Małgorzata Mirga-Tas jest artystką zajmującą się sztukami wizualnymi, Polką i Romką, zaangażowaną społecznie aktywistką, laureatką Paszportów „Polityki” za 2020 rok. Rozmawiała z nią Agnieszka Caban.
Fot. Romane Graja, 2020, tkanina (patchwork), z cyklu Side Amare Thawenca, 230x180 cm
Lublin jest mi szczególnie bliski, ponieważ moja rodzina od pokoleń związana jest z tym miastem. Dzieciństwo spędziłam w okolicach Starego Miasta, gdzie mieszkałam. Utożsamiam się z tym miejscem, chociaż moja praca sprawia, że wciąż jestem w podróży, ale gdy wracam na dłużej, to zawsze do Lublina.
Od wielu lat zajmuję się zagadnieniami związanymi z wielokulturowością. W Lublinie widzę otwartość na tego typu działania. Miasto od dawna próbuje zbudować markę na swoim wielokulturowym dziedzictwie, chociaż miejsc o podobnej przeszłości w Polsce można znaleźć o wiele więcej. Jednak to właśnie lublinian, spośród ludzi pracujących w placówkach kultury, wyróżnia energia i świeże spojrzenie na wiele spraw, czego wynikiem jest ciekawa oferta kulturalna, która przyciąga do miasta turystów. Miasto można uwielbiać chociażby ze względu na liczne festiwale muzyczne, filmowe i teatralne. Doceniam je za Mikołajki Folkowe oraz Wielokulturowy Lublin. Oczywiście, jestem ciekawa oferty kulturalnej nowych instytucji, np. Centrum Spotkań Kultur. Natomiast lublinianie spędzają czas różnie, ja lubię aktywny wypoczynek, np. jazdę na rowerze.
Kiedy kilka lat temu w mediach pojawiła się wiadomość, że powstanie film o cygańskiej poetce Papuszy, informacją tą żyła duża część społeczności romskiej w Polsce, a także osoby mniej lub bardziej z nią związane. W różnych miastach w Polsce trwały castingi do filmu, uczestniczyli w nich Romowie, każdy z nich prezentował siebie z najlepszej strony, jedni śpiewali, drudzy tańczyli, a niektórzy opowiadali o tym co robią na co dzień.
Europejskie Centrum Kultury i Edukacji Romów "Romano Kher" - "Cygański Dom" to nowa inicjatywa tworzona przez Radomskie Stowarzyszenie Romów "Romano Waśt" - Pomocna Dłoń. O historii idei, planach i doświadczeniu tworzenia miejsca wyjątkowego z Agnieszką Caban rozmawiała Monika Koziołek-Sulima.
Czy ktoś słyszał o cygańskim kraju? A może romskim państwie?
Tym bardziej pewnie nikt nie słyszał o romskiej ziemi. A tymczasem radomscy Romowie na malutkim skrawku placu przy ul. Kozienickiej i Cygańskiej w Radomiu urządzają swoje coroczne święto. Jest to święto romskiej muzyki i kultury. Po raz pierwszy z dusznych sal i miejskich, mniej urodziwych plenerów, Romowie przenieśli się w bardziej urokliwe miejsce, które od ponad roku mogą nazywać "swoją ojczyzną" .
W dyskusji udział biorą:
Słowo Cygan jest zwrotem obecnie dosyć kontrowersyjnym. Bo niby jak mówić na pewnych ludzi, grupę, społeczeństwo, które przecież od wieków tak nazywano, z którym wiąże się nawet pewien romantyczny mit, którzy stworzyli swoistą i niepowtarzalną kulturę muzyczną, do których przylgnęło tyle charakterystycznych cech? Słowo Cygan znane jest bodajże na każdym kontynencie, w każdym zakątku świata. Jak więc mówić na nich inaczej niż Cyganie? Jak można inaczej ich określać, kiedy oni sami używają tego słowa w stosunku do swoich rodaków, może obecnie już nie wszyscy, ale jednak, owo nazewnictwo nadal w tej grupie istnieje.
Od wielu lat już Tarnów, średniej wielkości miasto na południu Polski, wyróżnia się na mapie nie tylko Europy, ale nawet świata. Właśnie tutaj powstało pierwsze i jedyne muzeum, które posiada stałą ekspozycję o tematyce romskiej. Jest to fenomen na szeroką skalę, zważywszy, że od tamtej pory powstało jeszcze tylko jedno takie miejsce, w czeskim Brnie, założone w latach dziewięćdziesiątych przez elitę romskiej inteligencji.
Muzeum cygańskie, bo tak zwykle nazwa się tę tarnowską placówkę, powstało z inicjatywy Adama Bartosza, etnologa, etnografa, cyganologa, dyrektora Muzeum Okręgowego w Tarnowie. "Roma, Cyganie - historia, kultura" jest nazwą właściwą placówki, odnoszącą się do stałej wystawy zbiorów cyganologicznych Muzeum Etnograficznego, będącego jednym z oddziałów Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
Statystyczny Polak i nie tylko, na temat mniejszości narodowych żyjących w jego ojczyźnie, wie zwykle niewiele, chyba, że los jest dla niego tak łaskawy, że zamieszka w ich sąsiedztwie. Z własnego doświadczenia wiem, że takie osoby zazwyczaj mają pluralistyczne spojrzenie na rzeczywistość, łatwiej jest im cokolwiek zrozumieć i przyjąć do wiadomości, albo w ogóle nie zwracają uwagi na banalne odmienności. Poza tym na temat reprezentantów innych narodów w naszym kraju z reguły wiedzą też najwięcej. To tacy ludzie swobodnie rozmawiają z Cyganami ze swojego podwórka, często zawierają trwałe przyjaźnie lub zdarza się, że i małżeństwa. Sąsiedztwo, rzecz nabyta i nie zawsze jest wynikiem własnego wyboru, częściej zostaje nam narzucone. Może tylko dzięki temu możemy nawiązywać znajomości z osobami, z którymi nigdy byśmy jej nie zawarli.
Ten cygański zespół pochodzi z węgierskiej wioski Paszab. Tworzy go kilka pokoleń muzyków w wieku od 10 do 70 lat. Nazwa grupy - czyli Biały Koń - symbolizuje czystość i wolność, przymioty, które w kulturze cygańskiej odgrywają podstawową rolę. Muzycy odtwarzają wciąż żywe tradycje swojej wioski, gdzie nadal prawie wszyscy jej mieszkańcy muzykują. Formacja wydała do tej pory dwa albumy - "Rávágok a zongorára" (2002) oraz "Járom az utam... in my world" (2004); w przygotowaniu jest trzeci. Na poszczególnych albumach skład zespołu jest dosyć zróżnicowany, grają na nich również zaproszeni przez muzyków goście, którzy uzupełniają skład instrumentalnie.