30 lat z kulturą, sztuką i tradycją gminy Biłgoraj

Często mówi się, że jeżeli człowiek kończy 30 lat to wkracza dopiero w prawdziwe i dorosłe życie. Ale co powinno się powiedzieć, jeśli 30 lat kończy jedna z prężniej działających w regionie instytucji kultury, która już nie raz święciła tryumfy? Może, że po trzydziestce świat nabiera intensywniejszych barw, a z możliwości XXI wieku można czerpać nieprzebrane pomysły na to, by czerwień biłgorajskiego haftu, tak wpisaną w tradycje ziemi biłgorajskiej, poznał każdy, nawet ten, kto do tej pory rozpoznawał jedynie znaki na klawiaturze komputera czy elektroniczne dźwięki konsoli.

Komórka w przenośni i dosłownie

Teraz nikt nie zechciałby tak pracować, ale przed trzydziestoma laty, kiedy to w gminie Biłgoraj działała jedynie tzw. ,,komórka do spraw kultury", powstawały pierwsze pomysły na to, jak pokonać szarość dnia codziennego i zachować to, co wydawałoby się zwyczajne, a tak naprawdę było cennymi tradycjami regionu biłgorajskiego.

Uchwałą Naczelnika Gminy z 1. stycznia 1981r. utworzono Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju z siedzibą w Soli - instytucję, która wreszcie mogła podjąć poważne działania w celu upowszechnienia kultury oraz folkloru biłgorajskiego. Działaniom tym sprzyjało dziewięć istniejących na terenie gminy placówek kulturalnych tj. Klubów ,,Ruch" i Klubów ,,Rolnika", przy których działały koła ZMW i KGW. W ten świat wkroczyły Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Biłgoraju - Irena Potocka oraz instruktor Zofia Skakuj.

Praca "w kulturze" to praca głównie z ludźmi i w terenie, dlatego pokoik GOKu był często zamknięty, a dyrektor placówki oraz panią Zofię można było spotkać na próbach zespołów śpiewaczych, kabaretów czy razem z dziećmi.

Sukcesy zespołów sukcesami placówki

Nagrody, którymi szczyci się Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju to przede wszystkim nagrody zespołów działających pod patronatem placówki. Na uwagę zasługują tu dwie najdłużej działające grupy: Zespół Śpiewaczy z Rudy Solskiej oraz Zespół ,,Jarzębina" z Bukowej. Zespół Śpiewaczy z Rudy Solskiej wielokrotnie święcił tryumfy na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą, zdobywając dwie Baszty, I i dwukrotnie II nagrodę. Zespół uzyskał również Nagrodę Główną Ogólnopolskiego Konkursu Tańca Tradycyjnego w Rzeszowie ,,Taneczny Krąg", a w 1996r. za całokształt swojej twórczości oraz w uznaniu zasług w dziedzinie kultury ludowej został uhonorowany Nagrodą im. Oskara Kolberga - najznamienitszym wyróżnieniem dla polskich artystów ludowych. Cenione w świecie kultury ludowej są także solistki zespołu, pani Julia Okoń (indywidualna Nagroda im. Oskara Kolberga, Baszta oraz I nagroda na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą) oraz pani Karolina Różańska (I nagroda Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych). Uznanie zyskały również widowiska obrzędowe grane przez panie z Zespołu z Rudy Solskiej, a widowisko ,,Wiedźmy" zostało nagrane i wyemitowane przez program II Telewizji Polskiej.

Nie mniej utytułowany jest Zespół Śpiewaczo - Obrzędowy ,,Jarzębina" z Bukowej, który działa na terenie gminy Biłgoraj oraz całego kraju już 37 lat. Najwięcej nagród i wyróżnień zdobył w dziedzinie obrzędowości i teatru, będąc wielokrotnym laureatem Ogólnopolskiego Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie.

Mówiąc o pozostałych zespołach: ,,Czeremcha" z Gromady, ,,Lawenda" ze Smólska, ,,Sąsiadeczki" z Korczowa i Okrągłego, ,,Stok" z Hedwiżyna, ,,Sędłaki" z Nadrzecza, ,,Więź" z Soli, ,,Wrzos" z Woli Dereźniańskiej, ,,Polne kwiaty" z Dyl i Hedwiżyna, z Dereźni, Bidaczowa, Dąbrowicy, Korytkowa Dużego, trzeba powiedzieć, że one również święciły mniejsze i większe tryumfy. Sam Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju również zdobył znaczące wyróżnienie - Oskara Ludowego w kategorii najlepsze wydawnictwo 2010 za film pt. ,,Jasio konie poił", opowiadający o Zespole Śpiewaczym z Rudy Solskiej.

XVI Jesienna Biesiada Kulturalna okazją do uroczystego świętowania

Nie byłoby lepszej okazji do uczczenia jubileuszu 30-lecia GOK w Biłgoraju niż Jesienna Biesiada Kulturalna organizowana zawsze 11. listopada w celu upamiętnienia Święta Niepodległości i podsumowania rocznego dorobku kulturalnego gminy. Były zatem kwiaty, podziękowania dla byłych i obecnych pracowników GOK. Były wyróżnienia dla gminnych zespołów śpiewaczych i obrzędowych, dla społecznie pracujących działaczy amatorskiego ruchu artystycznego. Był również koncert jubileuszowy oraz III Konkurs o Nagrodę im. Ireny Potockiej. Komisja w składzie: prof. Jan Adamowski - Dyrektor Instytutu Kulturoznawstwa UMCS w Lublinie, dr Katarzyna Smyk z Instytutu Kulturoznawstwa UMCS w Lublinie, Janina Biegalska - wieloletnia Dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Lublinie, a obecnie specjalista ds. muzeów i twórczości ludowej Departamentu Kultury, Edukacji i Sportu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, na laureata konkursu wybrało Zespół Śpiewaczy ,,Lawenda" ze Smólska, a wyróżnieniem nagrodziła Zespół Śpiewaczy ,,Sąsiadeczki" z Korczowa i Okrągłego.

5 wydawnictw i jedna kapela

Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju w roku swojego jubileuszu postawił na coś, co pozwoli upowszechnić i udokumentować działalność najprężniej działających zespołów oraz promować folklor gminy Biłgoraj. Powstały zatem wydawnictwa filmowe, książkowe i muzyczne. Film ,,Jarzębina" opowiada o działalności Zespołu Śpiewaczo - Obrzędowego ,,Jarzębina" z Bukowej. ,,Dolo, moja dolo" to śpiewnik Zespołu Śpiewaczego z Rudy Solskiej prezentujący jego najbardziej znane utwory oraz ukazujący blisko trzydziestoletni dorobek artystyczny. Do śpiewnika dołączona została płyta zespołu opatrzona tym samym tytułem.

Te wydawnictwa to jednak nie wszystko. Dyrektor GOK - Celina Skromak, wychodząc naprzeciw potrzebom środowiska oraz chcąc urzeczywistnić własne marzenia postanowiła napisać projekt ,,Cudne Biłgorajskie", dzięki któremu możliwe było utworzenie gminnej Kapeli Ludowej ,,Krążałka". Kapelę tworzą dwie wokalistki i sześciu muzyków, których wyposażono w tradycyjne stroje biłgorajsko - tarnogrodzkie. Na potrzeby kapeli zakupiony został również niezbędny kontrabas. Dzięki kolejnemu projektowi Gminny Ośrodek Kultury wydał śpiewnik kapeli pt. ,,Hej, od Biłgoraja" oraz jej pierwszą płytę.

Czerwień haftu we współczesności

Dziś Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju z tego co tradycyjne i tak charakterystyczne dla gminy Biłgoraj zrobił swój znak rozpoznawczy. Logo GOK zdobi czerwony haft biłgorajski i widnieją na nim ,,baby biłgorajskie", czyli kobiety ubrane w tradycyjny strój biłgorajsko - tarnogrodzki. Emblematy te zdobią również najnowsze wydawnictwa GOKu, jego stronę internetową oraz materiały promocyjne placówki. Do wspomnianych projektów należy chociażby płyta ,,Ekle", nagrana w 2009 przez Zespół Śpiewaczy z Rudy Solskiej oraz Sambora Dudzińskiego, czy występ tego zespołu z Dariuszem Makarukiem podczas sandomierskiego Dookoła Wody Festival'u (2011) w stworzonym przez muzyka projekcie ,,Biłgorajska nuta... etno - klubowe party". Nie można zapomnieć również o otwartych próbach Zespołu Śpiewaczego z Rudy Solskiej organizowanych przez GOK, trwających blisko pół roku i mających na celu promocję twórczości Zespołu Śpiewaczego z Rudy Solskiej wśród młodego pokolenia. Cykl prób zakończył się I Festiwalem Sztuki Lokalnej ,,Biłgorajska nuta" w Dylach w 2010r.

Wszystkie te działania sprawiają, że tradycja nadal żyje, może trochę w zmienionej formie, ale właśnie ta nowocześniejsza forma sprawia, że młode pokolenie chce sięgać do tej autentycznej, najdawniejszej kultury ludowej. Młodzież odkrywa również świat swoich dziadków, świat, który przecież nie odbiega tak dalece od współczesnego. Życie przyspieszyło, ale przecież i kiedyś i dziś młodzi zakochują się w sobie tak samo.