folk

Pieśni, tańca i korzeni…? [folk a sprawa polska]

Czy można zostać klasykiem „przez zasiedzenie”? Przez mozolne długie trwanie? Co dziś oznaczają i jak bardzo „rozciągliwe” są pojęcia muzyki źródeł, tradycji, korzeni? I co to znaczy być „największym nośnikiem tradycji”? Wszystkie te pytania nasuwają się w związku z sukcesami Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk. Zdobył on w tym roku, za współpracę z Miuoshem, nagrodę Fryderyka w kategorii Zespół/Projekt Artystyczny Roku, a także został laureatem w kategorii Album Roku Muzyka Korzeni za płytę „70-lecie Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk im. Stanisława Hadyny. Największe przeboje”. Dodajmy jeszcze, że w roku ubiegłym Fryderyka w kategorii Album Roku Muzyka Korzeni/Blues zyskała płyta „Pieśni współczesne” nagrana przez Zespół Pieśni i Tańca Śląsk oraz wspomnianego już Miuosha. Warto przy okazji przypomnieć, że w minionych latach przyjmowano owacyjnie również współpracę Goorala z zespołami Śląsk i Mazowsze.

Jestem Białorusią Maryna Shukiurava

Rusia, czyli Maryna Shukiurava, jest wokalistką białoruskiego zespołu Shuma, łączącego muzykę ludową z brzmieniami elektronicznymi. Oprócz tego jest terapeutką wokalną. Po wyborach w Białorusi w 2020 roku opuściła kraj. Mieszkała w Ukrainie, Gruzji, a obecnie przebywa w Polsce. Rozmowę z nią przeprowadziła Valeryia Mikhailouskaya.

fot. A. Harmash

O pewności, o kruchości [folk a sprawa polska]

„Idę w świat i trwam. Obrazy Jacka Malczewskiego z Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki” to tytuł wystawy w poznańskim Muzeum Narodowym, która – zgodnie z nazwą – prezentuje prace wielkiego malarza wypożyczone z lwowskiej galerii w obliczu trwającej wciąż barbarzyńskiej napaści Rosji na Ukrainę. Trudno o bardziej wymowny gest wiary w sens i moc sztuki, gest ponadnarodowej przyjaźni i zaufania, a zarazem – dojmującego poczucia kruchości, labilności, niepewności jutra.

Scena, która woła GrandMotherJazz

Ewelina Prokopiuk to wokalistka i saksofonistka w zespole GrandMotherJazz, który zajął pierwsze miejsce w konkursie „Scena Otwarta” podczas Mikołajek Folkowych 2022, oraz laureatka Nagrody im. Anny Kiełbusiewicz dla najlepszej wokalistki. W rozmowie z Małgorzatą Adamczyk opowiedziała o podobieństwach muzyki ludowej i jazzu, emocjach związanych z „podwójnym zwycięstwem”, a także o planach zespołu.

fot. J. Jeżak: Mikołajki Folkowe 2022

Szaleniec Boży Jurij Szewczuk

Współczesną Rosję widzę przez pryzmat kinematografii – „Powrót”, „Lewiatan” i „Niemiłość” Andrieja Zwiagincewa, „Wyspa” Pawła Łungina, „Euforia” Iwana Wyrypajewa, „Geograf przepił globus” Aleksandra Wieledińskiego, „Długie i szczęśliwe życie” Borysa Chlebnikowa i wiele innych obrazów, których twórcy zmagają się ze swoją ojczyzną i jej niedoskonałościami. Można powiedzieć, że w pewnym sensie powtarzają drogę, którą w latach 80. XX wieku przeszli bohaterowie radzieckiej sceny rockowej – Kino, Akwarium, Nautilus Pompilius, DDT. O tej ostatniej grupie, a zwłaszcza o jej liderze, chciałbym napisać kilka słów.

Głos z końca świata Norma Sanger

„Jeśliś poznał Wschód, niczego już nie zechcesz w życiu znać” – pisał Rudyard Kipling i się nie mylił. Mnie udało się kiedyś odwiedzić południowe Indie, w tym magiczny portugalsko-holenderski Koczin z kościołem świętego Franciszka, jedną z najstarszych europejskich świątyń w Indiach, ale na pewno, choćby dla samych ich cudownie brzmiących nazw, chciałbym jeszcze poznać Kalikat, pierwsze miasto na subkontynencie, do którego dotarł Vasco da Gama, Czittagong, Mulmejn z tego samego wiersza angielskiego poety, Penang, Malakkę, nie do zdobycia, a jednak zdobyty przez Japończyków Singapur, Makasar, wreszcie Kupang na Timorze, do którego dopłynął na szalupie z wierną sobie częścią załogi wysadzony z Bounty kapitan William Bligh. W ten sposób otworzyłyby się przede mną Malaje i Indonezja, dawne Holenderskie Indie Wschodnie, Insulindia, Nusantara…

W pustej sali… [folk a sprawa polska]

Pamiętam te edycje festiwalu Nowa Tradycja, gdy widownia Studia Koncertowego Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego wypełniona była dosłownie do ostatniego miejsca. Oczywiście, było tak przede wszystkim podczas występów gwiazd, ale i konkursowe prezentacje były wielokrotnie oklaskiwane przez tłumy słuchaczy. W tym roku przeżyliśmy – i słuchacze, i muzycy – edycję szczególną, bez publiczności na widowni, z oczywistych przyczyn. W tej (paradoksalnie/przygnębiająco) pustej sali muzyka zabrzmiała jednak znakomicie.

Historia polskiego folk metalu w pigułce

Folkmetal, jako subgatunek wywodzący się z szerokiej gamy brzmień metalowych, pojawił się w Skandynawii około roku 1983 za sprawą Bathory’ego, a następnie rozwinął dzięki brytyjskiemi Skycladowi. Było tak oczywiście w duuużym skrócie. Wcześniej powstawały zespoły rockowe korzystające z dobrodziejstw muzyki ludowej i folkowej (np. Jethro Tull czy węgierska Omega). Sam folk metal nie jest jednorodny – zalicza się do niego i birbanckie klimaty w typie Korpiklaani, i pogańskie rodem z np. rosyjskiej Arkony, i wywodzące się z pierwotnie surowego black metalu, atmosferyczne granie w stylu Negury Bunget, i etniczne wtręty w thrashu (Sepultura) oraz death metalu (np. kurdyjski Cyaxares) czy okołopiracko-szanciarskie w speed/heavy metalu (np. Running Wild czy szkocki Alestorm).

Fot. Jarun, materiały prasowe

Poland Calling Nikt nam nie zrobił nic

„Nikt nam nie zrobił nic” to po „Hańbie!” (2016) i „Będą bić!” (2017) trzeci długogrający album zespołu Hańba! Jego kariera, mimo pandemicznej przerwy, cały czas nabiera rozpędu – kolejne nagrody oraz koncerty na dużych zagranicznych i polskich festiwalach w ostatnich latach pokazują, że ta muzyka ceniona jest zarówno przez krytykę, jak i publiczność.

Dzieci Nowej Tradycji Felieton. Maria Baliszewska

Zwykle ten felieton poświęcam muzyce tradycyjnej, ale dziś nie mogę oprzeć się pokusie i pro domo sua kieruję refleksję do radiowego festiwalu Nowa Tradycja. Ma już dwadzieścia trzy lata. Patrzę wstecz i widzę, jak wiele mu zawdzięcza polska muzyka ludowa. Nieważne, jakiego terminu użyjemy – muzyka świata z Polski, muzyka etniczna, źródłowa, folkowa, czasem nawet tradycyjna, bo wszystkie gatunki i odmiany muzyki pojawiały się i pojawiają na tym festiwalu.

Pannonica – ogień nie muzyka Wojciech Knapik

Festiwal muzyki bałkańskiej na łąkach w Barcicach przyciągał tłumy fanów. W zeszłym roku nie udało się go zorganizować. Czy odbędzie się w tym? Jak będzie wyglądał? Co się zmieni? Od tego numeru w dziale Portrety folku będą gościć organizatorzy folkowych festiwali, ci, o których istnieniu uczestnicy tych wydarzeń często nie wiedzą. Z Wojciechem Knapikem, szefem festiwalu Pannonica, rozmawia Agnieszka Matecka-Skrzypek.

Fot. z arch. W. Knapika

Formy dźwiękowe w ruchu wirtualnym Muzyka tradycyjna i folkowa a pandemia (1)

Pandemia koronawirusa SARS-Cov-2 zmieniła codzienne przyzwyczajenia, oddziaływając niemal na wszystkie aspekty życia społeczeństw na całym świecie. Sytuacja ta nie pozostała bez wpływu także na muzykę tradycyjną i folkową. Folklor muzyczno-taneczny był dawniej immanentną częścią życia mieszkańców terenów wiejskich. Mimo że nie każdy potrafił i miał możliwość muzykować, a sama nauka i zakup instrumentu okupione były wyrzeczeniami, to każdy, na swój sposób, mógł i potrafił współuczestniczyć w tańcu i śpiewie. Czasy się jednak zmieniły, muzyką tradycyjną zajmują się dziś „ostatni wiejscy muzykanci”, częściej na tzw. folklorach, niż grając w swojej wsi do tańca, jak również ich miejscy uczniowie – pasjonaci, przetwarzający tradycyjne melodie na swój własny sposób (od purystycznego kontynuowania tradycji, poprzez tworzenie w nurcie folkowym aż po łączenie folkloru z jazzem, rockiem czy nawet popem).

fot. E. Grygier: Zakończenie karnawału – Cymper w Dąbrówce Wielkopolskiej, 23.02.2020

Rok zdalnego folkloru i folku Felieton. Maria Baliszewska

Warto spojrzeć na ten przedziwny rok 2020. Tyle przeżyć, tyle wydarzeń, które nie zdarzyły się, tyle starań, by było normalnie, nawet w kwestii kultury ludowej. Dziedziny, która ucierpiała mocno tak jak wiele innych dziedzin kultury, bo absolutna większość zaplanowanych festiwali, warsztatów, koncertów, spotkań została odwołana, ale jednak nie wszystko zostało stracone. A życie torowało sobie drogę mimo przeszkód.

(Anty)wirusowe granie w sieci Koncerty online

Pandemia „koronkowego” spowodowała zawieszenie wielu koncertów i zaowocowała odwołaniem większości tras koncertowych. Granie muzyki, w tym folku, przeniosło się do internetu. Część tego streamingu to były gigi zarejestrowane wcześniej lub wyciągane z lamusa nagrania sprzed kilku czy nawet kilkunastu lat – i te odpuściłem. Niemniej spora część koncertów w sieci była graniem w czasie rzeczywistym bez udziału publiczności, transmitowanym sieciowo z klubów, domów kultury, sal, prób, a nawet z mieszkań i ogródków – a takich występów warto było poszukać.

fot. z arch. autora: Koncert Kapeli ze Wsi Warszawa

Folk – folklor – folkloryzm

W dniach 10–11 grudnia 2020 roku w Lublinie odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Folk – folklor – folkloryzm”, która otworzyła XXX edycję Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe” (10–13 grudnia 2020 roku). Choć początkowo założono, że miejscem obrad, tak jak w ubiegłym roku podczas Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Ludowość w sztuce, muzyce, literaturze i teatrze” (Lublin, 29 listopada 2019 roku), będzie Akademickie Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka”, to ze względu na trwającą sytuację pandemiczną tegoroczna konferencja nie mogła odbyć się zgodnie z przewidywaniami osób odpowiedzialnych za jej organizację. W tym roku przebiegała zatem w trybie zdalnym, przy wykorzystaniu internetowej platformy Zoom, a z Sali Obrad Rady Wydziału Humanistycznego UMCS moderował ją powołany i przygotowany do tego zespół.

fot. A. Grzesiuk

Nie ma drugiego takiego [folk a sprawa polska]

No tak, moje „najgorętsze” lubelskie wspomnienia to również te zimowe, zanim da się wiosną „spłynąć z pierwszym lodem”. Cóż, dziś, gdy piszę ten tekst, jesień w pełni, do zimy tuż, a o Lublinie można tylko pomarzyć – z perspektywy pięciuset kilometrów, które dzielą go od Poznania, w tym dziwnym czasie pandemii koronawirusa. A Lublin to (dla mnie) przede wszystkim Orkiestra św. Mikołaja, Mikołajki Folkowe, „Pismo Folkowe”. To przecież nie przypadek, że wszystkie się ze sobą wiążą.

Zawsze OBeCnY Remigiusz Mazur-Hanaj

Jest współtwórcą ruchu domów tańca w Polsce, etnografem, animatorem kultury i muzykiem-samoukiem. Tworzy scenariusze filmów dokumentalnych, audycje radiowe, współpracuje z Polskim Radiem. Ma ogromny wkład w dokumentowanie polskiej muzyki tradycyjnej i jej twórcze interpretowanie. Z Remigiuszem Mazurem-Hanajem rozmawiała Agnieszka Matecka-Skrzypek.

Fot. K. Huzarska

W sytuacji nie-normalnej [folk a sprawa polska]

Piszę ten tekst, gdy powoli kończy się tradycyjny okres letnich festiwali, również folkowych. Problem w tym, że w bieżącym roku spora część owych festiwali się nie odbyła – została odwołana lub przesunięta w czasie. A te, które w końcu się odbyły, uległy znaczącym programowym zmianom w stosunku do planów wcześniejszych – i do tego, do czego przyzwyczaiła się publiczność w poprzednich latach. Dlaczego tak się działo? Nie trzeba chyba nikomu tłumaczyć.

Domowy ruch folkowy Folkowa kwarantanna

Z askoczyła nas społeczna kwarantanna i wprowadzone obostrzenia. Nikt nie przewidział tej sytuacji. Dostaliśmy informację o zakazie zbierania się w domach kultury i instytucjach takich jak Akademickie Centrum Kultury „Chatka Żaka” w Lublinie dosłownie na 15 minut przed naszą ostatnią próbą. Byliśmy z muzykami Orkiestry św. Mikołaja w trakcie pracy nad kilkoma piosenkami. Wcześniej normalną praktyką zespołu było odbywanie regularnych prób. Właśnie mieliśmy wchodzić do studia z opracowanym materiałem. Tworzę z różnymi muzykami parę innych projektów muzycznych i wszystkie ucierpiały przez izolację. Nagle wszystkie nasze plany, działania artystyczne, prace zatrzymały się.

(Anna Kołodziej)

Fatamorgana z Węgier Felieton. Maria Baliszewska

Pierwsze moje spotkanie z muzyką folkową, czyli zjawiskiem muzycznym odmiennym od wówczas powszechnego folkloru „zespołowego”, miało miejsce w 1976 roku na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich. Termin „folk” kojarzył się wtedy raczej z balladami Joan Baez niż z jakąkolwiek muzyką ludową tej strony świata. Do Zakopanego z Węgier przyjechał zespół Delibab (czyli „fatamorgana”) z Debreczyna. Przez pomyłkę na festiwal wytypowano stamtąd właśnie tę grupę muzyczną. To w odniesieniu do tej formacji po raz pierwszy użyliśmy określenia „folk”, żeby jakoś odróżnić ją od innych.

Świat wyśpiewany folkiem Kamienie milowe polskiego folku

Historia najnowsza polskiego folku w kolejnym odcinku poświęcona będzie następnym grupom wykonawców, których zainteresowania twórcze przypiszemy do określonych typów. Od początku cyklu staramy się znaleźć elementy wspólne i różnicujące artystów, doszukać się kształtujących się na naszych oczach nurtów i charakterystycznych stylistyk. W aktualnym numerze poświęconym folkowi miejskiemu prezentujemy twórców niepokornych, dla których miasto stało się środowiskiem budowania własnych postaw, czego wyrazem stała się „nowa fala buntu”, czy obficie reprezentowany nurt indywidualnych wykonawczyń, artystek – muzykantek folkowych.

fot. B. Muracki: R.U.T.A.

Folkowe top 2019 Czym żył ruch folkowy? Wydarzenia, koncerty, płyty, debiuty…

Ten rok eksplodował jak trzęsienie ziemi, tsunami, Wejście Smoka, wywracając wszystko do góry nogami. Kogo więc interesuje miniony? Tym bardziej że mógł to być ostatni czas względnego status quo. Od 2020 roku nikt i nic już nie będzie takie samo. Ale rok ubiegły zaczął się dla polskiej muzyki rewelacyjnie!

(Maciej Szajkowski)

Starsze dźwięki… [folk a sprawa polska]

„Jakie dźwięki można z niego wydobyć? Raczej te starsze?” – zapytała dziennikarka jednej z lokalnych poznańskich telewizji Ewelinę Grygier o flet, na którym artystka gra. Oczywiście, możemy próbować domyślić się, co dziennikarka miała na myśli, i wytłumaczyć ją: to jedynie niezgrabne sformułowanie, które w istocie kryło świadomą myśl. Być może. Mam jednak wrażenie, że owo pytanie mimowolnie pokazuje, jaki jest stosunek – i jakie zrozumienie – do istoty kultywowania muzycznych tradycji, typowy dla wielu tak zwanych statystycznych obywateli.

Dama polskiego folku Maria Baliszewska

Nie jest muzykiem, choć umie grać. Rzadko można ją zobaczyć, choć wszyscy znają jej głos. Ceni sobie tradycję i awangardowe brzmienia. Bez niej polska muzyka folkowa z pewnością nie byłaby w tym miejscu, w którym jest obecnie – redaktor Maria Baliszewska.

Fot. z arch. M. Baliszewskiej: Maria Baliszewska w radiowej Dwójce

Lata 90. XX wieku. Folk góralski Kamienie milowe polskiego folku

Ta część historii folku w Polsce, która przypada na koniec XX wieku, prezentuje się niezwykle kolorowo. Prócz nurtu wiodącego, za jaki możemy uznać szczególne zainteresowanie krajami słowiańskimi i folklorem rodzimym (co zostało opisane w poprzednim numerze „Pisma Folkowego”), rozwija się nadal muzyka inspirowana kulturą celtycką i andyjską. Wtedy też w Polsce osadza się ruch domów tańca, wokół którego powstają zespoły, inicjatywy, stowarzyszenia. Na tę dekadę przypada rozkwit folku góralskiego, któremu ze względu na tematykę numeru chcemy dedykować osobny tekst.

fot. M. Stasiński: Hanna Rybka

Lata 90. XX wieku. Muzyka Polski i Słowiańszczyzny Kamienie milowe polskiego folku

Lata 90. XX wieku są dla wykonawców czasem ciągłego rozwoju. Amatorski ruch muzyczny kontynuuje poszukiwania, następuje pewne sprofilowanie kreacji artystycznej, ale wszystko to dokonuje się w sposób spontaniczny, podejmowane jest zwykle przez ludzi bez wykształcenia muzycznego i z ciągle jeszcze ograniczonym warsztatem wykonawczym. Cechą charakterystyczną wykonawców jest autentyczna radość z samodzielnego tworzenia i przeżywania muzyki inspirowanej folklorem różnych obszarów świata. W tym numerze „Pisma Folkowego” przedstawiamy czytelnikom wybranych, najbardziej znaczących wykonawców sceny lat 90. XX wieku, poczynając od zespołów inspirujących się tradycjami słowiańskimi.

Fot. z arch. zespołu: Orkiestra św. Mikołaja

Jaki jest Twój wizerunek sceniczny? Folkowa moda

Na pytania o sceniczny wizerunek odpowiadam, siedząc przed szafą z miesięcznym Samuelem na ręku. Przed szafą pełną sukienek i ozdób, wspomnień i niedawnej przeszłości… Z perspektywy mamy, która w szarawarach upatruje sens najbliższej przyszłości.

(Angela Gaber)

Nad pustą kartką Felieton. Maria Baliszewska

Siedzę nad pustką kartką i zastanawiam się, czym się podzielić z czytelnikami „Pisma Folkowego”? Jakie przemyślenia niesie ten rok, czy dla kultury tradycyjnej jest szczególny, czy zwykły? I co jest zwykłe, a co nie? Od licznych imprez z kulturą ludową (tak czy inaczej rozumianą) w Polsce aż tętni. Nawet zima nie przeszkodziła w organizacji wielu koncertów, festiwali, konferencji, spotkań, warsztatów. Mało tego – w wielu nowych miejscach pojawili się wiejscy muzykanci i folkowcy, choć ci ostatni może mniej licznie, a pierwsi częściej. Na Facebooku codziennie publikowane są informacje o nowych projektach miejsko-wiejskich, z akcentem na „miejskość”. O czym to wszystko świadczy? Czy może mamy jakiś wielki wzrost zainteresowania rodzimą kulturą, tą tradycyjną?

Jak zmieniał się polski folk?

Mam nieodparte wrażenie, że folk, jak każdy inny gatunek muzyczny, ulega ciągłym zmianom. Jest to proces naturalny, który trwa i będzie trwał. Kwestią dyskusyjną jest tylko prędkość dokonywania się tych zmian, ich zasięg i charakter. Ogromny wpływ ma na to zmieniający się, gnający wciąż do przodu świat, rozwój technologii, a – co za tym idzie – postrzeganie wszystkiego, co związane z folkiem, przez pryzmat współczesności. Mamy bezproblemowy dostęp do materiałów źródłowych, nagrań archiwalnych czy edukacji. Łatwość, z jaką można obecnie rejestrować muzykę, i wykorzystywane do tego narzędzia również w dużym stopniu wpływają na kształt tego gatunku. Internet i jego nieograniczone zasoby dają nam zupełnie inne możliwości zdobywania wiedzy i inspiracji niż te, z którymi mieliśmy do czynienia w przeszłości.

(Piotr Pucyło)

Polonia Maior Jazz Polmuz

Mało kto pamięta, że Polmuz to nazwa polskiej, państwowej firmy produkującej instrumenty perkusyjne oraz dęte, działającej od lat 60. XX wieku do 1992 roku. Jej siedziba mieściła się w Warszawie przy ulicy Grochowskiej. Tę samą nazwę, świetnie oddającą istotę rzeczy, przyjął poznański zespół muzyczny w składzie: Michał Fetler – saksofony; Rafał Igiel – instrumenty perkusyjne; Rafał Zapała – syntezator, elektronika; Ksawery Wójciński – kontrabas. Na Festiwalu „Nowa Tradycja” kwartet zajął I miejsce i zdobył prestiżową Nagrodę im. Czesława Niemena. Michał Fetler i Rafał Igiel niedawno gościli u Macieja Szajkowskiego, prowadzącego audycję „Folk-Off” na antenie Czwórki Polskiego Radia.

Fot. J. Chalacińska

Szlachetny smak [folk a sprawa polska]

Swoją najnowszą płytę, pierwszą po latach z autorskim repertuarem, wydał w lutym Stanisław Soyka. Podczas bardzo ciekawej rozmowy na jej temat na antenie Programu Drugiego Polskiego Radia powiedział, że: „ludowa muzyka śląska, podobnie jak muzyka Beskidu, Podhala, Małopolski, aż po Tyrol – te tercje, te zwroty są dość podobne. One się inaczej układają, inne są języki, ale to jest pewien moduł, który w ogóle należy do muzyki ludowej. Ale… nie mam na myśli disco polo, tylko korzenie”. Uderzyło mnie to ostatnie zastrzeżenie. W powszechnym odbiorze to akustyczne zło, którym jest disco polo, może być mylone z pojęciem muzyki ludowej! Nie mam tu absolutnie pretensji do pana Stanisława, pomógł mi zwrócić uwagę na ten dość smutny fenomen.

Feministyczny folk Same Suki „Ach, mój Borze”

Na nową płytę Samych Suk słuchacze musieli czekać aż pięć lat. Zresztą praca nad drugim z kolei albumem trwała dosyć długo, bowiem pierwszą jego zapowiedzią był wydany w 2015 roku singiel „No Name”. Wybór tego utworu wydaje się ciekawy, bo jest on jednym z bardziej tradycyjnych brzmieniowo nagrań na płycie. Tymczasem duża część materiału odwołuje się do estetyki pozafolkowej. Artystki z Samych Suk, chociaż w każdym nagraniu silnie zakotwiczone są w brzmieniu i strukturze muzyki tradycyjnej, swoim nowym albumem wyznaczają kierunek wielonurtowy i poszukujący.

Otwarty folk na scenie operowej! 25 lat „Sceny Otwartej”

„Scena Otwarta” to wyjątkowy konkurs, który w tym roku odbył się po raz dwudziesty piąty! Początki nie były zachęcające. Pomysł stworzenia miejsca konfrontacji muzyków, którzy „coś tam mają do folkloru”, wydawał się sensowny z punktu widzenia środowiska Mikołajów, którzy tym folklorem karmili się od dobrych paru lat. Pierwsza edycja nie doszła do skutku z powodu braku chętnych… Ale z kolejnymi było już znacznie lepiej.

Fot. W. Samociuk: Malwina Paszek

Muzyczna Lubelszczyzna Jak inspiruje lubelski region?

Moja muzyka powstaje zawsze w kooperacji: z reżyserami, tancerzami, muzykami, poetami, plastykami. W oparciu o doświadczenie, wiedzę, proces, wspomnienia współtwórców i moje. Zawsze jest to działanie wzajemne. I nauka.

(Paweł Odorowicz)

Szacunek i natchnienie [folk a sprawa polska]

Pewnie nie czas tu i miejsce na przypominanie różnych pojawiających się w przeszłości (najczęściej groteskowych, a zazwyczaj absolutnie nietrafionych) zarzutów o to, że folk odciąga słuchaczy od muzyki tradycyjnej, wiejskiej. Zarzuty takie jednak się zdarzały – a może i do teraz zdarzają. Jest wszakże inaczej, młodzi twórcy swymi działaniami wyraźnie wskazują na ludowe czy tradycyjne inspiracje. Przykłady można by mnożyć i gdyby chcieć pochylić się nad każdym, pewnie zabrakłoby miejsca w tym numerze „Pisma Folkowego”.

Festiwale, festiwale – z perspektywy radiowca Maria Baliszewska

Lubię je, te festiwale z muzyką ludową w tytule – obojętnie, w jakim są stylu. Wychowałam się zawodowo między badaniami terenowymi a estradami festiwalowymi. Na studiach był obóz etnograficzny, poznanie twarzą w twarz i głosem w głos, a w pierwszym roku pracy radiowca cztery festiwale: w Płocku, Kazimierzu, Zakopanem i Mielcu. Jako kończący studia etnomuzykolog chciałam jak najczęściej jeździć w teren i tam rejestrować pieśni, rozmowy, zostawiać trwały ślad. Jako początkujący radiowiec zaczęłam doceniać rolę festiwali, czyli miejsc, gdzie co prawda wykonawcy występują w innym kontekście i roli, ale za to w jednym miejscu gromadzi się ich wielu. To ułatwia spotkanie, pracę, daje w krótkim czasie więcej nagrań, a tych w latach 70. brakowało w Polskim Radiu.

Gambijskie fusion Buba i Bantamba

Pochodzący z Gambii wirtuoz kory Buba Badjie Kuyateha postanowił pójść za ciosem i po nagraniu niezwykle ciekawego albumu „Action Direct Tales” w roku 2017 postanowił skompletować zespół i wydać własną płytę. Wraz z Bantambą udało mu się wypuścić na rynek krążek „Gambia”, który wydaje się niezwykle ciekawym zjawiskiem na polskim rynku muzycznym. Mamy do czynienia z twórczo wykorzystaną tradycją Afryki Zachodniej przez zespół składający się w dużej mierze z polskich muzyków jazzowych i kojarzonych z muzyką latynoską.

Folklor po Edisonie

W dniu 8 grudnia 2017 r. w Akademickim Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka” odbyła się konferencja naukowa pod nazwą „Folklor po Edisonie”, zorganizowana przez: Stowarzyszenie Animatorów Ruchu Folkowego, Studenckie Koło Naukowe Etnolingwistów UMCS, ACK „Chatka Żaka” i „Pismo Folkowe”. Wydarzenie było częścią 27. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe”. Organizatorzy sformułowali temat szeroko, aby do debaty mogli włączyć się przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych.

Zakręceni Czy folkowcy mają hobby?

Praca, którą wykonuję na co dzień od dwudziestu czterech lat, jest związana z nawierzchnią kolejową, czyli torem i wszystkim, co jest z nim związane. Piłka nożna towarzyszy mi od dwunastego roku życia; folklor i pieśni śpiewane podczas imprez rodzinnych pewnie od chwili mojego poczęcia, w zespole Czeremszyna gram od dziewiętnastego roku życia. Powinienem jeszcze dodać „piłkę błotną”, w którą z powodzeniem gram od kilku lat – zachowam się nieskromnie, mówiąc, że z drużyną DrTusz zdobyliśmy tytuł mistrza świata w Stambule w 2015 roku. Moją ideą w tym sporcie jest, by obrzucać się „błotem” na boisku, a nie w codziennym życiu.

(Mirek Samosiuk)

Deficyt? [folk a sprawa polska]

„A Włodek Kleszcz i Sławek Gołaszewski / Nadają przez radijo dijo Wędrowców Pieśni” – śpiewają w swej słynnej piosence sprzed dekady „Poland story” Pablopavo i zespół Vavamuffin. Niezwykła ta piosenka jest skrótową historią polskiego reggae i rodzajem hołdu dla jego twórców, promotorów, dobrych duchów. Pomyślałem jednak niedawno, że powyższy cytat mógłby również dużo mówić w kontekście world music / folku.

Fot. D. Anaszko: Zespół Bubliczki. Nowa Tradycja 2009

Barwne święto folkloru Antropologia festiwali

Fot. A. Kusto: Wspólny taniec podczas gali finałowej. Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem 2015

Zgodnie z łacińskim źródłosłowem festivus oznacza „świąteczny”, „radosny”, „wesoły” i „beztroski” natomiast festum – „święto” lub „czas świąteczny”, „czas wesołości”. MacAloon podkreśla, że święto z jednej strony definiowane jest jako radosny, nieskrępowany nastrój, z drugiej jako „czas obchodów uroczystości i odprawiania szczególnych ceremonii, (…) porządek publicznego świętowania”. Dalej wskazuje on również, że święto, w przeciwieństwie do spektaklu, wymaga zaangażowanego uczestnictwa: „święto oznacza, że jesteś na miejscu; święto na odległość nie istnieje”. W tym ujęciu międzykulturowy festiwal folklorystyczny staje się raczej świętem aniżeli spektaklem.

Czas ofert i dotacji Felieton. Maria Baliszewska

Ostatnie tygodnie wypełniła mi praca nad oceną ofert przygotowanych pod rozmaite dotacje ministerialne i warszawskie. Praca niełatwa, ale i wiedza z niej płynąca warta wysiłku! To ogląd Polski od strony tradycji – muzyki, zwyczajów, dziedzictwa niematerialnego i materialnego zawarty we wnioskach składanych przez różne środowiska, państwowe instytucje, samorządy, niepubliczne stowarzyszenia i fundacje. Z tego przeglądu nasunęło mi się kilka spostrzeżeń, którymi chcę się podzielić.

Ulubiony instrument muzyczny

Sarangi to jeden z moich pierwszych egzotycznych instrumentów. Naukę gry na nim rozpoczęłam w latach 80. w Indiach, będąc już koncertującą wiolonczelistką. Z całej rodziny fideli, na których od lat gram, brzmienie sarangi zdaje się być najbardziej magiczne. Barwa dźwięku powstaje dzięki wibracjom przenoszonym z drgających strun melodycznych na skórzaną membranę i struny rezonujące.

(Maria Pomianowska)

Rodzina. Przekaz. Gra z tradycją Felieton. Maria Baliszewska

Kiedy przyglądam się rozmaitym wydarzeniom muzycznym związanym z szeroko pojętą muzyką tradycyjną, widzę szereg prawidłowości, które utrzymują się mimo upływającego czasu, rozwoju technologii i zmieniającego się świata. To, co mnie frapuje od dawna, to muzykowanie w rodzinie. Sama pamiętam z dzieciństwa granie w moim rodzinnym domu i moje pragnienie dorównania czy dołączenia do muzykujących rodziców.

Folkowa moda

Nie jestem znawczynią mody i świata fashion, ale idealnie czuję się w towarzystwie kolorów, dobrych tkanin, ozdób i biżuterii. To właśnie te rzeczy najczęściej doprowadzają mnie do second handów, choć ostatnio nie zawsze. Z wykształcenia jestem kulturoznawcą, ale czym jest wykształcenie? Odkąd pamiętam, kieruję się intuicją, idę tam, gdzie mnie ciągnie, a nie tam, gdzie mnie nauczono...Stąd właśnie znam smak cudnych manowców, ale i szczęścia.

(Angela Gaber)

Nowa stara fala

Nie wiem, czy jest to prawda obiektywna, czy nie. Ja jednak tak właśnie widzę obecny stan muzyki tradycyjnej, zwanej niekiedy ludową. Nowa fala zainteresowania, nowa fala wykonawców młodych i coraz młodszych, zafascynowanych muzyką „starą”, ludową, źródłową. I jej ostatnimi, wiejskimi artystami. Tyle dzieje się w tej dziedzinie! I to nie tylko w lecie, kiedy dużo działań adresowanych jest do turystów. Praktycznie przez cały rok organizowane są imprezy, warsztaty i to nie tylko w dużych miastach (choć jednak impuls nowej fali, odnowy muzyki tradycyjnej płynie z miast na wieś), ale i w małych ośrodkach, nawet wsiach.

Wszystkie emocje świata Shannon

Folkowa grupa Shannon powstała w 1994 roku w Olsztynie z inicjatywy Marcina Rumińskiego, reprezentując nurt muzyki celtyckiej w Polsce. W marcu tego roku dzięki akcji crowdfundingowej ukazała się ich nowa płyta „Crowded Head”. O nowych doświadczeniach i obserwacjach aktualnej sceny folkowej, po jednym z koncertów promocyjnych, rozmawiała z członkami grupy Shannon Aleksandra Cieślik.

Rok 2015 dla folku

Granice folku podlegają coraz częstszym rewizjom, poszerzają się zarówno w ramach gatunku (coraz silniejsze filiacje z world music, coraz większa rzesza uczniów wiejskich muzykantów i śpiewaczek), jak i w obszarze międzygatunkowej „ziemi niczyjej” (z udziałem muzyki współczesnej, jazzu, muzyki dronowej czy avant-folku i rozmaitych eksperymentów). Zaryzykowałbym twierdzenie, że ciekawsze rzeczy dzieją się obecnie na obrzeżach folku czy poza nim (lecz z jego udziałem) niż w mainstreamie gatunku. Owocuje to oryginalnymi projektami i wydawnictwami (wystarczy, że wymienię „Requiem ludowe”), które mogą być szczególnie skuteczne w promocji polskich ludowych tradycji muzycznych w świecie.

(Remigiusz Mazur-Hanaj)

To wstydliwe słowo na „f”… [folk a sprawa polska]

Członkowie jednej z niezwykle szanowanych i szalenie lubianych przeze mnie grup piszą o sobie, że „niechętnie postrzegają siebie w kategorii muzyki folk – ich muzyka wykracza daleko poza te ramy. Jej istotą jest energia zderzenia odległych muzycznych światów. Przekraczanie wyznaczonych granic jest częścią spektaklu”. Komentując niedawno ten wpis, pozwoliłem sobie na uwagę, że dla mnie są: „kwintesencją muzyki folk, właśnie dlatego że ich muzyka przekracza schematy i stylistyczne ograniczenia”.

„Elitarystyczne odchylenia”? [folk a sprawa polska]

„Polska muzyka ludowa jest mało atrakcyjna i każdy, kto włączy radio, natychmiast je wyłączy” – miał powiedzieć podczas wywiadu w lipcu 2017 r. jeden z dwóch prezesów Polskiego Radia. Słowa te zacytował Jan Pospieszalski podczas swego wystąpienia w trakcie Ogólnopolskiej Konferencji Kultury, w jej części dotyczącej kultury ludowej, w Lublinie we wrześniu ubiegłego roku. Jego wystąpienie nadal można usłyszeć i zobaczyć w Internecie (polecam – bardzo ciekawe!). Zdumiewające, że refleksje takie jak powyższa może dziś formułować (i zarazem promować takie postawy) osoba odpowiedzialna za kształtowanie gustów Polaków, osoba stojąca na czele ogólnopolskiego czy nawet – niech będzie zgodnie z narracją aktualnej władzy – narodowego medium.

Rok 2017 – plusy i minusy

Wiele lat temu, kiedy byłam jeszcze studentką, pojechałam na obowiązkowy obóz etnograficzny i tam się zakochałam. W pieśniach, treściach, które te pieśni niosą, w ludziach wsi, w ich przywiązaniu do w ten sposób wyrażanej tożsamości, identyfikacji kulturowej.

Folk – folklor – folkloryzm

Ogólnopolska konferencja naukowa „Folk –folklor – folkloryzm” odbędzie się w dniach 10–11 grudnia 2020 roku w Akademickim Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka” i będzie częścią jubileuszowego XXX Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Ludowej „Mikołajki Folkowe”.