Tradycje muzyczne na KUL

Od wielu lat dziesiąte piętro budynku Collegium Joannis Pauli II Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego może być traktowane jako swoista skarbnica wiedzy etnomuzykologicznej. Mieszcząca się w tym miejscu Katedra Etnomuzykologii i Hymnologii Instytutu Muzykologii, w tym bezcenne Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego IM KUL, są pięknym świadectwem pielęgnowania, a w wielu przypadkach również odkrywania na nowo naszej tradycji. To, co dawne, łączy się z tym, co nowe. W tym też miejscu 15 i 16 maja 2019 roku odbyła się Międzynarodowa Etnomuzykologiczna Konferencja Naukowa „Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: Zachowanie dziedzictwa – Inspiracje – Przeobrażenia”.
Wydarzenie zgromadziło wielu badaczy kultury ludowej, także z kręgu pozaeuropejskiego. Pierwszy dzień rozpoczęły warsztaty tradycyjnej muzyki indonezyjskiej, które poprowadził ks. dr Vinsensius Adi Gunawan z Indonezji. Uczestnicy mogli spróbować swoich sił w grze na egzotycznych instrumentach o nazwie anklung, zbudowanych z wydrążonego bambusa, a pochodzących z zachodniej części wyspy Jawa. Zdaniem prowadzącego, instrumenty te uczą wykonawców cierpliwości. Uczestnicy – po zapoznaniu się z techniką oraz zasadami gry na anklung – wykonali wspólnie kilka melodii, m.in. „Szła dzieweczka do laseczka” oraz „Barka”. Pierwszy dzień konferencji zakończył się koncertem kameralnym w wykonaniu dr hab. szt. muz. Iwony Sawulskiej (sopran) oraz dr hab. szt. muz. Agnieszki Schulz-Brzyskiej (fortepian). W programie znalazły się prawykonania utworów m.in. Stanisława Wiechowicza i Bolesława Wallek-Walewskiego.
Drugi dzień konferencji zaowocował wieloma interesującymi wystąpieniami. Goście zostali powitani przez ks. dr. hab. Janusza Lekana, prof. KUL – Prodziekana Wydziału Teologii KUL, a także przez dr. hab. Tomasza Rokosza, Kierownika Katedry Etnomuzykologii i Hymnologii KUL, który rozpoczął I sesję, wygłaszając referat pt. „Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego IM KUL w kontekście badań terenowych prowadzonych w Katedrze Etnomuzykologii i Hymnologii KUL – przeszłość i teraźniejszość”. Następnie swoje wystąpienie zaprezentowała dr Kinga Strycharz-Bogacz, która mówiła o ks. prof. Bolesławie Bartkowskim oraz prof. Antonim Zole jako prekursorach etnomuzykologicznych badań nad żywą tradycją śpiewów religijnych w Polsce. Po referatach organizatorów konferencji sesję I zakończyli dr Jacek Jackowski (Instytut Sztuki PAN), który poruszył problem digitalizacji zebranych nagrań fonograficznych, znajdujących się w Archiwum MFR IM KUL, oraz dr Mariusz Pucia (Uniwersytet Opolski), który mówił o przekazach fonograficznych tradycyjnej muzyki Opolszczyzny w archiwach.
Prelegenci w ramach kolejnych sesji prezentowali niezwykle ciekawe wyniki swoich badań terenowych, a także odnosili się do zbiorów wybitnego badacza kultury tradycyjnej Oskara Kolberga, do którego nawiązała dr hab. Beata Bodzioch (KUL) w referacie pt. „Pieśni religijne Ziemi Kieleckiej w Dziełach wszystkich Oskara Kolberga”. Materiały z własnych badań zaprezentowała dr Agata Kusto (UMCS), ukazując w personalistycznym ujęciu postać ks. Andrzeja Kozieja – depozytariusza kultury tradycyjnej terenów Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Kolejni prelegenci – doktoranci Muzykologii KUL, Sebastian Lesiczka („Melodyka śpiewów pogrzebowych Lasowiaków i Rzeszowiaków”) oraz Dymitr Harelau („Zjawisko ornamentacji w śpiewach adwentowych i bożonarodzeniowych na Witebszczyźnie”) przedstawili wnikliwe analizy melodyki i ornamentacji śpiewów, które pozyskali w ramach badań własnych oraz archiwalnych.
Uczestnicy konferencji mogli następnie usłyszeć referaty m.in. dr. hab. Gustawa Juzali (Uniwersytet Wileński) – „Symbolika kankles w tradycji i współczesności”, dr Małgorzaty Dziury (Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej) – „Znaczenie dzwonów w obrzędowości ludowej”, a także dr Khrystyny Kazymyriv (Vasyl Stefanyk Precarpathian National University, Ukraina) pt. „Mithologeme of Earth in Musical Culture of Ukraine: Culturological Aspect”.
W trakcie kolejnych sesji, uczestnicy konferencji poznali dalszą część niezwykle ciekawych referatów. Ks. dr Vinsensius Adi Gunawan prezentował nagranie video, ukazujące autentyczne śpiewy i taniec podczas celebracji mszy świętej na wyspie Flores, prof. dr hab. Piotr Dahlig podkreślał istotę przyczynku śpiewu w ujęciu augustiańskim, prof. dr hab. Zbigniew Przerębski zwracał uwagę na różne oblicza muzyki instrumentalnej śląskich górali – od heterofonii do homofonii. Interesującą dyskusję wzbudził referat dr Weroniki Grozdew-Kołacińskiej, pt. „Muzyka tradycyjna we współczesnej twórczości polskich kompozytorów – awangarda czy współistnienie?”. Prelegenci wymieniali się swoimi spostrzeżeniami, dyskutowali o tym, czy współczesnej muzyce przyświeca pewna idea użycia twórczości tradycyjnej, czy pozostaje ona niezmieniona i zachowuje swoją tożsamość?
Konferencję zakończyły dwa referaty, przedstawiające nawiązania do muzyki ludowej w twórczości kompozytorów polskich – Feliksa Nowowiejskiego (wystąpienie dr hab. szt. muz. Iwony Sawulskiej) oraz Andrzeja Nikodemowicza (referat dr hab. szt. muz. Elżbiety Charlińskiej).
Międzynarodowa Etnomuzykologiczna Konferencja Naukowa pokazała wielkie bogactwo, które drzemie w tradycyjnej kulturze ludowej, ujawniła, jak wiele pracy badacze poświęcają temu zagadnieniu i co najważniejsze – naświetliła nowe pola badawcze, które być może w niedalekiej przyszłości wygenerują potrzebę kolejnego spotkania badaczy kultury tradycyjnej.

Alicja Habza
studentka Instytutu Muzykologii KUL.