Wielu ludziom hasło "ekologia" kojarzy się z oszołomem, który przykuwa się łańcuchami do drzewa, żeby ratować zagrożone wyginięciem świerszcze, czy żaby. Szum medialny wokół protestów ekologicznych powoduje, że ekologia dla zwykłego zjadacza chleba staje się fanatyczną ideą, od której najlepiej się odciąć. Z drugiej jednak strony ekologiczne produkty stają się coraz bardziej popularne, powszechny staje się recykling, czy segregacja śmieci, a także wzrasta świadomość społeczna dotycząca ekologii.
Pojęcie ekologii, jako nauki o związkach (współzależnościach) między organizmami a otaczającym je środowiskiem, wprowadził w 1869 roku zoolog ewolucjonista - Ernest Haeckel. Przez ekologię - pisał Haeckel - rozumiemy wiedzę związaną z ekonomiką natury - badanie stosunków roślin i zwierząt z ich środowiskiem organicznym i nieorganicznym, w tym przede wszystkim ich przyjazne i wrogie stosunki z tymi zwierzętami i roślinami, z którymi wchodzą one w bezpośredni lub pośredni kontakt - można powiedzieć, że ekologia jest budowaniem tych wszystkich złożonych interakcji, które Darwin nazywa warunkami walki o byt.
Powyżej przytoczona definicja Haeckela to jedna z pierwszych, a jednocześnie najbardziej popularnych definicji ekologii. Od tego czasu powstało wiele innych terminów próbujących nakreślić właściwy charakter tej dziedziny nauki, jednak żadna z nich nie kładzie nacisku na ochronę środowiska, a nawet - co zauważa Francesco Di Castri - nie należy traktować wiedzy o ochronie środowiska, jako synonimu ekologii. O ochronie środowiska będziemy mówić w przypadku określenia całokształtu działań mających na celu właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów środowiska naturalnego, zarówno w zakresie ochrony przyrody, jak i nieożywionych elementów przyrody. Mimo iż ekologia i sozologia (nauka o ochronie środowiska) w sensie naukowym nie są tym samym, to uzupełniają się
Ekologia kojarzona jest również z innymi dziedzinami nauki, takimi jak ekozofia - filozofia ekologiczna, gdzie główna problematyka dotyczy istoty natury i środowiska społeczno-przyrodniczego. Ekologia stanowi również podstawę do działalności wielu ruchów społecznych i artystycznych. Najsłynniejszymi organizacjami międzynarodowymi na rzecz środowiska są Greenpeace, słynąca z radykalizmu, a często posądzana o ekoterroryzm oraz WWF (dawniej World Wild Fund), która kojarzona jest z wizerunkiem pandy w logo. Obok nich znajdziemy najstarszą, bo powstałą w 1889 roku Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, czy BirdLife International oficjalnie opiniującą w sprawie ptaków przy tworzeniu Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych publikowaną przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN).
Polskich organizacji o podobnym charakterze istnieje w Polsce kilkadziesiąt. Ich głównym celem jest edukowanie społeczeństwa poprzez warsztaty, zajęcia, wykłady. Niektóre z nich do przekazania swoich idei stosują formę happeningu, angażując przypadkowych ludzi, jak w przypadku happeningu członków Klubu Gaja, którzy chcąc pokazać, jak czuje się karp w foliowym worku, owijali ochotników folią.
Rolnictwo ekologiczne
){kind=link}
Rolnictwo ekologiczne jest specyficzną formą produkcji żywności. W procesie produkcji nie stosuje się nawozów, hormonów, czy antybiotyków, żywność wytwarzana jest metodami naturalnymi w czystym, bezpiecznym środowisku. Dzięki temu gleba oraz wody gruntowe nie są zanieczyszczane pestycydami. Koncepcja ekorolnictwa wywodzi się z krajów wysoko uprzemysłowionych, gdzie w wyniku rozwiniętej produkcji rolniczej występują nadwyżki produktów rolnych.
Podstawowym celem rolnictwa ekologicznego jest wytwarzanie zdrowej wysokojakościowej żywności, ale także dbałość o środowisko naturalne. Dąży się do zmniejszenia obciążenia środowiska naturalnego, jakie może powodować przemysłowa produkcja na wielkich farmach. Zamiast nawozów sztucznych wykorzystuje się naturalne odpady (kompost, oborniki), dzięki czemu takie gospodarstwo ekologiczne staje się samowystarczalne.
W rolnictwie ekologicznym nie stosuje się wielohektarowych upraw monokulturowych, wykorzystywany jest natomiast system mozaikowy, co wiąże się z zachowaniem różnorodności biologicznej danego ekosystemu, gdzie kluczowym staje się zachowanie zadrzewienia śródpolnego, oczek wodnych i torfowisk, miedz, czy ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk. Wpływa to na zachowanie siedlisk działających na rozwój poszczególnych gatunków i populacji.
Istnieją różne kierunki rozwoju rolnictwa ekologicznego, możemy tu wyróżnić m.in. rolnictwo biodynamiczne oparte na wykorzystywaniu energii kosmosu. Rolnictwo biodynamiczne opiera się na antropozofii, w myśl której człowiek powstaje w momencie wtajemniczenia, poznania tego, co astralne, "używa" myślenia jako narzędzia do zrozumienia samego siebie. Twórcą tego kierunku jest austriacki filozof Rudolf Steiner. Według niego rolnictwo biodynamiczne zakłada, że cykl istot żywych uwarunkowany jest siłami kosmosu - fazami księżyca, aktywnością słońca, układem gwiazd. Dodatkowo rolnictwo takie wspomagane jest przez preparaty biodynamiczne wytwarzane z ziół, mające działanie homeopatyczne.
){kind=link}
Innym kierunkiem rozwoju rolnictwa ekologicznego jest rolnictwo organiczno-biologiczne, oparte na uzyskiwaniu plonów wysokiej jakości bez użycia nawozów mineralnych oraz pestycydów. Metoda ta zakłada również zwracanie szczególnej uwagi na następstwo roślin w płodozmianie oraz stosowanie nawozu zielonego. Płodozmian jest system zagospodarowania pola uprawnego i oparty jest na następstwie sadzenia roślinności na wyznaczonym terenie, co z kolei ma służyć wzrostowi żyzności gleby oraz jest pomocne w procesie zwalczania chwastów. Pierwszym zalążkiem systemu płodozmiennego była dwupolówka, później trójpolówka.
Rolnictwo ekologiczne w Polsce ma ponad półwieczną tradycję. Pierwsze gospodarstwo ekologiczne, inspirowane filozofią Steinera, powstało w 1930 roku z inicjatywy hrabiego Stanisława Karłowskiego. Tuż przed wojną powstało Towarzystwo Krzewienia Zasad Życia i Gospodarki Zgodnie z Przyrodą, lecz wojna oraz powojenny system rolniczy przerwały rozwój tej metody uprawy. Obecnie jedną z ważniejszych polskich instytucji związaną z rolnictwem ekologicznym jest "Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi" - EKOLAND, powstałe 1 września 1989 roku, która - obok Polskiego Towarzystwa Rolnictwa Ekologicznego (PTRE) oraz holenderskiej organizacji SKAL - stanowi instytucję atestującą (certyfikującą) gospodarstwa ekologiczne. Certyfikacja w rolnictwie ekologicznym oznacza, że produkt został wytworzony przynajmniej w 95% w sposób naturalny, a jego produkcja podlegała częstej kontroli. Należy zaznaczyć jednak, że certyfikacji podlega nie produkt, a sam proces produkcji. Dzięki certyfikatom ułatwiony jest dostęp do pomocy finansowej w ramach rolnictwa ekologicznego.
Ekologiczna żywność
Mianem ekologicznej żywności określa się produkty rolne wyprodukowane metodami rolnictwa ekologicznego. Jest to żywność pozbawiona wpływu nawozów sztucznych i jest ona produkowana zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju pod względem ekologicznym, ekonomicznym oraz społecznym. Produkcja takiej żywności na terenie Unii Europejskiej jest regulowana Rozporządzeniem Rady EWG nr 2092/91, z dnia 1.01.1993 roku.
W stosunku do ekologicznej żywności często używa się, jako synonimu, hasła "zdrowa żywność". Tymczasem analogicznie do rolnictwa ekologicznego, żywność ekologiczna jest produktem certyfikowanym, podczas gdy zdrowa żywność takiej certyfikacji nie posiada, a nazwa stworzona została do celów marketingowych. Żywność ekologiczną z certyfikatem najłatwiej poznać po graficznym na etykiecie produktu - "Rolnictwo ekologiczne".
Żywność ekologiczna różni się od żywności konwencjonalnej tym, że do jej produkcji nie używa się środków chemicznych, nie zawierają konserwantów, czy barwników, a w żywieniu zwierząt stosuje się zwykle pasze z własnego, ekologicznego gospodarstwa.
Polacy a ekologia
Ostatnie lata pokazują, że bycie ekologicznym to bycie oryginalnym, modnym. Mamy do czynienia z wzrostem zainteresowania ekologiczną żywnością, na rynku pojawia się coraz więcej urządzeń służących poprawie stanu środowiska naturalnego, na wsiach powstają ekologiczne gospodarstwa.
){kind=link}
Z badań na temat świadomości ekologicznej Polaków, przeprowadzonych na zlecenie TELE2 Polska przez TNS OBOP wynika, że w świadomości społecznej ekologia to przede wszystkim pozytywna, przyjazna naturze postawa, w tym głównie dbałość o przyrodę i zachowanie czystości. Jednocześnie przeciętny Polak nie łączy ekologii ze świadomym konsumpcjonizmem i w momencie przekroczenia progu sklepu, czar ekologii pryska, gdyż ważniejszym czynnikiem przy wyborze produktów jest dla nas cena, niż bezpieczeństwo produktu dla środowiska.
Według tych samych badań działania przynajmniej od czasu do czasu na rzecz ochrony środowiska deklaruje 60% Polaków i głównie polegają one na segregacji śmieci oraz ogólną dbałość o czystość i naturę. Mimo to wielu z nas (57%) bagatelizuje znaczenie codziennych działań pojedynczych osób.
Z kolei badania CBOS-u z ubiegłego roku wskazują na wpływ poziomu wykształcenia oraz zamożności na codzienne dbanie o ochronę środowiska. Im wyższy poziom wykształcenia Polaków, tym większa dbałość o środowisko naturalne. Więcej cieknących kranów oraz używanie sprzętu energochłonnego deklarują osoby o niższej pozycji społecznej i niskich dochodach.
Niezmiernie ważnym elementem w tworzeniu postaw proekologicznych okazuje się być edukacja oraz przekazywanie wiedzy na temat możliwych sposobów dbania o środowisko naturalne w swoim otoczeniu i gospodarstwie domowym. Głównym kanałem dla Polaków okazuje się być telewizja i emitowane programy dotyczące ekologii.
Świadomość Polaków wydaje się być wciąż podnoszona poprzez odpowiednią reklamę społeczną. Kilka miesięcy temu Ministerstwo Środowiska wyemitowało w Internecie trzy dowcipne spoty reklamowe o Stefanie i Mariolce, które miały zachęcić Polaków do codziennego dbania o środowisko. Stąd też Mariolka i Stefan w celu oszczędzania wody biorą wspólny prysznic, by zaoszczędzić energię elektryczną jedzą kolację przy świecach, a redukcji emisji spalin dokonuje Stefan, który, ku niezadowoleniu Mariolki, jeździ z sąsiadką do pracy.
Przedsiębiorstwa i ekologia
){kind=link}
Wzrost dewastacji ekologicznej przypisuje się głównie wielkim zakładom produkcyjnym, emitujących do środowiska ogromne ilości dwutlenku węgla, a co za tym idzie ocieplanie się klimatu, obumieranie kolejnych gatunków roślin i zwierząt, a także intensywne zjawiska pogodowe, takie jak huragany czy tajfuny. Stąd też coraz częściej mówi się o potrzebie zrównoważonego rozwoju i zrównoważonego biznesu.
Znane są przykłady, kiedy wielkie przedsiębiorstwa angażują swoje siły w walce o czystość środowiska. W ramach tzw. CSR (Corporate Social Responsibility - społeczna odpowiedzialność biznesu), hipermarkety zaczęły ograniczać rozdawanie jednorazowych foliowych worków, a w zamian sprzedawać bardziej trwałe torby zakupowe. Z jednej strony ograniczyło to zużywanie ogromnych ilości jednorazówek, z drugiej strony był to komunikat do społeczeństwa, jak należy o środowisko zadbać przynajmniej w tym konkretnym zakresie. Innym przykładem ekologii w ramach CSR wśród firm jest np. masowe sadzenie drzew, instalowanie nowoczesnego sprzętu, który zmniejsza niekorzystny wpływ działalności przedsiębiorstwa na środowisko, czy chociażby ekologiczne eventy tzw. "Green eventy". Idea, jaka przemawia za organizacją takiej imprezy, to zrównoważony biznes, którego celem jest troska zarówno o ludzi, jak i o przyrodę. Całość wydarzenia zwykle dzieje się w miejscach, gdzie idee ochrony środowiska są obecne - w hotelach dbających o środowisko, karmiących uczestników ekologiczną żywnością. Jednocześnie zasadą Green eventów jest redukcja emisji dwutlenku węgla i obcowanie z przyrodą.
Temat ekologii i ochrony środowiska jest bardzo rozległy, dotyczy zarówno zagadnień lokalnych, regionalnych, jak i globalnych, wiedzę na ten temat powinny mieć zarówno całe społeczeństwa, władze państwowe, czy przedsiębiorstwa jak i pojedynczy ludzie. Ważkim problemem okazuje się niewystarczająca edukacja - z badań na temat wiedzy ekologicznej Polaków jasno wynika, że takiej edukacji brakuje, a sami ludzie wolą słuchać o sposobach zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska, niż o samych problemach ekologicznych.
Wykorzystano źródła internetowe:
1. Archiwum Rudolfa Steinera, www.rudolf-steiner.com
2. Centrum Badania Opinii Publicznej www.cbos.pl
3. Forum Odpowiedzialnego Biznesu - CSR www.fob.org.pl
4. Fundacji Nasza Ziemia: http://naszaziemia.pl/
5. Greenpeace Polska www.greenpeace.pl
6. Prokopiuk Jerzy "Rolnictwo biodynamiczne" :
część 1. http://www.gnosis.art.pl/e_gnosis/rozwidlone_sciezki/prokopiuk_rolnictwo_biodynamiczne1.htm
część 2. http://www.gnosis.art.pl/e_gnosis/rozwidlone_sciezki/prokopiuk_rolnictwo_biodynamiczne2.htm
7. Rolnictwo Ekologiczne www.rolnictwoekologiczne.org.pl
8. Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne "Klub Gaja" www.klubgaja.pl
9. WWF Polska www.wwf.pl
10. www.wikipedia.pl
Wielu ludziom hasło „ekologia” kojarzy się z oszołomem, który przykuwa się łańcuchami do drzewa, żeby ratować zagrożone wyginięciem świerszcze, czy żaby. Szum medialny wokół protestów ekologicznych powoduje, że ekologia dla zwykłego zjadacza chleba staje się fanatyczną ideą, od której najlepiej się odciąć. Z drugiej jednak strony ekologiczne produkty stają się coraz bardziej popularne, powszechny staje się recykling, czy segregacja śmieci, a także wzrasta świadomość społeczna dotycząca ekologii.