Chodowiackie zamiłowanie do folkloru

Fot. z archiwum Centrum Kultury i Sportu w Siedlcach: Chodowiacy podczas uroczystości dożynkowych

Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Siedleckiej im. Alicji Siwkiewicz znany jest z kultywowania folkloru Podlasia, innych regionów Polski i zagranicy. Chodowiacy reprezentują Siedlce na różnych festiwalach i konkursach, z wielką przyjemnością uświetniają swoimi występami ważne święta w mieście oraz okolicznych miejscowościach. Siedzibę mają w Siedlcach, gdzie również odbywają się próby. Obecnie zespół składa się z trzech grup: młodszej, podstawowej oraz reprezentacyjnej.

Zespół został założony w 1972 roku w podsiedleckiej wsi Chodów, oddalonej od Siedlec o osiem kilometrów. To właśnie tam, w Klubie Rolnika, podczas konkursu, dotyczącego stworzenia Izby Ludowej, pani Alicja Siwkiewicz wraz z Ireną Karczewską i Barbarą Janiak wpadły na pomysł założenia zespołu. W inicjatywę zaangażowali się mieszkańcy Chodowa. Pozdejmowano ze strychów dawne stroje i sprzęty, którymi posługiwali się ludzie, żyjący w przeszłości. Liczba zgromadzonych materiałów była tak duża, że bez problemu można było stworzyć Izbę Ludową.
W pierwszych próbach uczestniczyło wielu mieszkańców Chodowa. Alicja Siwkiewicz zwróciła się o pomoc do Zbigniewa Myrchy, pochodzącego ze wsi Wiśniew członka Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”. Mężczyzna przez szesnaście lat sprawował opiekę nad oprawą muzyczną Chodowiaków, nie rezygnując ze współpracy z Mazowszem. W sprawie choreografii jako pierwsza doradzała Irmina Maksymiuk, emerytowana nauczycielka, dojeżdżająca z Siedlec. W momencie powstania zespół liczył czterdziestu pięciu członków. Przychodzili mieszkańcy Chodowa – rodziny z dziećmi. Próby odbywały się w trudnych warunkach. Najpierw nad salą widowiskową zawalił się dach, natomiast po przeprowadzonym remoncie zapomniano o jakichkolwiek urządzeniach ogrzewających. Mimo niesprzyjających warunków zespół istniał, a próby nadal odbywały się cyklicznie.
Pierwsze stroje zespołu pochodziły ze strychów mieszkańców Chodowa. Były to spódnice, chustki, bluzki, serdaki, fartuchy, a niektórzy szyli je sobie sami. Dopiero po pierwszych występach w okolicznych wioskach, po których posypały się zaproszenia na koncerty i pokazy, zespół zdobył odpowiednie fundusze, które pozwoliły na zakup i uzupełnienie strojów.
Pierwszy program został przygotowany w zaledwie dwa miesiące. Koncertowanie rozpoczęło się na rejonowych dożynkach w Chodowie, po czym Chodowiacy wystąpili w Siedlcach i pobliskiej okolicy. Organizację zawdzięczali kierowniczce Klubu Rolnika, Irenie Karczewskiej. Po debiucie coraz częściej zaczęli otrzymywać zaproszenia na koncerty. Od tego czasu zespół chętnie uświetniał wydarzenia w pobliskich miejscowościach, m.in. w Brzozowie, Krzymoszach, Żaboklikach i Golicach.
W pierwszą rocznicę powstania zespołu odbyły się chrzciny grupy, podczas których nadano jej nazwę Zespół Pieśni i Tańca „Chodowiacy”. Ceremonia miała oficjalny charakter, zaproszono dostojnych gości, wybrano rodziców chrzestnych, którymi zostali: zastępca powiatowego inspektora do spraw kultury w Siedlcach, Teresa Płotczyk, prezes Gminnej Spółdzielni w Siedlcach, Eugeniusz Uszyński oraz seniorka zespołu, Helena Stańczuk.
Pierwsze lata działalności zespołu wiązały się z Chodowem. Dorobek artystyczny obejmował folklor podlaski, ludowe obrzędy i zwyczaje wsi polskiej, ocalone od zapomnienia w takich programach tematycznych jak: „Plon niesiemy plon”, „Za naszą białą chatą”. Zespół odnosił sukcesy jeden po drugim. Występował w wielkich miastach i małych wioskach, na festiwalach i konkursach. Cieszył się popularnością wśród odbiorców. Ze szczególnym uznaniem znawców folkloru i szerokiej publiczności spotkały się programy tematyczne, takie jak: „Wesele na Podlasiu”, „Wiosna na Podlasiu”, „Lato na Podlasiu”, „Jesień na Podlasiu”, „Jadą goście, jadą”, „Podróże Chodowiaków”, „Zaloty wiejskie” oraz „Hej kolęda, kolęda”. Chodowiacy posiadają bardzo bogaty repertuar, na który składają się pieśni, których jest prawie dwieście, i kilkanaście tańców ludowych.
Z biegiem lat Chodowiacy coraz bardziej cieszyli się uznaniem odbiorców. Z tego względu postanowili zaprezentować folklor Podlasia szerszej publiczności. Zespół zaczął wyjeżdżać i koncertować w Polsce, a później także za granicą. Wyjątkowy charakter miało spotkanie z Ojcem Świętym Janem Pawłem II w Rzymie.
W roku 1975 zaistniała konieczność przeniesienia siedziby zespołu z Chodowa do Siedlec. Pociągnęło to za sobą przykre konsekwencje. Wielu starszych członków zespołu odeszło z niego ze względu na męczący i problematyczny dojazd. Puste miejsca w grupie zaczęto wypełniać młodzieżą ze szkół średnich, Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej oraz miejscowych zakładów pracy. Po zmianie siedziby próby odbywały się 2–3 razy w tygodniu.
Przeniesienie do Siedlec wiązało się z polepszeniem warunków pracy oraz z uzyskaniem mecenatu Centrum Kultury i Sztuki Województwa Siedleckiego. Finansowej pomocy udzielił również Centralny Związek Spółdzielni Rolniczych. Nazwa zespołu nie zmieniła się. Tymczasem w Chodowie powstała grupa Barwni Chodowiacy, która nie korzystała z pomocy dawnego kierownictwa.
Tułaczka z powodu braku odpowiedniej sali, ubieganie się o najprostszy sprzęt nagłaśniający i instrumenty muzyczne wymagały wiele cierpliwości i zrozumienia. Pani Alicja, jak powiedziała w wywiadzie dla „Tygodnika Siedleckiego”, przetrwała to wszystko dzięki zespołowi. Zaangażowanie, koleżeństwo i młodość dodały jej sił, aby zapewnić grupie godne warunki pracy. Duży wpływ mieli na to również ludzie, którymi założycielka zespołu się otaczała.
Rok 1998 to czas, w którym dokonało się wiele zmian – jak wyłonienie nowego kierownictwa oraz wprowadzenie nowej nazwy zespołu. Z powodu śmierci założycielki na czele grupy stanęła Bożena Wojciuk, wieloletnia tancerka i śpiewaczka Chodowiaków. Z okazji jubileuszu 25-lecia, podczas festiwalowego koncertu zespołowi nadano imię Alicji Siwkiewicz. Traktowała ona grupę jak swoje własne dziecko i kierowała nią tak, aby osiągała jak największe sukcesy, zdobywała sympatię i uznanie publiczności.
Dziś uwagę przykuwa ogromna liczba koncertów, jakie Chodowiacy mają na swoim koncie. Są to występy dożynkowe, dla różnych firm, Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Światowych Dni Młodzieży, pokazy promujące zespół itp. Chodowiacy są laureatami wielu konkursów regionalnych i ogólnopolskich m.in. w Łowiczu, Opocznie, Ostrowi Mazowieckiej, Warszawie, Płońsku, Krakowie, Lubaczowie, Warce. Występowali podczas kilku edycji największej w Europie imprezy folklorystycznej, jaką jest Tydzień Kultury Beskidzkiej. Koncertowali wielokrotnie na Słowacji, Ukrainie, Węgrzech, Białorusi, we Włoszech, w Rosji, Francji, Serbii, Turcji, Bułgarii, Niemczech, Macedonii, spotykając się z wielkim uznaniem widzów na licznych imprezach międzynarodowych oraz nawiązując nowe znajomości, trwające i pielęgnowane do dziś.
Zespół edukuje dzieci i młodzież w zakresie regionalnego i pozaregionalnego folkloru, tym samym integrując i wiążąc je z własnym regionem. Akcja ta nazwana jest „Spotkania z folklorem”, podczas których ZPiT ZS „Chodowiacy” prezentuje polskie tańce narodowe i podlaski folklor, opatrzone komentarzami. Chodowiacy są gospodarzami corocznego wielkiego wydarzenia w Siedlcach, mianowicie Międzynarodowego Festiwalu Pieśni, Tańca i Folkloru, który w 2018 roku doczekał się już 26. edycji. Festiwal ten to barwne widowisko, integrujące środowiska artystyczne różnych narodowości. Na deskach sceny możemy oglądać zespoły m.in. z Bułgarii, Słowacji, Macedonii, Ukrainy, Litwy i oczywiście Polski. Oprócz koncertu, ulicami Siedlec przechodzi piękna, barwna parada, prezentująca stroje ludowe uczestniczących narodowości. Zespół Chodowiacy jest obecny również w życiu miasta. Chętnie udziela się podczas organizowanych imprez, świąt narodowych itp. Bardzo często możemy obejrzeć przepiękne tańce i śpiewy podczas Dni Siedlec, Jackonaliów, Jarmarku św. Stanisława bądź Dni z Doradztwem Rolniczym. Oprócz występów na terenie miasta grupa często udziela się w okolicznych miejscowościach, uświetniając swoimi występami różnego rodzaju święta i imprezy dożynkowe.
Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Siedleckiej „Chodowiacy” może poszczycić się niebagatelnym repertuarem, utrzymując ten, wypracowany w pierwszym okresie działalności, i poszerzając go o kolejne utwory, wprowadzone już pod kierownictwem pani Bożeny Wojciuk. Grupa prezentuje tradycje własnego regionu, wplatając w nie inne folklorystyczne tańce i melodie. Możemy zauważyć to na spotkaniach z młodzieżą siedlecką, podczas organizowanych często „Spotkań z folklorem”. Każda edycja ma inną nazwę, a zespół prezentuje coraz ciekawsze rzeczy. Programy na scenie „Spotkania z folklorem” ilustrują takie zagadnienia jak polskie tańce narodowe, Podlasie i jego folklor, barbórka, karuzela polska, tańce różnych regionów Polski, przywoływki wielkanocne na Kujawach, tańce różnych narodów oraz księżna Aleksandra Ogińska i jej czasy. Podczas spotkań młodzież zapraszana jest do wzięcia udziału w przeróżnych konkursach i zabawach, a komentarze słowne i projekcja DVD ułatwia widzom zrozumienie danego tematu. Ponadto zespół w swoich spektaklach wystawia na deskach m.in. krakowiaka, poloneza, tańce kaszubskie, suitę słowacką, mazura, oberka.
Chodowiacy posiadają również w swoim repertuarze wiele spektakli tematycznych o charakterze narodowym lub regionalnym, jak choćby: „Z polonezem i z gwiazdą”, „Bielą i czerwienią wytańczone”, „Chodowiacy najbliższym”, „Śladami księżnej Oli”, „Chodowiacy wiosennie”, „Polskość pasuje każdemu” czy „Polacy nie gęsi i swój taniec mają”.

Natalia Dymecka,
studentka edukacji artystycznej w zakresie sztuki muzycznej w Instytucie Muzyki UMCS.