Nowości książkowe

Tradycje ludowe w kulturze muzycznej. Zachowanie dziedzictwa, inspiracje, przeobrażenia
Tomasz Rokosz, Kinga Strycharz-Bogacz, Beata Bodzioch (red.)

Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2019

Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II ma bogate tradycje badań nad ludową muzyką sakralną. Wystarczy wspomnieć ich inicjatora ks. prof. Karola Mrowca CM oraz dwóch wybitnych etnomuzykologów ks. prof. Bolesława Bartkowskiego SDB i prof. Antoniego Zołę. Tematyka zawarta w tytule niniejszej publikacji – Tradycje ludowe w kulturze muzycznej – to bardzo szeroki obszar badawczy. Nawet jeśli zostanie ograniczony podtytułem Zachowanie dziedzictwa, inspiracje, przeobrażenia, trudno tę problematykę wyczerpać. Książka zawiera artykuły dwudziestu specjalistów w zakresie muzykologii, etnomuzykologii i folklorystyki reprezentujących różne ośrodki naukowe. Obejmuje większość problemów, którymi zajmuje się współczesna etnomuzykologia. Teksty zostały uporządkowane w pięć grup tematycznych obejmujących badania nad śpiewami religijnymi, problematykę tradycyjnych śpiewów wybranych regionów Polski i Kresów Wschodnich, tradycyjną muzykę instrumentalną, muzykę w kontekście kultury symbolicznej oraz twórczość muzyczną wybranych kompozytorów. Do wydawnictwa została dołączona płyta CD.

U nas każdy jest prorokiem. O Tatarach w Polsce
Bartosz Panek

Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020

Wielbiciele Podlasia dobrze znają Kruszyniany i Bohoniki. Miłośnicy Sienkiewicza z pewnością pamiętają Lipków. Ale nawet ci, którzy słyszeli o polskich Tatarach, zaliczają ich raczej do barwnej, egzotycznej przeszłości. Przybyli na Litwę pod koniec XIV wieku, kiedy książę Witold rekrutował wojska przeciwko Krzyżakom. Zostali. Walczyli pod Grunwaldem, a potem w kolejnych wojnach i powstaniach. Legionista Aleksander Sulkiewicz był przyjacielem Piłsudskiego. Mufti Szynkiewicz szedł za trumną marszałka ramię w ramię z imamami wileńskim i warszawskim. Kilkanaście pokoleń wydało majorów, chorążych, tłumaczy królewskich, sędziów, rotmistrzów. Chociaż żyli otoczeni ludnością chrześcijańską, potrafili zachować odrębność narodową i wiarę muzułmańską. Pod koniec lat 30. XX wieku mieszkało ich w Polsce niecałe sześć tysięcy. Po II wojnie światowej Tatarów nie uwzględniała żadna z umów o repatriacji zawartych między Moskwą a Warszawą. Władze sowieckie traktowały ich jako Tatarów radzieckich, chociaż oni sami czuli się pełnoprawnymi obywatelami Rzeczypospolitej. Ci, którym udało się opuścić Kresy, próbowali zacząć nowe życie w nowych miejscach. Dziś oficjalnie pozostało ich niespełna dwa tysiące.
Bartosz Panek zebrał, co ocalało. W fascynujących życiorysach swoich bohaterów przypomina, że kultura tatarska była i jest nieodłączną częścią naszego wspólnego dziedzictwa i choć dzisiaj społeczność tatarska jest nieliczna i podzielona, pamięć o niej musi przetrwać.

Melodie ludowe od Ostrowa
Sylwia Kucharska (red.)

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, Kalisz 2019

Wydawnictwo to zbiór, pochodzących z kilku wsi z okolic Ostrowa Wielkopolskiego, melodii, które zebrał i opracował w latach 30. i 60. XX wieku dr Franciszek Mucha – pedagog i regionalista. Materiał przez wiele lat znajdował się w archiwum Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, został wydany przez Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej. Niemal pół wieku temu Mucha, dyrektor Liceum dla Wychowawczyń Przedszkoli w Ostrowie Wielkopolskim, przekazał uniwersytetowi rękopis z pieśniami ludowymi. Była to teczka zawierająca kilkadziesiąt kart wypełnionych tekstami słownymi i towarzyszącymi im melodiami. Rękopis zawiera 60 pieśni ludowych z okolic Ostrowa Wielkopolskiego. Są to w większości zapisy terenowe dokonane w latach 1934–1936 i 1959–1960 zarówno przez Franciszka Muchę, jak też kilku innych nauczycieli i społeczników. W tym roku dzięki inicjatywie kaliskiego Muzeum, w ramach projektu „Melodie od Ostrowa” dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, materiał ten został opracowany i po raz pierwszy wydany w całości. Przeprowadzono kwerendy etnograficzne i muzykologiczne, dotyczące melodii i pieśni, oraz etnograficzne badania terenowe we wsiach, w których zostały spisane. Publikacja oprócz melodii i pieśni zawiera również komentarz dotyczący etnomuzykologicznego, etnograficznego i współczesnego kontekstu ich funkcjonowania. Jak informują autorzy, książka przeznaczona jest głównie dla kapel, śpiewaków, zespołów i nauczycieli muzyki.

Sugerowane cytowanie: Nowości książkowe, "Pismo Folkowe" 2020, nr 149 (4), s. 45.