Nowości książkowe

Olchowiec Łemków utracony
Mikołaj Gabło

Wydawnictwo Żyznowski, Wieliczka 2020

Książka Mikołaja Gabły to wielowątkowa opowieść o maleńkiej łemkowskiej enklawie schowanej wśród łagodnych szczytów Beskidu Niskiego. Miejscowość okaleczona przez wojnę, nieodwracalnie zmieniona przez wielką politykę i religię, nie pozwalała swoim mieszkańcom na przywyknięcie do spokojnego „tu i teraz”. Obok burzliwej historii wsi Olchowiec spisanej przez uczestnika większości wydarzeń czytelnik znajdzie tu opisy świąt, strojów ludowych, potraw i lokalnie pielęgnowanych zwyczajów. Publikację wzbogaciły artykuły w języku łemkowskim, obszerny zbiór przysłów, a także blisko dwieście fotografii i dokumentów.
„Urodzony w 1940 roku Mikołaj Gabło, jako najmłodsze pokolenie, doświadczył wysiedlenia sąsiadów do »naszej Rosji«, przejścia frontów niemieckiego i radzieckiego przez rodzinną wieś, przeżył ukrywanie się w lasach, akcję »Wisła«, pobyt bliskich w obozie w Jaworznie oraz komunistyczne represje. Likwidacja świata i ładu łemkowskiego przez wojnę oraz kolejne wysiedlenia nie zabliźniły się w jego duszy i są ciągle jątrzącą się raną. […] Autor snuje przez swoje teksty narrację o konsekwencjach gospodarczych, religijnych i psychicznych życia Łemków na obrzeżach większych społeczności w miejscu i czasie, których im nikt nie zazdrościł, i o nieusuwalnym przywiązaniu do tych górskich terenów – na przekór trudnościom” – Wiesław Żyznowski, Posłowie.

Olendrzy z Wielkiej Nieszawki i okolic. Studium z dziejów osadnictwa olenderskiego w starostwie dybowskim w XVII–XVIII wieku
Michał Targowski

Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej, Towarzystwo Miłośników Torunia, Toruń 2020

Książka Michała Targowskiego to kolejna pozycja dotycząca problematyki olenderskiej w ofercie wydawniczej Muzeum. Tym razem tematem publikacji jest historia Olendrów w okolicach Wielkiej Nieszawki, a więc miejsca, w którym w 2018 roku powstał Olenderski Park Etnograficzny. „Tematyka osadnictwa olenderskiego w ostatnich latach stała się jednym z priorytetów badawczych Muzeum Etnograficznego w Toruniu” – pisze w przedmowie dyrektor Muzeum dr Hubert Czachowski.
Michał Targowski jest doktorem historii, wykładowcą na Wydziale Nauk Historycznych. Od lat bada i popularyzuje zagadnienia związane z osadnictwem olenderskim i dziejami menonitów w Dolinie Wisły. Interesuje się również historią Torunia i Pomorza. Laureat Stypendium Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego oraz Nagrody Prezydenta Miasta Torunia w kategorii „Człowiek kultury”. Udziela się społecznie w Towarzystwie Miłośników Torunia, Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim, Mennonitischer Geschichtsverein oraz Fundacji „Dorotkowo”. Autor przeanalizował takie źródła historyczne jak: oryginały i odpisy kontraktów dzierżawczych, księgi sądowe, wilkierze, korespondencję ze starostami czy pokwitowania uiszczanych opłat – docierając do bardzo cennych informacji.

Wtopieni w krajobraz. Zakopiańscy twórcy ludowi
Joanna Staszak

Miasto Zakopane, Zakopane 2020

W publikacji znalazły się sylwetki i fotografie pięćdziesięciu artystów tworzących w stolicy polskich gór. Są to ludzie wielu talentów jak pisarstwo, malarstwo czy rzeźba, ale też unikatowych lokalnych profesji jak wykonywanie elementów stroju ludowego, artystycznych wyrobów kowalsko-ślusarskich czy tkanie, haftowanie i meblarstwo. We wstępie autorka, Naczelnik Wydziału Kultury i od roku 2016 dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, napisała: „Kiedy wraz z Panią Burmistrz Agnieszką Nowak-Gąsienicą wpadłyśmy na pomysł powstania tej książki, nie było jeszcze wspaniale działającego Czerwonego Dworu. Rozmawiałyśmy wówczas o zakopiańskich artystach – ludziach skromnych, obdarzonych przez Boga niezwykłym talentem, którzy w swoich domach i pracowniach tworzą przepiękne prace. Chciałyśmy zaprezentować każdego z nich. Kiedy kończę tę publikację, kilkorga z nich już nie ma wśród nas, ale ich bliscy zgodzili się o nich opowiedzieć”. Zakopiańscy Twórcy zostali uchwyceni w swoich pracowniach przez wybitnego fotografa urodzonego pod Giewontem, Adama Brzozę. Do albumu, który graficznie oprawił zakopiański artysta Stanisław Berbeka, dołączona jest płyta CD zawierająca dodatkowe zdjęcia oraz dokumentację każdego z twórców. Tytuł publikacji zaczerpnięty został z wypowiedzi znakomitej malarki na szkle Eweliny Pęksowej: „Jestem wtopiona w tę przeszłość i w ten krajobraz, bez którego bym żyć nie mogła”.

Sugerowane cytowanie: Nowości książkowe, "Pismo Folkowe" 2020, nr 150 (5), s. 41.