Nowości książkowe

Folklor Rzeszowiaków – obraz przemian. Według badań terenowych 2014–2016
Katarzyna Barańska, Jolanta Dragan (red.)

Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Kolbuszowa 2018

Przedstawione w niniejszym tomie teksty zdają się stanowić odpowiedź na wyzwanie, które stawia przed muzeami współczesność. W 2014 roku Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej podjęło się zbadania i udokumentowania przemian, które zachodzą w kulturze regionu. Badania, przeprowadzane w ciągu trzech lat (2014–2016), dotyczyły niemal wszystkich obszarów życia. Efekty prac badawczych w postaci zapisów i nagrań stanowią cenne uzupełnienie repozytorium wiedzy o Rzeszowiakach. Wyniki badań nad przemianami kultury ludowej, które przedstawione zostały w niniejszej publikacji, ukazano w kontekście regionalnym. Teksty mogą być podstawą dalszych badań i penetracji terenowych. Dla muzealników stanowią materiał do rozbudowywania kolekcji, a także pogłębionego jej opracowania. Dla osób spoza branży będą kopalnią wiedzy o ciągle zmieniającej się kulturze regionu. Poszczególne rozdziały publikacji dotyczą religijności, obrzędowości, relacji społecznych, budownictwa, zajęć codziennych, pożywienia, folkloru muzycznego, tańca oraz sztuki i plastyki obrzędowej.

Polski, polonez, chodzony
Tomasz Nowak

Fundacja „MEMO”, Roczyny 2018

Co mają wspólnego ze sobą polonez, polski i chodzony? Na to i inne pytania znajdziemy odpowiedź w książce autorstwa Tomasza Nowaka. Publikacja jest dostępna w wersji elektronicznej i drukowanej. Pomysłodawcą i inicjatorem wydawnictwa jest Witold Broda – skrzypek, lirnik, lider Kapeli Brodów, który badając polską kulturę muzyczną ludową i tradycyjną, zauważył potrzebę pochylenia się nad zagadnieniami związanymi z różnicami funkcjonowania w przestrzeni publicznej, mowie, wyobrażeniu potocznym, a także dyskursie akademickim kwestii związanych z jednym z tańców narodowych: polonezem. „W niniejszej publikacji chodzi o modę muzyczną. Trudniejsza to materia – poznałem osoby, którym dźwięk skrzypiec kojarzył się tylko z Tatrami lub Mozartem. Mowa będzie o polonezie – światowej sławy tańcu. Dzisiaj w miejscu swojego narodzenia, w Polsce, tańczonym jedynie na balach studniówkowych. Jestem muzykiem, grałem w życiu punk rocka, muzykę tradycyjną, eksperymentalną, barokową – »bez dogmatu«. Polonezy wykonywałem ze Szwedami, Francuzami, Estończykami i Bóg wie z kim. Polacy na ogół nie znają historii; śpiewając kolędę »Bóg się rodzi«, nie wiedzą, że to polonez” pisze we wstępie Witold Broda. Publikacja Tomasza Nowaka, wybitnego polskiego naukowca, ma o przeszłości tego wyjątkowego tańca opowiedzieć. Barwna i mądra to opowieść. „Poloneza czas zacząć!” pisze we wstępie Broda. Tomasz Nowak to doktor habilitowany nauk o sztuce, absolwent studiów muzykologicznych.

Kolędy Podkarpacia. Pogranicze polsko-ruskie II: Od Przeworska
Bartosz Gałązka

Stowarzyszenie „Muzyka Dawna w Jarosławiu”, Jarosław – Krosno 2018

Szósty tom Kolęd Podkarpacia zawiera prawie 700 zapisów pochodzących z regionu przeworskiego, słynącego z bogatej i ciągle żywej tradycji kolędowania. Przeworskie – wyodrębnione na podstawie współczesnego podziału administracyjnego – leży częściowo na obszarze dawnego wschodniego pogranicza kulturowego, stąd obecność śpiewów życzących, wspólnych dla noworocznego repertuaru polskich i ruskich wsi. Najliczniej reprezentowane są w nim szczodrówki (szczedriwky) dla panien i kawalerów. Z kolei niektóre spośród przeworskich kolęd dla gospodarza – pieśń o sośnie i sokołach przynoszących panu dary, utwór z motywem złotego pługa oraz kolęda o cudownym rozmnożeniu bydła na gospodarskim podworcu – są uznawane za bardzo archaiczne, choć współczesna postać co najmniej kilku tutejszych ich wariantów może mieć późniejszą, literacką proweniencję. O żywotności zwyczajów cyklu zimowego świadczy też zespół młodszych tekstów, prawdopodobnie miejscowego pochodzenia, potwierdzający duże „zapotrzebowanie” na śpiewy życzące w tym ośrodku w latach międzywojennych – i w późniejszym czasie. Przeworskie wyróżnia się bowiem na tle innych podkarpackich podregionów obecnością „aktualizowanych” kolęd noworocznych, adresowanych do postaci ważnych w lokalnym kosmosie: wójta czy księdza proboszcza.