Nowe horyzonty tradycji

18 września lubelska Orkiestra św. Mikołaja działająca pod skrzydłami Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie otrzymała honorową nagrodę im. Oskara Kolberga. Jest to najwyższe wyróżnienie w świecie folkloru i sztuki ludowej w Polsce, obejmujące kilka kategorii. Nagrody honorowe przyznawane są "szczególnie zasłużonym w dziedzinie opieki i upowszechniania kultury ludowej".

Jest to wydarzenie bezprecedensowe, ponieważ po raz pierwszy od początku swojego istnienia (czyli od 1974 roku) wyróżnienie to uhonorowało działalność w dziedzinie folku. Folk jest zjawiskiem młodym, amatorskim, nie do końca zdefiniowanym i często budzącym kontrowersje ze względu na twórcze przekształcanie tradycyjnego źródła. Jeżeli mimo to komisja składająca się z etnografów reprezentujących muzea, kręgi naukowe, stowarzyszenia folklorystyczne i Ministerstwo Kultury, decyduje się uznać, że folk - w postaci działań Orkiestry św. Mikołaja - może wnieść "zasługi dla kultury ludowej", fakt ten należy uznać za niezwykle istotny i wart głębszego przemyślenia. Być może jesteśmy świadkami przewartościowania, dzięki któremu uczestnictwo w koncercie folkowym traktowanym dotychczas li tylko jako forma rozrywki, zyska - oficjalnie - rangę uczestnictwa w kulturze narodowej.

Otrzymanie "Oskara Kolberga" przynosi laureatom zawsze wielki zaszczyt. Dla środowiska Orkiestry św. Mikołaja jest on uhonorowaniem siedemnastu lat aktywności. W tym czasie Orkiestra - między innymi - nagrała 7 albumów, zorganizowała 14 edycji Festiwalu Muzyki Ludowej "Mikołajki Folkowe" i wydała 59 numerów Pisma Folkowego "Gadki z Chatki". "Mikołajki Folkowe" są najstarszym polskim festiwalem, który od pierwszej edycji traktuje ruch folkowy jako osobne zjawisko kulturowe i nadaje mu własną tożsamość. "Gadki z Chatki" są jedynym pismem w naszym kraju poświęconym współczesnym inspiracjom muzyką ludową. Każda z kaset i płyt Orkiestry otwiera nowy horyzont dla spojrzenia na muzykę tradycyjną. Do tego można dodać wystawy fotograficzne, działalność internetową, letnie warsztaty w bieszczadzkim Jaworniku ("Spotkania Ludzi Gór") i wiele innych inicjatyw animacyjnych i wydawniczych.

Wszystkie te działania mają charakter nowatorski. Kultywowanie tradycji we współczesnej kulturze jest sztuką i nikt nie ma na to skutecznej recepty. Dlatego środowisko Orkiestry lubi się określać jako "laboratorium tradycji", czyli miejsce, gdzie, na wzór pracowni nauk przyrodniczych, powstają nowe sposoby dialogu z kulturą wypracowaną przez pokolenia żyjące z ziemi, daleko od środków masowego przekazu. Specyfiką działań Orkiestry jest traktowanie folkloru z szacunkiem jako skarbnicy wartości tradycyjnych, które mogą być na nowo odczytane przez ludzi młodych. W ujęciu Orkiestry kultura ludowa jest przyjaznym i komunikatywnym środkiem przekazu współczesnych treści i polem ekspresji dostępnym dla każdego. Traktowana jest jako forma, którą można twórczo przekształcać i z której każdy może coś przyswoić dla siebie, wedle własnych gustów i możliwości.