W drodze do Badagów

Społeczność Badagów zamieszkuje Góry Błękitne , znajdujące się w południowoindyjskim stanie Tamilnadu. Góry te zasiedlają też inne plemiona: Toda, Kotta, Kurumba, jak również nieliczne zbiorowości plemienne: Irula, Kasaba i Urali. Wśród nich Badag są plemieniem napływowym.

ródła pisane wskazują, iż już przez minimum cztery wieki plemię Badag zasiedla tereny Nilagiri, znajdujemy wiele dowodów na ich "obce" pochodzenie. Na podstawie różnych źródeł badacze kultury Indii stwierdzili, że Badag pochodzą z terenów obecnej Karnataki, wskazując głównie na dystrykt Majsur. Istnieją ku temu przesłanki natury religijnej, źródła historyczne, interpretacje legend i tezy postawione na podstawie analizy językowej słów.

Wyraz vatakku w języku tamilskim znaczy północny, zatem nazwa plemienia może odnosić się do kierunku, z którego przybyło. Istnieją również inne wyjaśnienia etymologii. Badaka w języku kannada znaczy służący, ale też szczupły, wątły mężczyzna. Idąc tym tropem możemy doszukiwać się źródeł nazwy w statusie, zaliczanych do Badagów, społeczności Kumbara, czyli lokalnej kasty garncarzy, i Beda, czyli tamtejszych myśliwych, które podlegały władcy, południowej części dystryktu Majsur, Ummattur. Można więc wyciągnąć wniosek, że określenie to przylgnęło na zasadzie pars pro toto do całej społeczności. Inny kontekst wskazuje zaś na znaczenie błazeński, grubiański, co implikuje myśl, że nazwa wynika z cech, które przypisywały przedstawicielom plemienia inne grupy lokalne.

Związek plemienia ze stanem Karnataka podkreśla także wyznawana przez większość jego członków religia. Badagowie bowiem, jako jedna z niewielu społeczności Tamilnadu, należą do charakterystycznych dla Karnataki odłamów Śiwaizmu- Wiraśiwa.

Zakładając, że Badagowie pochodzą z Karnataki, na podstawie licznych legend i źródeł historycznych można podjąć próbę zrekonstruowania daty ich przybycia w góry Nilagiri. Naukowcy w nawiązaniu do badań drawidologów, zanotowali podobieństwa języka badagu do średniowiecznej formy kannada . Na tej podstawie wyciągnęli wniosek, że Badagowie musieli przybyć w góry Nilgiri przed wiekiem XIII. Najczęściej jednak wskazuje się jednak na wiek XVI, czyli czas inwazji muzułmańskiej, w której wyniku upadło hinduskie królestwo Widźajanagaru. Za wiekiem XVI lub wcześniejszymi stuleciami przemawiają też dowody o charakterze religijnym. Wtedy to na terenie dystryktu Majsur następowały masowe nawrócenia z wiary Wiraśiwaickiej na Wisznuizm. Dzięki temu możemy się domyślać, że Wiraśiwaiccy Badagowie opuścili do tego czasu tereny Karnataki. Inne teorie mówią zaś o wieku XVIII, przywołując inwazję muzułmańskiego Sułtana Tippu. Wobec różnorodnych, popartych wiarygodnymi dowodami przypuszcza się, że Badagowie mogli migrować falami około XIII, XVI i XVIII wieku, a ruchy te powodowane były najczęściej sytuacją polityczną i religijną.

Badagowie i ich sąsiedzi

Pochodzenie jednak nie sprawia, że Badagowie żyją na marginesie wieloplemiennego społeczeństwa Nilagiri. Przeciwnie, doskonale wpasowują się w strukturę, wnosząc cenne płody rolne do sieci wymiany międzyplemiennej. Analiza poszczególnych relacji pozwala zrozumieć wpływ tradycyjnej struktury społecznej na obecny kształt ich plemienia.

W wypadku Badagów i Todów mamy do czynienia ze specyficznym terminem wymiany, określanym gudu. Istnieje problem w ustaleniu znaczenia tego słowa i jego interpretacji. Paul Hockings pisze o dwóch stanowiskach. Badagowie twierdzą, że gudu to honorowa darowizna dla biedniejszych Todów. Ma ona powstrzymywać wypasanie bydła na terenach należących do Badagów. Natomiast Todowie postrzegają gudu jako pewnego rodzaju trybut za ziemie, które ofiarowali przodkom Badagów około wieku XVII. Która wersja jest prawdziwa? Nie wiadomo. Pewne jest jedynie, że kwestia ta sięga początków kształtowania się relacji między nimi.

Ze strony Badagów Todowie mogą liczyć na zboże, ryż, ziemniaki, sól, cukier, czasem produkty mleczne, w zależności od potrzeb, a także podstawową pomoc medyczną oraz arbitraż w spornych sytuacjach. W zamian przekazują specjalne kosze na zboże, materiały budowlane, niektóre narzędzia, parasole, naczynia. Jeśli chodzi o sferę rytualną, Badagowie uczestniczą w niektórych ceremoniach w roli świadka, bądź symbolicznego patrona. Do głównych obowiązków Todów należy rozpalanie ognia przed ceremoniami oraz powitanie gości, wchodzących do wioski plemienia Badag w czasie dni świątecznych. Niektórzy Todowie spełniają także funkcję wioskowych szamanów.

Podobnie wygląda relacja między Badagami a Kottami. Tradycyjnie ci pierwsi oferują im: ziarno, gorczycę, tkaniny, czasem opium. Podejmują się arbitrażu, pomocy medycznej, a także jak w przypadku Todów, uczestniczą w świętach. Szczególną okazją jest coroczny festiwal Kottów - Kambattaraja. Obecność przedstawiciela Badagów w tym czasie jest gestem wyrażającym szacunek i utrwalającym więzi. Przybywa on bowiem w roli przyjaciela, uczestniczy w zabawie i obserwuje; jedyne ograniczenie dotyczy wspólnego spożywania posiłków. Wynika ono z faktu, że tradycyjnymi usługami Kottów jest wywóz ze wsi zwłok krów i garbarstwo - aktywności silnie zanieczyszczające rytualnie. Wykonują także prace rzemieślnicze, między innymi: stolarka, garncarstwo, produkcja narzędzi. Mimo swego niskiego statusu, to właśnie Kottowie obok Kurumbów, pełnią bardzo ważną rolę rytualną - są muzykami wioskowymi Badagów. Towarzyszą im na ślubach, pogrzebach i innych ważnych ceremoniach, jak kastracja byka, czy przekłuwanie uszu. Tradycyjnie Kottowie przysyłają ośmiu grajków do hatti . W sytuacjach wyjątkowych, jak śmierć jednego z Badagów, liczba ta może być większa. Takie gesty są potrzebnymi aktami przywiązania i legitymizują więzi. Wydaje się też, że Kottowie pełnią rolę magiczną względem Badagów. Przejawem tego jest między innymi przyjmowanie od nich pewnego rodzaju talizmanu - bezoaru, czyli skamieniałego kłębka sierści wyjętego z żołądka bawołu. Amulet ten ma chronić nowonarodzone dziecko przed nieszczęściem.

Funkcje lokalnych czarowników przypisuje się jednak przede wszystkim Kurumbom. Tworzą oni z Badagami specyficzną relację. Każda rodzina Badag posiada swojego opiekuna wśród Kurumbów. Ma on zapewniać jej ochronę przed złymi mocami. W zamian otrzymuje potrzebne zboże, soczewicę, warzywa i ubrania. "Strażnik" określa chroniony przez siebie teren, przebywając kilka, bądź kilkanaście dni w roku przy chacie partnerskiej rodziny. Zwyczaj ten, jak pisze Hockings, tłumaczy się potrzebą obrony przed młodymi chłopcami z plemienia Kurumbów, którzy odbywają w tym czasie inicjacyjny pobyt w lesie, próbując opanować podstawowe techniki magiczne. Mówi się, że mogą kierować wtedy swoje tajemnicze moce w stronę członków innych społeczności. Ważna jest także obecność Kurumbów w czasie ceremonii rodzinnych i świąt publicznych. Według tradycji, przynosi ona pomyślność. Ten symboliczny gest, ma również wyrażać dobre relacje między nimi, a co za tym idzie - dawać Badagom poczucie bezpieczeństwa. Przykładem może być uczestnictwo członka plemienia Kurumbów w ceremoniach siania i zbiorów. Wiara w tajemnicze zdolności Kurumbów jest tak silna, że obarcza się ich odpowiedzialnością za wszelkie nieszczęścia. W konsekwencji nierzadko dochodzi do aktów agresji ze strony Badagów.

Stosunki z nielicznym plemieniem Irula, żyjącym w okolicach Hasanuru , czyli na wschodzie Gór Błękitnych, ograniczają się do wymiany ziarna i warzyw Badagów na drewno, orzechy i usługi medyczne. Dzieje się tak, gdyż - ze względu na wyznawaną wiarę wisznuicką - Irula są silniej związani z tradycyjną kulturą indyjską, niż z plemionami Nilagiri. Także plemię Kasaba nie utrzymuje żadnych stałych stosunków z pozostałymi plemionami Gór Błękitnych. Sporadycznie tylko zajmują się stadami owiec i krów, należących do Badagów. W zamian otrzymują ziarno i możliwość czasowego dojenia krów.

Ostatnia społeczność - Urali, mieszkańcy dżungli południowej części gór uchodzą za dzikich i niebezpiecznych i w związku z tym są również niemalże całkowicie wyłączeni z życia międzyplemiennego.

Wszystkie wymienione zbiorowości łączy dziedziczna więź patrylinearna. Przedstawiciele wiosek, przede wszystkim dzięki zrytualizowanej wymianie dóbr, utrzymują ład społeczny. Ma to na celu zapewnienie bezpieczeństwa wspólnocie i zaspokojenie podstawowych potrzeb, zarówno materialnych, jak i duchowych.

Znamienna natomiast jest odrębność społeczeństw Gór Błękitnych w stosunku do tradycyjnej kultury indyjskiej. W dużej mierze wynika to z uwarunkowań geograficznych, czyli odizolowania Nilagiri od nizin. Obecnie sytuacja bardzo się zmieniła, ale jeszcze na początku XX wieku plemiona były niemalże całkowicie odcięte od miasta. Społeczeństwa Gór Błękitnych wytworzyły własny samowystarczalny rynek gospodarczy. Każde z plemion jest niezbędnym ogniwem w całości. W ten sposób tworzą, wyżej opisaną, zamkniętą sieć wymiany ekonomicznej oraz rytualnej. Brak kontaktów handlowych z miastem sprawił, że ich tradycje, wiara i obyczaje rozwijały się niezależnie. Dzięki temu przetrwało wiele elementów archaicznych, między innymi wysoka pozycja kobiety, pozostałość po kulcie bogini matki i strukturze matriarchalnej.

Kobieta i pieniądze

Pozycja kobiety wydaje się też być spowodowana sytuacją ekonomiczną, w jakiej znaleźli się Badagowie. W społeczeństwie gór Nilagiri plemię to pełni tak znaczącą rolę ekonomiczną, gdyż jako jedyne posiada nadwyżki produkcji, które są skutkiem zaawansowanej techniki rolniczej. Produkcja rolna była zawsze ich podstawowym źródłem dochodu. Co ciekawe, już pierwsi plantatorzy brytyjscy zauważyli, że rolnictwo u Badagów jest domeną kobiet. Mężczyźni zaś, licząc na lepsze wynagrodzenie, najmują się do pracy na plantacjach czy w mieście. Jednak coroczne plony, prawie dwukrotnie przewyższają wartość zarobków mężczyzn. Prawdopodobnie przekłada się to bezpośrednio na wzmocnienie pozycji kobiety. W społeczeństwie tym, obdarza się ją wielkim szacunkiem. Naturalna jest wspólna z mężczyznami zabawa w czasie świąt, mówi się nawet o przypadkach poliandrii. Znamienne jest, że to rodzice pana młodego wnoszą honnu, czyli posag małżeński.

Przyczyną równej pozycji kobiety, może być też przebiegający w izolacji proces rozwoju społeczeństwa. W dużej mierze bowiem to właśnie tradycyjna, konserwatywna kultura indyjska określiła podporządkowaną pozycję kobiety. Badagowie postrzegani są natomiast jako elastyczni kulturowo i nieortodoksyjni. Wpływ na takie cechy miały prawdopodobnie liczne kontakty z obcokrajowcami , którzy przemycali inne postrzeganie świata i tolerancję religijną.

Pozycja Badagów

Wysoki status ekonomiczny Badagów ma duży wpływ na mobilność i rozwój ich społeczeństwa. Oszacowano, że ich populacja rośnie o wiele szybciej niż populacje innych plemion. Ma to z kolei wpływ na stopniowy wzrost dysproporcji liczebnej i rosnącą trudność w utrzymaniu sieci wymiany. Dziś coraz powszechniejszy staje się wzrost niezależności poszczególnych grup i powolne zanikanie wartości wspólnoty. Dodatkowo szybki rozwój gospodarczy Indii i bardzo dobra komunikacja z miastem przyspiesza ten proces.

Niewątpliwie wiele różni społeczność Badagów od tradycyjnej kultury indyjskiej, czy ściślej - tamilskiej. Cechami charakterystycznymi są: wysoki poziom rozwoju ekonomicznego, tolerancja wyznaniowa oraz szczególna pozycja kobiety. Ugruntowanie tych cech następowało stopniowo za sprawą wielu czynników. Jednym z ważniejszych jest położenie geograficzne. Góry Błękitne stały się dla Badagów oazą i jednocześnie twierdzą niedostępną dla mieszkańców nizin. Ponadto zawiązanie ścisłych relacji z sąsiednimi plemionami umożliwiło im prowadzenie własnej samowystarczalnej gospodarki. Według mnie owe więzi, funkcjonujące w ramach symbiozy społecznej są kluczem do zrozumienia mechanizmów rządzących tą społecznością. Nie należy bowiem postrzegać zbiorowości w oderwaniu od jej kontekstu kulturowego. Możliwość styczności z przedstawicielami innych nacji także wpłynęła na otwartość światopoglądową. Ciekawa mieszanka czynników zdeterminowała obecny kształt omawianej społeczności i wpłynęła na rozwój cech, które wyróżniają Badagów z tradycyjnego społeczeństwa indyjskiego.

Inspiracją do napisania pracy był wyjazd naukowy do Indii pod tytułem "Święta i festiwale wybranych regionów Indii". Projekt zrealizowany został przez studentki Uniwersytetu Warszawskiego, należące do kół naukowych Uniwersytetu Warszawskiego: "Klub Miłośników Indii Minakszi" oraz "Etno" i został częściowo dofinansowany przez Radę Konsultacyjną d.s. studenckiego ruchu naukowego Uniwersytetu Warszawskiego.

Bibliografia
P. Hockings, Ancient Hindu Refugees. Badaga Social History 1550-1975, Mouton Publishers, Haga 1980
E. Thurston, Etnographic notes in Southern India, Government Press, Madras 1906
tenże, Castes and tribes of Southern India, Government Press, Madras 1909
J. Woźniak, Badaga ceremonials as reflected in Rajam Krishnan's Kurincitten, [w:] Indie w Warszawie. Tom upamiętniający 50-lecie powojennej historii Indologii na Uniwersytecie Warszawskim (2003-2004), Elipsa, Warszawa 2006.