Dziedzictwo fonograficzne w Bibliotece Wilanowskiej

fot. M. Królikowski

Dnia 22 września 2020 roku w Bibliotece Wilanowskiej odbyła się konferencja „Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny, zachowanie, udostępnianie” zorganizowana przez Zbiory Fonograficzne IS PAN.
Konferencja była już kolejnym z cyklu spotkań naukowych, zorganizowanych w ramach wieloetapowego projektu realizowanego przez Zbiory Fonograficzne IS PAN, w ramach którego od 2015 roku digitalizowane i opracowywane są cenne zasoby instytucji (uniwersytety, muzea, fundacje, stowarzyszenia i in.), jak również kolekcje prywatne, które nie były dotąd całkowicie zabezpieczone, rozpoznane lub pozostawały całkiem nieznane.
Podczas tegorocznej konferencji zaprezentowano dwanaście referatów, które wygłosili przedstawiciele związani m.in. z następującymi jednostkami akademickimi: Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Jagielloński, naukowymi: Instytut Sztuki PAN, a także muzeami, fundacjami i lokalnymi ośrodkami ochrony i popularyzacji dziedzictwa kulturowego: Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, Wojewódzki Dom Kultury w Rzeszowie, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej oraz Biblioteka Kraków i Fundacja Muzyka Odnaleziona.
Poruszono tematy związane z digitalizacją, opracowywaniem, katalogowaniem oraz przechowywaniem nagrań i towarzyszącej im dokumentacji. Zaprezentowano bogate zbiory poszczególnych instytucji i sposoby ich opracowywania (Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Wojewódzki Dom Kultury w Rzeszowie), omówiono problematyczne kwestie zapisu tekstów gwarowych (dr Artur Czesak), poruszono bardziej ogólne zagadnienia związane z tym, co dokumentaliści utrwalają – bądź nie – w nagraniach i jakie miejsce zajmuje dźwięk i audiosfera w badaniach etnomuzykologicznych (prof. Bożena Muszalska), a także z tym, jak rejestracje fonograficzne i wideofoniczne mogą przysłużyć się do zgłębiania konkretnego zagadnienia (prof. Zbigniew Przerembski). Scharakteryzowano także kolekcje nagraniowe, zarówno z Polski, jak i międzynarodowe – dr Bożena Lewandowska wygłosiła referat dotyczący jej badań i nagrań na Orawie, Ewelina Grygier przedstawiła stan prac nad kolekcją Stowarzyszenia Muzyków Ludowych w Zbąszyniu (był to jednocześnie przykład kolekcji digitalizowanej i opracowywanej w ramach kolejnego etapu projektu „Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne”), a dr Maria Szymańska-Ilnata zaprezentowała referat dotyczący badań i nagrań w Indonezji, w szczególności na Sumatrze Zachodniej. Dyskusji poddane zostały również takie zagadnienia jak: semiotyka dźwięku (Anna Rutkowska) oraz gromadzenie zbiorów i ich wydawanie w ramach działalności fundacji (Małgorzata Bieńkowska). Omówiono niezwykle ważne, w dobie zmieniających się przepisów dotyczących ochrony danych osobowych oraz regulacji prawa autorskiego i wykonawczego, kwestie prawne dotyczące udostępniania nagrań dźwiękowych przez instytucje odpowiedzialne za ochronę dziedzictwa dźwiękowego (dr Nicholas Ghazal).
Tematyka wystąpień była zatem niezwykle szeroka – od nagrań na jednej z indonezyjskich wysp, przez badanie kultury dudziarskiej w Polsce, problematyczność zapisu tekstów gwarowych, badanie lokalnej, autonomicznej klasyfikacji folkloru na Orawie aż po omówienie bogatych kolekcji, funkcjonujących przy poszczególnych instytucjach kultury i fundacjach. Całość podsumował wykład wygłoszony przez dra Jacka Jackowskiego, w którym omówił on dotychczasowe działania, zrealizowane w Zbiorach Fonograficznych w ramach poszczególnych etapów projektu „Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny, zachowanie, udostępnianie”. Na koniec warto wspomnieć, że wraz z administratorem repozytorium (IS PAN) w ramach tych działań mamy dziś dwadzieścia dwa podmioty, których materiały fonograficzne (a także filmowe) zostały zagregowane w centralnej bazie nagrań dokumentalnych polskiej muzyki tradycyjnej. W ramach realizacji projektu do repozytorium włączano całe zbiory lub ich części (w zależności od wielkości kolekcji i aktualnego stanu realizacji projektu): Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, Katolicki Uniwersytet Lubelski (Instytut Muzykologii. Archiwum Muzyczne Folkloru Religijnego), Kolekcja nagrań Zespołu „Bagnosze” (południowe Podlasie), Kolekcja nagrań Henryka Świątkowskiego (Mazowsze Łowickie), Kolekcja nagrań Stanisława Woźnicy (Mazowsze Wschodnie), Kolekcja nagrań Wandy Księżopolskiej (Mazowsze Wschodnie), Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie – Oddział Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej, Muzeum Regionalne w Woli Osowińskiej, Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem – Archiwum, Polskie Radio Olsztyn (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Zbiory Fonograficzne), Stowarzyszenie Katedra Kultury w Warszawie – Archiwum, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – Pracownia „Archiwum Etnolingwistyczne”, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – Instytut Muzykologii, Muzeum Etnograficzne im. M. Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, Kolekcja nagrań Mateusza Raszewskiego (Kaliskie, dorzecze Prosny), Bukowiańskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”, Archiwum nagrań Stowarzyszenia Muzyków Ludowych w Zbąszyniu, Archiwum nagrań Muzeum Zamoyskiego, Kolekcja nagrań Alka Marduły (Podhale), Gminny Ośrodek Kultury w Czeremsze, Etnologisches Museum. Staatliche Museen zu Berlin (Berliner Phonogramm-Archiv). Materiał jest dostępny online w takim stopniu, na jaki pozwala status prawny materiałów oraz ich opracowanie. Bez ograniczeń z archiwaliami można zapoznać się w wewnętrznej sieci Zbiorów Fonograficznych.

Ewelina Grygier

Sugerowane cytowanie: E. Grygier, Dziedzictwo fonograficzne w Bibliotece Wilanowskiej, "Pismo Folkowe" 2020, nr 151 (6), s. 35.