Życie dawnej wsi opisywano już chyba na wszelkie możliwe sposoby. Dziś obserwuje się stale wzrastające zainteresowanie tradycją, również wśród młodszych pokoleń. Pozostają pytania – czy można stworzyć coś więcej? Jak wyjść naprzeciw oczekiwaniom wymagających odbiorców, które są niejako kształtowane przez obecne czasy? Najczęściej finalizacja badań terenowych znajdowała swoje miejsce w różnego rodzaju publikacjach naukowych, jednak w tym przypadku – podkarpackie Etnoilustracje zdają się być wydarzeniem bezprecedensowym.
Autorzy Etnoilustracji – Monika Michaluk i Michał Stachowiak, we współpracy z Muzeum Etnograficznym im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie, stworzyli obrazki z życia podkarpackiej wsi. Nie są to jednak konwencjonalne ilustracje, ich tematyka została oparta na materiałach pozyskanych w wywiadach terenowych z podkarpackimi depozytariuszami tradycji, a także na materiałach archiwalnych. Wszystko to w ramach projektu pt. Tradycje wielkanocne Podkarpacia. Badania terenowe, wspieranego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Tradycja również dla najmłodszych
Pierwotny cykl Etnoilustracji, przedstawiających ludowe postrzeganie świata, nieodłączny symbolizm i tradycyjną filozofię wsi, został uzupełniony o obrazki ukazujące lokalne zwyczaje świąteczne. To dobry moment na spopularyzowanie i przekazanie w ciekawej formie większemu gronu odbiorców dziedzictwa naszych przodków. Tak przystępny sposób wyrazu, czytelnie wprowadzający odbiorcę w tajemnice zebranych podczas badań tradycji lokalnych, ma szansę zachęcić również najmłodszych do zainteresowania się zbiorami, jakie oferuje Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie.
Podkarpackie Etnoilustracje, mogą więc stać się małym przyczynkiem do podtrzymania powoli zanikających tradycji, czy to z powodu odchodzącego już pokolenia kultywujących je depozytariuszy, czy też z powodu zachodzących zmian społecznych. Dzięki nowemu i świeżemu spojrzeniu na dawne zwyczaje w formie graficznej treść Etnoilustracji podkarpackich może dotrzeć o wiele dalej. Przekaz międzypokoleniowy, który został w nich zamknięty, stwarza możliwość inspirowania się tradycją ludową, szukania jej przyczyn i źródeł, a także daje pewną satysfakcję i radość odczytywania symboli tradycji, które można odnieść do dziś otaczającego nas świata.
Podkarpackie symbole zilustrowane
Do prezentacji zwyczajów lokalnych w ramach projektu Etnoilustracje wybrano jedne z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych tradycji regionu. Symbole munduru Turków czy zwyczaje pasterskiej gry na fujarkach wierzbowych są dobrze znane – mają więc szansę dotrzeć również do młodszych pokoleń. Pierwsza z grafik wiąże się z Turkami – podkarpacką strażą grobową, która bierze udział w życiu lokalnej społeczności nie tylko podczas Świąt Wielkanocnych, ale też w czasie święcenia pól czy porządkowania grobów. Ich mundur to lokalny symbol honorowej postawy. Druga z ilustracji porusza tematykę regionalnej praktyki pasterskiego grania wiosennego na wierzbowych fujarkach. Podkarpackie Etnoilustracje nie są przypadkowe – doceniają one pracę wybitnego badacza, etnografa i dokumentalisty folkloru słownego, Franciszka Kotuli, patrona Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie.
Wrześniowa wystawa w Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie zaprezentowała przeciekawy wynik współpracy projektantów i badaczy kultury ludowej. W ramach obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa, a także w związku z książką Etnogadki, opowiastki o dawnych obrzędach i zwyczajach (koncepcja i opracowanie: M. Michaluk, współautorzy: W. Przewoźny, M. Stachowiak, wyd. Albus)– obok podkarpackich Etnoilustracji Muzeum zaprezentowało również najnowsze eksponaty etnograficzne, pozyskane podczas wspomnianego wcześniej projektu badawczego Tradycje wielkanocne Podkarpacia. Badania terenowe.
Opracowanie: Alicja Habza,
studentka Instytutu Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Etnoilustracje podkarpackie
Opracowanie i wystawa narracji wizualnych, połączonych z wybranymi obiektami etnograficznymi, pozyskanymi przez Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie. Współpraca w ramach projektu Tradycje wielkanocne Podkarpacia. Badania terenowe.
Koncepcja, teksty, design: Monika Michaluk
Koordynator projektu: Elżbieta Dudek-Młynarska / Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie
Ilustracja: Michał Stachowiak
Organizator: Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli, oddział Muzeum Okręgowego w Rzeszowie
Patronaty honorowe: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Instytut im. Oskara Kolberga
Sugerowane cytowanie: Etnoilustracje podkarpackie, oprac. A. Habza, "Pismo Folkowe" 2019, nr 144 (5), s. 36.
Życie dawnej wsi opisywano już chyba na wszelkie możliwe sposoby. Dziś obserwuje się stale wzrastające zainteresowanie tradycją, również wśród młodszych pokoleń. Pozostają pytania – czy można stworzyć coś więcej? Jak wyjść naprzeciw oczekiwaniom wymagających odbiorców, które są niejako kształtowane przez obecne czasy? Najczęściej finalizacja badań terenowych znajdowała swoje miejsce w różnego rodzaju publikacjach naukowych, jednak w tym przypadku – podkarpackie Etnoilustracje zdają się być wydarzeniem bezprecedensowym.