompleksami... Budują wtedy swoje świty, dwory, a system relacji jest feudalny do granic absurdu! Profesor był inny, skrajnie różny... Po spotkaniu z nim w Lublinie, kiedy z całą szczerością i ciekawością zagadnął mnie o dzieje motywu Frasobliwego, wyszedłem z przekonaniem – tak, to Autorytet, Mentor, Mistrz! A kiedy podczas tej rozmowy zaśpiewał jedną z podkarpackich kolęd, pomyślałem – Człowiek! Śmiał się serdecznie, kiedy wyznałem, że czytam do poduszki Słownik stereotypów i symboli ludowych i że jest to lektura fascynująca i frustrująca jednocześnie (bo jak pomieścić w sobie ten ogrom wiedzy?)! Jeszcze większe rozbawienie pojawiło się, gdy wspomniałem, że pierwsze dwa tomy kserowałem! W dniu śmierci Profesora sprawdzałem, czy aby nie wykluł się kolejny tom – w Kazimierzu obiecywał, że następny będzie o drzewach liściastych i był! Zachłannie myślałem, że to pora na kolejny! Wieczorem smutna wiadomość o śmierci, zawsze przedwczesnej... i zawód, że jak to? Wszystko było zaplanowane, kolejne tomy, spotkania, rozmowy... Dziękuję za Słownik, kolędę i Pańskie życie!
Sugerowane cytowanie: J. Szadura, Ł. Ciemiński, Wspomnienia (nie)oczywiste, "Pismo Folkowe" 2022, nr 158-159 (1-2), s. 36.
Zeskanuj kod QR i przeczytaj teksty Profesora Jerzego Bartmińskiego opublikowane w „Piśmie Folkowym”.
W poniedziałek 7 lutego 2022 roku zmarł prof. dr hab. Jerzy Bartmiński – wybitny językoznawca, etnolingwista, slawista, folklorysta. W badaniach podejmował m.in. problematykę semantyki, aksjologii, stylistyki czy tekstologii. Pan Profesor był nieocenionym Przyjacielem i Dobrym Duchem licznych inicjatyw związanych z folkiem i tradycją, jak „Pismo Folkowe”, Mikołajki Folkowe czy Orkiestra św. Mikołaja. Ruch folkowy zawdzięcza Mu stałe wsparcie naukowe, motywację do działań promujących folklor tradycyjny wśród młodego pokolenia oraz wynoszenie folku na grunt naukowego dyskursu.
fot. P. Szura