Muzyka starożytnej Grecji

Dawna muzyka Grecji budzi zainteresowanie ze względu na ciekawe skale, archaiczne instrumenty, tajemnicze kulty, jakim towarzyszyła, a także upatrywanie w Grecji podstaw kultury europejskiej, czy szerzej - zachodniej.

Skale muzyczne starożytnej Grecji zostały ujęte w system teoretyczny przez Arystoksenosa w IV wieku przed naszą erą. Można zaryzykować stwierdzenie, że późniejsi interpretatorzy tego systemu przyczynili się do sporego zamieszania wokół zasad muzyki Grecji. Czytanie jej poprzez skale i nawyki wykonawcze klasycznej muzyki europejskiej wydaje się do dziś podstawą owych nieporozumień. Jest prawdopodobne, że znacznie właściwsze byłoby badanie tej muzyki poprzez znane i aktualnie praktykowane zasady klasycznej muzyki Indii i Chin. Nie brzmi to tak niedorzecznie, jeżeli weźmie się pod uwagę wschodnie pochodzenie greckich instrumentów muzycznych, np. kitary i aulosu oraz wpływ, jaki miała na kulturę Grecji sztuka Fenicjan, Egiptu i Chin. W wielkim uproszczeniu można powiedzieć, że podstawą muzyki starożytnej Grecji są tetrachordy (jednostki skal złożone z czterech dźwięków), z których trzy diatoniczne: dorycki, frygijski i lidyjski należą do głównych. Cztery tetrachordy zestawione kolejno i połączone (lub nie) dźwiękiem wspólnym, wraz z najniższym dźwiękiem uzupełniającym, stanowią system doskonały (systema teleion). Różnym tetrachordom przypisywano różny ethos, czyli predyspozycje wyrazowe. Ethosem zajmowali się nie tylko teoretycy muzyki, ale i filozofowie. Osobnym, interesującym aspektem muzyki Grecji jest system notacji za pomocą liter alfabetu fenickiego i jońskiego, przechowany w późniejszym tzw. Dasia Notatio. Nazwy poszczególnych dźwięków (które nie zależały od bezwzględnej wysokości konkretnego dźwięku, ale od położenia w tetrachordzie), pokrywają się z nazwami strun najbardziej znanego starożytnego instrumentu Grecji - kitary.

Od wielu lat rekonstrukcją muzyki starożytnej Grecji zajmuje się Petros Tabouris z zespołem Armonia. Muzycy musieli przestudiować wiele starożytnych zabytków, aby odtworzyć (także w sensie fizycznym) podstawowe instrumenty jak: kitara, aulos, sirinx, lira, xylophon, pektis, pandouris, plaghiaulos. Studia te są udokumentowane serią niezwykle interesujących płyt CD – “Hellenic Musical Instruments”, doskonale wydanych i zaopatrzonych w wyczerpujący opis zarówno instrumentów, jak i skal muzycznych użytych przez zespół. Szczególnie cenne jest podanie w opisie każdego utworu źródeł archeologicznych, na jakich oparto próbę rekonstrukcji. Płyt słucha się z zainteresowaniem i satysfakcją. Polecam je wszystkim muzykom, niezależnie od ich osobistych zainteresowań i uprawianej muzyki. Starożytna muzyka Grecji jako segment kultury, w której upatrujemy źródeł „europejskości”, może być dla wielu słuchaczy sporym zaskoczeniem. Płyty z rekonstrukcjami muzyki greckiej są poświęcone poszczególnym instrumentom: kitarze, zurnie, lirze, sirinx. Te piękne i cenne muzycznie wydawnictwa są do nabycia w każdym większym sklepie płytowym Grecji. Szczególnie polecam płytę - Ancient Kithara , Hellenic Musical Instruments vol.15.

Zespół Armonia gra w składzie: Petros Tabouris - kitara, lira, pektis, pandouris; Roubini Protopsalti – plaghiaulos; Eleni Savani – aulos; Ion Tircolea – sirinx; Petros Kourtis; Andreas Papas; Alekos Xristidis - xylophon, instrumenty perkusyjne. Wszystkie 16 kompozycji zaprezentowane na płycie skomponował i zaaranżował, na podstawie badań nad muzyką dawną, Petros Tabouris. Kompakt został wydany w 1998 roku przez FM Records S.A. w Atenach. Adres wydawnictwa: Ateny, 7 Knossou str., 11146 Galatsi, tel. (01)2222301-3, fax: 2221603.